غوغا در جهان؛ کشف یک هزارپا به اندازه یک ماشین در انگلستان!

راز بقا: چند روز از کشف گونه‌ای از هزارپایان دارای بیش از هزار پا در استرالیا نگذشته بود که کشف سنگ‌واره ای، غوغایی در حوزه پژوهش درباره هزارپایان (هزارپایان‌شناسی) به پا کرد. این سنگ‌واره متعلق به بزرگ‌ترین جانور عضو تیره هزارپایان است که تاکنون در جهان می‌زیسته است.

به گزارش راز بقا؛ چنان که محققان دانشگاه کمبریج می‌گویند، آن جانور «به اندازه اتومبیل» است و ظاهراً در دوره کربنیفر (حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش از عصر دایناسورها) در شمال انگلستان کنونی جولان می‌داده است.

سرزمینی که بعد‌ها تبدیل به کشور سردسیر و مرطوب بریتانیای کنونی شد، در آن دوران به خط استوا خیلی نزدیکتر بود. به همین دلیل ناحیه نورت‌امبرلند (Northumberland- محل کشف آن سنگ‌واره) می‌بایست استوایی‌تر بوده باشد.

این سنگ‌واره نشان می‌دهد که آن جانور موسوم به بندپهلو (Arthropleura) بزرگترین بی‌مهره شناخته‌شده تا کنون است و حتی از عقرب دریایی دوره باستان نیز بزرگتر بوده است. آن عقرب تا کنون عنوان بزرگترین جانور بی‌مهره را در اختیار داشت.

این نمونه در ژانویه ۲۰۱۸ در تخته‌سنگی از جنس ماسه‌سنگ کشف شد که از صخره‌ای به ساحل خلیج هاویک در نورت‌امبرلند فرو افتاده بود.

دکتر نیل دیویس، عضو گروه علوم زمین دانشگاه کمبریج و نویسنده اصلی این مقاله، می‌گوید: «این کشف کاملاً اتفاقی بود. تخته‌سنگ طوری فرو افتاده بود که متلاشی شده بود و سنگ‌واره کاملاً نمایان شده بود. دست بر قضا یکی از دانشجویان فوق دکترای سابق ما از آنجا رد می‌شده که آن را دیده است.»

به گفته این گروه تحقیقاتی، تغذیه بی‌مهرگانی مثل این گونه و دوزیستان اولیه، به گیاهان پراکنده لابه‌لای جویبار‌ها و رودخانه‌ها وابسته بوده است. این نمونه را محققان در مجرای سنگواره‌ای رودخانه‌ای پیدا کردند و می‌گویند احتمالاً ماندگاری آن طی صد‌ها میلیون سال، به علت انباشته شدن ماسه درون پوسته خارجی فروافتاده این بندپهلو بوده است.

این سنگ‌واره را در مه ۲۰۱۸ با مجوز سازمان محیط زیست انگلستان و بنگاه هویک، مالک زمین، استخراج کردند. دکتر دیویس می‌گوید: «این کشف بسیار هیجان‌انگیز بود. سنگ‌واره به قدری بزرگ بود که چهار نفری آن را به بالای صخره انتقال دادیم.»

سنگ‌واره را سپس برای بررسی مفصل‌تر به دانشگاه کمبریج آوردند و از مقایسه آن با تمام داده‌های قبلی، اطلاعات جدیدی در مورد زیستگاه و روند تکامل آن جانور به دست آمد.

محققان می‌گویند احتمالاً این جانور فقط در جا‌هایی می‌زیسته که زمانی در نزدیکی خط استوا قرار داشته است.

بازسازی‌های قبلی نشان داده بود که این جانور در تالاب‌های ذغال‌سنگ‌خیز می‌زیسته است. اما این سنگ‌واره نشان داد که این بندپهلو ترجیح می‌داده در زیستگاه‌های جنگلی نامحصور نزدیک سواحل زندگی کند.

فقط دو نمونه دیگر از سنگ‌واره این بندپهلو در جهان کشف شده است که هر دو در آلمان پیدا شده‌اند و از این نمونه جدید بسیار کوچکترند.

به گفته این گروه تحقیقاتی، این بزرگترین سنگ‌واره از ساختار بدنی بندپهلویان است که تا کنون کشف شده است، اما هنوز نیاز به اطلاعات بیشتری در مورد این گونه داریم.

دکتر دیویس می‌گوید: «کشف سنگ‌واره‌های هزارپایان غول‌پیکر به ندرت رخ می‌دهد، زیرا زمانی که می‌مردند تمامی جسدشان تجزیه می‌شد. به همین دلیل، احتمالاً این سنگ‌واره بقایای پوست‌اندازی این جانور در روند رشد است. هنوز سنگ‌واره‌ای از کله این جانور کشف نکرده‌ایم، پس شناخت همه‌جانبه آن نیز دشوار است.»

تنومندی این بندپهلو‌ها را قبلاً ناشی از افزایش شدید اکسیژن جو طی اواخر دوره کربونیفر و دوره پرمین می‌دانستند. اما کشف این سنگ‌واره جدید در صخره‌های رسوبی پدیدآمده قبل از آن دوران، نشان می‌دهد که افزایش اکسیژن نمی‌تواند تنها دلیل این تنومندی بوده باشد.

به باور این محققان، این بندپهلو برای رسیدن به چنین ابعاد بزرگی نیاز به مصرف مواد بسیار مغذی داشته است.

دکتر دیویس می‌گوید «مطمئن نیستیم چه غذایی می‌خوردند، اما دانه‌ها و بذر‌های مغذی بسیاری در آن زمان لابه‌لای برگ‌های فروریخته در دسترس‌شان بوده است و حتی شاید سایر بی‌مهرگان و مهره‌داران کوچکی مانند دوزیستان را نیز شکار می‌کرده‌اند.»

جانوران بندپهلو حدود ۴۵ میلیون سال در نواحی استوایی زمین جولان می‌دادند، و سپس در دوره پرمین منقرض شدند. دلیل انقراض‌شان مشخص نیست، اما شاید ناشی از گرمایش زمین بوده باشد که باعث شد محیط زیست چنان خشک شود که دیگر برای ادامه حیات آنان قابل تحمل نباشد، یا شاید ناشی از پیدایش خزندگانی باشد که رقیب آن‌ها در مصرف مواد غذایی بودند و خیلی زود بر زیستگاه‌های آن‌ها سیطره یافتند.

این سنگ‌واره قرار است در تعطیلات سال نو در موزه سجویک کمبریج به نمایش عمومی گذاشته شود.

این پژوهش در مجله انجمن زمین‌شناسی بریتانیا منتشر شده است.