«دوونیکوس سوگباتاری»؛ کشف عجیب‌ترین دایناسور تاریخ با سه متر قد و دو چنگال در مغولستان!

راز بقا: دانشمندان بقایای فسیلی یک دایناسور منحصر‌به‌فرد را در جریان احداث خط لوله آب در صحرای گُبی مغولستان کشف کرده‌اند؛ جانوری که دارای پنجه‌هایی با دو چنگال خمیده بوده است.

به گزارش راز بقا، این دایناسور که «دوونیکوس سوگباتاری» (Duonychus tsogtbaatari) نام گرفته، حدود ۳ متر طول و ۲۶۰ کیلوگرم وزن داشته است.

به گفته دیرینه‌شناسان این دایناسور در دوره زمین‌شناسی کرتاسه، یعنی حدود ۹۰ تا ۹۵ میلیون سال پیش، زندگی می‌کرده است و هر کدام از چنگال‌های آن نیز نزدیک به ۳۰ سانتی‌متر طول داشته‌اند.

دوونیکوس یکی از اعضای متوسط جثه گروهی از دایناسور‌های غیرعادی موسوم به تریزینوسور‌ها است.

این دایناسور‌ها با ظاهر خاص و نامتعارف‌شان شناخته می‌شوند؛ بدنی چاق، گردنی بلند، سری کوچک، وضعیت ایستاده روی دو پا، بدنی پر‌دار و پنجه‌هایی بزرگ از ویژگی‌های بارز آنهاست.

این دایناسور‌ها گرچه از لحاظ تبارشناسی با دایناسور‌های گوشت‌خواری، چون تیرانوسور و اسپینوسور هم‌خانواده‌اند، اما گیاه‌خوار بوده‌اند.

در حالی که تمامی نمونه‌های شناخته‌شده‌ی این گروه سه چنگال داشته‌اند، دوونیکوس تنها دو چنگال داشته و از این رو اسم علمی آن به معنای «دو چنگال» است.

یوشیتسوگو کوبایاشی، دیرینه‌شناس ژاپنی از دانشگاه هوکایدو و نویسنده اصلی این پژوهش، در این باره گفت: «تریزینوسور‌ها از عجیب‌ترین دایناسور‌هایی هستند که تاکنون شناخته‌ایم. آنها با وجود تبار گوشت‌خوارشان، بیشتر شبیه تنبل‌های پر‌دار غول‌آسا بودند.»

وی اضافه کرد: «دوونیکوس حتی از این هم عجیب‌تر است. این حیوان پنجه‌هایی کوتاه با دو انگشت و چنگال‌هایی شبیه به رپتور‌ها (دایناسور‌های شکارچی سریع) داشت، اما از آنها برای تغذیه گیاهی استفاده می‌کرد. انگار که تکامل گفته باشد بیایید چیزی کاملاً جدید امتحان کنیم؛ و ظاهراً جواب هم داده است.»

پژوهشگران تأکید کرده‌اند دایناسوری که فسیلش کشف شده، هنوز به بلوغ کامل نرسیده بود.

این دایناسور در محیطی نیمه‌خشک با رودخانه‌هایی کم‌عمق زندگی می‌کرده و در کنار دیگر تریزینوسورها، دایناسور‌های زره‌دار، شاخ‌دار، نوک‌اردکی و پیش‌نمونه‌ای از تیرانوسور به نام الکتروسوروس می‌زیسته است.

اسکلت کشف‌شده کامل نبوده و بخش‌هایی مانند جمجمه و پا‌ها مفقود هستند، اما دست‌ها و بازو‌ها در شرایط بسیار خوبی حفظ شده‌اند.

یکی از چنگال‌ها حتی پوشش خارجی خود از جنس کراتین (همان ماده تشکیل‌دهنده ناخن انسان) را نیز حفظ کرده و همین سبب شده تا بیش از ۴۰ درصد به طول چنگال افزوده شود.

دارلا زلنیتسکی، دیرینه‌شناس دانشگاه کلگری کانادا و هم‌نویسنده این پژوهش، می‌گوید: «این چنگال‌ها بزرگ، تیز و واقعاً ترسناک بودند.»

کوبایاشی نیز افزود: «حفظ شدن کراتین در فسیل‌ها بسیار نادر است و این مورد، پنجره‌ای بی‌نظیر به چگونگی استفاده این دایناسور‌ها از دست‌هایشان در زندگی واقعی باز می‌کند. جزئیات بسیاری در این دست‌ها دیده می‌شود، از جمله استخوان‌های مچ جوش‌خورده، مفاصل خشک و دو چنگال بزرگ.»

به گفته پژوهشگران این چنگال‌ها احتمالاً برای اهداف مختلفی کاربرد داشته‌اند، اما استفاده اصلی آنها برای گرفتن و پایین کشیدن شاخه‌ها جهت تغذیه از برگ‌ها بوده است.

آنها می‌گویند این چنگال‌ها شاید در فعالیت‌هایی، چون دفاع، کندن زمین یا حتی شناسایی درون‌گونه‌ای (مثل «ببین، منم دو انگشتی‌ام») نیز کاربرد داشته‌اند.

دوونیکوس نمونه‌ای از پدیده کاهش تعداد انگشتان در روند تکامل است. اولین مهره‌داران زمینی ۸ انگشت داشته‌اند و دایناسور‌های اولیه دست‌هایی پنج‌انگشتی داشته‌اند، درست مانند انسان. اما در بسیاری از شاخه‌های دایناسور، در طول زمان کاهش تعداد انگشتان دیده می‌شود.

با کشف دوونیکوس، اکنون دست‌کم پنج شاخه از دایناسور‌های تروپود شناخته شده‌اند که به‌طور مستقل فقط دو انگشت در هر دست تکامل یافته‌اند. معروف‌ترین نمونه آنها تیرانوسوروس رکس است، با بازو‌هایی بسیار کوچک که در تناسبی عجیب با جمجمه و بدن عظیمش قرار داشتند.

دکتر زلنیتسکی در پاسخ به این پرسش که چرا انگشتان کمتر می‌تواند سودمند باشد، گفت: «ممکن است تصور شود دایناسور‌هایی که گیاهان را با دست می‌گیرند، باید انگشت‌های بیشتری داشته باشند، اما ظاهراً این‌طور نبوده. ساختار دو انگشتی دوونیکوس کاملاً مناسب نیازهایش بوده و شاید هم رفتاری تغذیه‌ای خاص یا منبع غذایی ویژه‌ای داشته است.»

نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «iScience» منتشر شده است.