اوتسی؛ مرد یخی رازآلود در آلپ که ۵۳۰۰ سال پیش کشته شد و قدیمی‌ترین مومیایی قاره اروپاست

راز بقا: اوتسی (Ötzi)، معروف به «مرد یخی»، یکی از شگفت‌انگیزترین کشفیات باستان‌شناسی است که تصویر نابی از زندگی انسان در حدود ۵۳۰۰ سال پیش در اروپا به ما می‌دهد. در این مقاله، به زندگی، ابزارها، مرگ و اسرار علمی اوتسی می‌پردازیم.

کشف

به گزارش راز بقا، در ۱۹ سپتامبر ۱۹۹۱، کوهنوردانی آلمانی به‌نام‌های هل‌مت و اریکا سایمون هنگام عبور از یخچال کوهستانی در گذرگاه تیزن‌یوش / Tisenjoch (Ötztal Alps) میان ایتالیا و اتریش، بخشی از یک جسد را دیدند که از یخ بیرون زده بود.

آنها موضوع را به مقامات دادند. پس از چند روز و تلاش‌های زیاد، جسد مومیایی‌شده از یخ بیرون کشیده شد.

زمان زندگی

طبق آزمایش‌های رادیوکربن و تحلیل سایر داده‌ها، اوتسی حدود سال‌های ۳۳۰۰ پیش از میلاد زندگی می‌کرد.

سن او هنگام مرگ تقریباً ۴۵ سال بوده است.

ویژگی‌های جسمی و ظاهری

قد او در حدود ۱٫۶۰ متر بوده است.

وزن تقریبی در زمان مرگ: بین ۴۵ تا ۵۵ کیلوگرم. بعضی منابع عدد دقیق‌تر را نزدیک ~۵۰ کیلوگرم ذکر کرده‌اند.

ویژگی‌های ژنتیکی

رنگ پوست تیره‌تر از آن چیزی که معمولاً برای اروپاییان تصور می‌شود.

چشم‌ها قهوه‌ای، موی سر در حال طاسی.

تحمل لاکتوز نداشته است.

زندگی روزمره، تغذیه و محل زندگی

رژیم غذایی اوتسی گوناگون بوده است؛ ترکیبی از گوشت (مانند آهو و بز وحشی) و غلات بومی مثل einkorn wheat.

آخرین وعده غذایی او بسیار نزدیک به زمان مرگ بوده است.

در موی او مقادیر مس و آرسنیک یافت شده است، که نشان‌دهنده‌ی تماس با فعالیت‌های فلزکاری یا استخراج فلز بوده است.

تحلیل‌های ساختمان استخوانی و بررسی‌های دیگر نشان می‌دهند که اوتسی زیاد حرکت کرده، در محیط‌های مرتفع بوده، احتمالاً مسیر‌های دشوار را طی می‌کرده است.

ابزارها، لباس و اشیاء همراه

اوتسی همراه وسایل و لباس‌های متنوعی بوده است که نشان‌دهنده‌ی مهارت و سطح فناوری عصر مس در منطقه:

تبر با تیغه مسی کامل یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین وسایل همراه او.

کمان و تیر، خنجر سنگی، کیف پوست و گاهی پارچه و چرم برای پوشاک.

پوشاک شامل لباس چرمی و پوست، جوراب‌ها یا قسمتی برای محافظت در برابر سرما.

مرگ او: چه اتفاقی افتاد؟

تحقیقات علمی طی دهه‌های اخیر نشان داده‌اند که مرگ اوتسی طبیعی نبوده بلکه عمدی بوده است:

در سال ۲۰۰۱، تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray / CT scan) نشان داد که یک تیر در شانه چپ او نفوذ کرده است و به احتمال زیاد یک شریان مهم را بریده است.

علاوه بر آن، چند زخم دیگر؛ مثل بریدگی دست و ضربه به سر نیز وجود دارد که ممکن است قبل از برخورد تیر ایجاد شده باشند.

تجزیه وضعیت شکم اوتسی نشان می‌دهد که او درست پیش از مرگ یک وعده غذایی کامل خورده بود بنابراین احتمالا آماده حرکت یا عبور از منطقه‌ای بوده است. حمله ممکن است پس از آن رخ داده باشد، شاید در کمین.

اهمیت علمی و میراث فرهنگی

اوتسی قدیمی‌ترین مومیایی طبیعی اروپا است و یکی از معدود اجساد دوران پیشاتاریخ که لباس، وسایل و وضعیت سلامتی‌اش به این دقت حفظ شده‌اند.

این کشف به ما کمک کرده زندگی انسان در عصر مس را درک بهتری کنیم: تغذیه، تعاملات اقتصادی (مثلاً تبادل کالا)، مهارت‌ها در ساخت ابزار، پوشاک و …

همچنین باعث پیشرفت روش‌های علمی شده: تحلیل DNA، آنالیز مواد غذایی در معده، بررسی‌های پاتولوژیک، تصویربرداری پزشکی و غیره.

به گزارش راز بقا اوتسی نه تنها یک یافته باستانی است، بلکه دریچه‌ای است به زندگی روزمره و پیچیدگی‌های انسانی در دوران مس. مومیایی او ما را وادار می‌کند درباره‌ی سوالاتی مثل مرز‌های فرهنگ، فناوری، بهداشت و حتی خشونت در جوامع دیرینه فکر کنیم.