موسی کو تقی؛ پرنده معروف به «قمری خندان» که هنگام ترس می‌خندد و چند روز برای مرده‌ها عزاداری می‌کند

راز بقا: «موسی کو تقی» که با نام قمری خندان شناخته می‌شود، یک کبوتر کوچک و ظریف است با صدایی آرام و نوسانی که شبیه به خنده است، و از همین‌رو این نام را گرفته است. این پرنده در بیشتر نقاط آفریقا، خاورمیانه و جنوب آسیا زندگی می‌کند و به طرز شگفت‌انگیزی با حضور انسان و محیط‌های خشک سازگار شده است. 

به گزارش راز بقا، اغلب این پرنده را در حال دانه‌چینی روی زمین یا نشسته بر سیم‌های برق می‌بینیم. اما فراتر از این ظاهر ساده، قمری خندان ویژگی‌هایی منحصر‌به‌فرد دارد که آن را از دیگر گونه‌های کبوتر متمایز می‌کند. 

در کل به قُمری‌ها گاه «کوکو» یا «کبوتر کوکو» گفته می‌شود. در بخش‌های جنوب و شرقی ایران خصوصاً منطقه خراسان رضوی این پرنده به نام «موسی کو تقی» و در منطقه بم، این پرنده به نام «پُختو» و در شهر‌هایی همچون قلعه گنج در جنوب کرمان از این پرنده به نام محلی «سوهْتَله» یا «سوتَله» نیز یاد می‌شود. 

در بعضی نواحی جنوب ایران «تُتُر» یا «کبوتر تُتُر» نامیده می‌شود. در کاشان به این پرنده، «قوقو» گفته می‌شود و در گویش اصفهانی به «پاختر» و در یزد به «کفتر کوکو» یا «فاخته» و در تهران و سمنان به نام «یاکریم» معروف است. یاکریم گونه دیگر قُمری است و از آنجا که در باغ‌های دور از آبادی‌ها به‌سر می‌برد به کبوتر باغی نیز مشهور است.

ظاهر و شناسایی

به گزارش راز بقا، «موسی کو تقی» کبوتری کوچک به طول حدود ۲۵ تا ۲۸ سانتی‌متر است. مهم‌ترین ویژگی ظاهری‌اش بدنی صورتی - قهوه‌ای با لکه‌های سیاه روی گردن است که مانند گردنبند به نظر می‌رسد. بخش‌های زیرین بدن رنگ روشن‌تری دارند و در پرواز، بال‌ها سایه‌ای آبی‌رنگ نشان می‌دهند. نر و ماده تقریباً مشابه‌اند، اگرچه نر‌ها رنگ پررنگ‌تری دارند. 

صدای آنها که اغلب به صورت «کو - کو کوررو» توصیف می‌شود، آرام، موج‌دار و شبیه خنده است. پروازشان نیز نرم و لغزنده با حرکات بال کم‌دامنه است. آنها برخلاف گنجشک‌ها، راه می‌روند نه می‌پرند، و روی زمین به دنبال دانه‌ها و حشرات می‌گردند.

زیستگاه و رفتار

به گزارش راز بقا، موسی کو تقی در مناطق خشک و باز مانند ساواناها، بوته‌زارها، زمین‌های کشاورزی و حاشیه شهر‌ها زندگی می‌کند. این پرنده از جنگل‌های متراکم دوری می‌جوید، اما به راحتی در باغ‌ها و مناطق شهری جا می‌افتد، حتی لانه‌اش را روی طاقچه پنجره‌ها یا درخت‌های کنار خانه می‌سازد. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

قمری گوش‌دار: پرجمعیت‌ترین پرنده جهان و ماشین تولیدمثل که گوش دارد و پیام ارواح را منتقل می‌کند

قمری زمینی دم‌دراز؛ قمری آسیایی که درازترین دم و بلندترین منقار را دارد

این گونه معمولاً تک‌همسر است و جفت‌ها در تمام طول سال با هم می‌مانند. در هنگام جفت‌گیری، نر با خم کردن سر، باد کردن سینه و آوازخوانی، ماده را جذب می‌کند. لانه‌ها با شاخه‌های نازک و گاه بسیار ساده روی درخت یا ساختمان ساخته می‌شوند.

قمری‌های خندان مهاجرت نمی‌کنند، اما بسته به دسترسی به غذا و آب، گاهی به مناطق نزدیک جابه‌جا می‌شوند. معمولاً به صورت جفت یا در گروه‌های کوچک دیده می‌شوند و عمدتاً روی زمین تغذیه می‌کنند. 

تولیدمثل و چرخه زندگی

به گزارش راز بقا، در مناطق گرم، دوره جفت‌گیری می‌تواند در تمام سال اتفاق بیفتد، اما معمولاً در فصل بارندگی که غذا بیشتر است، افزایش می‌یابد. ماده دو تخم سفید رنگ می‌گذارد که هر دو والد به مدت حدود ۱۳ تا ۱۵ روز روی آنها می‌خوابند. 

هر دو والدین نوعی مایع غنی به نام «شیر چینه‌دان» تولید می‌کنند که برای تغذیه جوجه‌ها در روز‌های نخست زندگی‌شان استفاده می‌شود. این ماده سرشار از چربی و پروتئین است و نقش مهمی در رشد جوجه‌ها دارد.

جوجه‌ها ظرف دو هفته پر درمی‌آورند و به‌زودی آماده استقلال می‌شوند. قمری‌های خندان می‌توانند در یک سال چندین نسل جوجه به دنیا بیاورند، که این امر باعث گسترش وسیع جمعیت آنها شده است. 

جالب‌ترین ویژگی‌های موسی کو تقی 

وقتی می‌ترسد، می‌خندد: صدای خنده‌مانند این پرنده در واقع اغلب در موقعیت‌های تنش‌زا مانند دعوا یا هشدار شنیده می‌شود؛ گویی با صدایی عصبی می‌خندد. 

شیر چینه‌دان شگفت‌انگیز: موسی کو تقی مانند کبوتر‌ها و فلامینگوها، شیر چینه‌دان تولید می‌کند که از شیر گاو نیز غنی‌تر است. هم نر و هم ماده، به‌نوبت جوجه‌ها را با آن تغذیه می‌کنند.

حافظه مکانی فوق‌العاده: با وجود مغز کوچک، موسی کو تقی توانایی بی‌نظیری در به خاطر سپردن مکان‌های غذا و لانه دارند.

عزاداری خاموش: در صورت از دست دادن جوجه یا جفت، گاه دیده شده که ساعت‌ها یا حتی روز‌ها در همان مکان می‌مانند و سکوت اختیار می‌کنند؛ نمایی تلخ از سوگواری پرندگان. 

همسایه شهری عجیب: این پرنده به‌راحتی در شهر‌ها لانه می‌سازد؛ در گلدان، کولر، حتی کفش! در برخی فرهنگ‌ها، آمدن آن به خانه نشانه‌ای از صلح یا خوش‌شانسی تلقی می‌شود.