آیا می‌توان جانوران منقرض شده را زنده کرد؟

راز بقا: پاسخ این پرسش را می‌توان اینگونه داد، هم بله هم خیر! دانشمندان فقط می‌توانند جانورانی را احیا کنند که کمتر از ۳۰ هزار سال از انقراض آن‌ها گذشته است. احیای جانورانی که بیش از ۳۰ هزار سال قبل منقرض شده اند، تقریبا غیر ممکن است چرا که DNA آن‌ها به شدت آسیب دیده است.

در این بازه زمانی چندین گونه مشهور دیده می‌شود. در فهرست مورد نظر دانشمندان، حیوانات عصر یخبندان، ماموت ها، ببر دندان خنجری و جانوران دیگری از قبیل دودو و بز کوهی وحشی، ببر ایرانی، شیر ایرانی، فیل مرغ، آک، ببر تاسمانی، گورخر پلانیس، گاو دریایی و دیگر جانورانی دیده می‌شوند که برای اهداف پزشکی می‌توان استفاده کرد.

از سال ۲۰۰۳ دانشمندان در تکنولوژی کلونینگ به سرعت پیشرفت کردند. کلونینگ روشی است که در آن سلول‌ها به صورت مصنوعی بارور می‌شوند و می‌توان DNA و ژن مربوطه را مورد دستکاری قرار داد. در این روش می‌توان گونه‌های منقرض شده را دوباره احیا کرد و به حیات بازگرداند.

دریافته ایم که آمیزش میان دو گونه شبیه و نزدیک به یکدیگر امکان پذیر است، اما اگر هر دو گونه مورد نظر برای احیا منقرض شده باشد، رسیدن به هدف بسیار مشکل‌تر می‌شود. ولی دانشمندان توالی کامل DNA یک گونه جانوری را داشته باشند، در حقیقت آن‌ها همه آن چیزی را که برای احیای یک حیوان نیاز است، در اختیار دارند.

در واقع در اینجا هدف به دست آوردن رشته باز نشده DNA است. اگر چه تصور می‌شد که DNA یک مولکول پایدار است، اما این مولکول هم نیمه عمر زندگی محدودی دارد. DNA دایناسور‌های دوران مزوزوئیک که عمر جوان‌ترین آن‌ها به ۶۵ میلیون سال قبل بر می‌گردد، بسیار بعید به نظر می‌رسد که مفید باشد.

اما جانوران عصر یخبندان مثل ببر دندان خنجری و ماموت‌ها که ۱۲ هزار سال قبل زندگی می‌کردند، این بخت را خواهند داشت که احیا شوند و دوباره به حیات بازگردند. با کشف خون ماموت، رویای دانشمندان در شبیه سازی یک ماموت به واقعیت نزدیک‌تر شده است، دانشمندان هسته سلول سالم را شبیه سازی می‌کنند اگر دانشمندان هم هسته سالم و یخ زده را داشته باشند و هم یک مادر جایگزین خویشاوند، می‌توانند گونه‌های منقرض شده ای، چون ماموت را به روش کلونینگ احیا کنند.

حال می‌خواهیم مراحل احیای مجدد یک ماموت را بررسی کنیم:

۱) دانشمندان هسته سالمی را پیدا می‌کنند: در جسم یک ماموت ۱۰ هزار ساله یخ زده، دانشمندان به یک سلول با هسته سالم نیاز دارند. چالشی که دانشمندان در رابطه با ماموت با آن مواجهند این است که هنوز نتوانسته اند هسته سلولی را پیدا کنند.

۲) هسته به داخل سلول تخم فیل تزریق می‌شود: دانشمندان هسته یک سلول تخم فیل را خارج می‌کنند. هسته به درون سلول خالی تزریق می‌شود. سلول‌های تخم بسیار نادرند، زیرا فیل‌ها هر چهار سال یک بار تخمک گذاری دارند.

۳) رشد جنین: پس از لقاح سلول تخم، رشد جنین شروع می‌شود. این تکنیک روی پستانداران دیگر به چز فیل‌ها آزمایش شده است.

۴) جنین در بدن فیل ماده کاشته می‌شود: جنین در رحم فیل ماده کاشته می‌شود و پس از قرار گرفتن در رحم به وسیله غشایی احاطه می‌شود. امکان پاره شدن این غشاء قبل از پایان یافتن دوره بارداری وجود ندارد.

۵) فیل بچه ماموت را در شکم خود حمل می‌کند: براساس برنامه، جنین به صورت طبیعی تکوین می‌یابد و بعد از ۲۲ ماه بچه ماموت که از نظر ژنتیکی هم سن یک ماموت ۱۰ هزار ساله است، متولد می‌شود.

بازگشت دایناسور‌ها به زمین

حال با توجه به شکنندگی DNA آیا می‌توانیم روزی دایناسور‌ها را به زمین باز گردانیم، در فیلم پارک ژوراسیک می‌بینیم که دانشمندان موفق می‌شوند مقداری از خون داخل پشه‌ای را که از عصر دایناسور‌ها محفوظ مانده بود بیرون بکشند و DNA‌های دایناسور‌های مختلفی را که این پشه از خونشان مکیده بود، استخراج کنند.

آنگاه این DNA‌ها را جداگانه به سول‌های خالی از DNA قورباغه تزریق کردند و از این طریق توانستند دایناسور‌ها را بازسازی کنند. اما آیا چنین کاری امکان پذیر است؟ مولکول‌های DNA مولکول‌های بسیار شکننده‌ای هستند، یعنی نمی‌توانند برای مدت زمان طولانی در حیوانات و گیاهان فسیل شده باقی بمانند، از همین رو به نظر می‌رسد دانشمندان کار سختی پیش رو دارند.

اما گروه دیگری از دانشمندان براستی قصد دارند با ایجاد تغییرات ژنتیکی در جانداران نزدیک به دایناسور‌ها مثل پرندگان که دایناسور‌های زنده محسوب می‌شوند، به گونه‌ای دیگر از این جانداران دست پیدا کنند. با وجود مورد قبول واقع شدن این نظریه، تلاش دانشمندان هنوز به نتیجه نرسیده است، ایده دیگر این است که دانشمندان توالی ژنوم دایناسور‌ها را بدست آورده و رشته‌های مورد نیاز و مفقود آن را بازسازی کنند.

در حال حاضر امکان انجام چنین کاری وجود ندارد. دستیابی به توالی ژنوم انسان ۱۳ سال طول کشیده و نتیجه نهایی این توالی چیزی نبود که دانشمندان بتوانند با استناد به آن یک انسان دیگر را شبیه سازی کنند. از این رو بازسازی رشته‌هایی از ژنوم دایناسور‌ها نیازمند فناوری است که فراتر از توانایی‌های امروزی انسان است.