درخت کاج متوشلاح؛ معروفترین کاج دنیا و پیرترین موجود زنده روی زمین که هیچ‌کس مکان دقیق آن را نمی‌داند

راز بقا: در ارتفاعات کوه‌های سفید کالیفرنیا، یکی از کهن‌ترین موجودات زنده روی زمین ایستاده است؛ درختی به نام متوشلاح (Methuselah). این درخت از گونه‌ی Pinus longaeva یا کاج برس‌دار حوزه‌ی بزرگ است و قدمتی حدود ۴۸۵۰ سال دارد. 

به گزارش راز بقا، این درخت زمانی جوانه زد که هنوز اهرام مصر ساخته نشده بودند، خط در بسیاری از نقاط جهان اختراع نشده بود و هیچ امپراتوری‌ای وجود نداشت. تنه‌ی پیچ‌خورده و پوست فرسوده‌ی آن، روایت خاموشی از مقاومت در برابر یکی از خشن‌ترین زیست‌بوم‌های سیاره‌ی زمین است. 

این درخت نام خود را از شخصیت اسطوره‌ای «متوشلاح» در کتاب مقدس گرفته که گفته می‌شود ۹۶۹ سال عمر کرد. درخت متوشلاح پیوندی زنده با گذشته‌ی دور زمین است؛ یادآور نیروی بقا در برابر هزاران سال خشکسالی، برف، آتش و کنجکاوی انسان. 

بازمانده‌ای در سرزمین افراط‌ها

به گزارش راز بقا، میتوشلاح در جنگل ملی اینیو (Inyo National Forest) در شرق کالیفرنیا و در ارتفاعی بیش از ۳۰۰۰ متر رشد کرده است. محیطی با هوای رقیق، سرمای کشنده، باد‌های دائمی و خاکی فقیر از مواد مغذی. اما همین شرایط خشن باعث دوام و شکوفایی آن شده است. 

درختان کاج برس‌دار، برخلاف درختان جنگل‌های حاصلخیز که سریع رشد می‌کنند و زود می‌میرند، بسیار آهسته رشد می‌کنند؛ گاهی فقط چند صدم میلی‌متر در سال. چوب آنها چنان فشرده و آغشته به رزین است که تقریباً در برابر حشرات، قارچ و پوسیدگی مصون می‌ماند. 

زمانی که بخشی از درخت می‌میرد، بخش‌های دیگر به زندگی ادامه می‌دهند و این فرایند موجب تداوم حیات هزاران‌ساله می‌شود. شکل پیچ‌خورده‌ی تنه‌ی متوشلاح نتیجه‌ی قرن‌ها فرسایش توسط باد، یخ و خشکسالی است. هر پیچ و ترک در آن، نشانی از نبرد میان زندگی و محیط است. شگفت آن‌که همین انزوا و سختی که ظاهراً تهدیدکننده است، در واقع راز بقا و سلامت آن به شمار می‌رود.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

درخت سوسیس؛ درختی با میوه‌هایی شبیه سوسیس که هر کدام یک متر طول و ۱۰ کیلو وزن دارند و خفاش‌ها عاشق آن هستند

درخت خاکستر کوهستان؛ بلندترین درخت گلدار جهان که تنها در یک نقطه از جهان وجود دارد و اندازه یک برج ۳۰ طبقه است

راز و رمز مکان ناشناخته‌ی آن

به گزارش راز بقا، از دهه‌ی ۱۹۵۰ و پس از کشف سن واقعی‌اش توسط دانشمند حلقه‌شمار درختان، ادموند شولمن (Edmund Schulman)، مکان دقیق متوشلاح به دلایل حفاظتی مخفی نگه داشته شد. این درخت در محدوده‌ی جنگل کاج‌های باستانی برس‌دار قرار دارد، اما تنها چند دانشمند می‌دانند کدام تنه‌ی پیچ‌خورده، واقعاً متوشلاح است. 

این پنهان‌کاری بی‌دلیل نیست. در سال ۱۹۶۴، یک پژوهشگر جوان به‌طور ناخواسته درختی حتی مسن‌تر از متوشلاح را - که بعد‌ها «پرومتئوس» نام گرفت - هنگام نمونه‌گیری حلقه‌ها نابود کرد. این حادثه باعث شد مسئولان تصمیم بگیرند موقعیت متوشلاح را برای همیشه مخفی نگه دارند. 

بازدیدکنندگان می‌توانند در مسیر پیاده‌روی موسوم به Methuselah Trail قدم بزنند و هزاران درخت کهنسال را ببینند، اما هیچ نشانی از خود متوشلاح در آنجا نیست. این رازآلودگی، افسانه‌ی آن را پررنگ‌تر کرده است.

خط زنده‌ی تاریخ زمین

به گزارش راز بقا، زمانی که متوشلاح ریشه دواند، انسان‌ها تازه در بین‌النهرین کشاورزی را آغاز کرده بودند. از آن زمان تا امروز، این درخت یخبندان‌ها، سقوط امپراتوری‌ها و زایش تمدن مدرن را پشت سر گذاشته است. دانشمندان از متوشلاح و هم‌نوعانش برای مطالعه‌ی تغییرات اقلیمی بهره می‌برند؛ چرا که حلقه‌های رشد آنها سابقه‌ای دقیق از وضعیت محیط طی نزدیک به ده هزار سال ارائه می‌دهد. 

هر حلقه، چون نقطه‌ای از داده در جدول زمان است: سال‌های مرطوب، خشک، فوران‌های آتشفشانی و فعالیت‌های خورشیدی در آن ثبت شده‌اند. بدین ترتیب، این درخت نه‌تنها شگفتی زیستی بلکه آرشیوی زنده از تاریخ زمین محسوب می‌شود. 

امروزه متوشلاح دیگر پیرترین درخت شناخته‌شده نیست؛ در سال ۲۰۲۲، درخت برس‌دار دیگری در همان منطقه کشف شد که شاید بیش از ۴۹۰۰ سال سن داشته باشد. با این حال، متوشلاح همچنان مشهورترین درخت دنیاست درختی که به ما یاد داد زمان را نه با نسل‌های انسانی، بلکه با زبان آرام و صبور طبیعت بسنجیم.

عجیب‌ترین واقعیت‌ها درباره‌ی میتوشلاح

قدیمی‌تر از اهرام مصر است. رشدش از حدود ۲۸۳۰ پیش از میلاد آغاز شد، قرن‌ها پیش از ساخت هرم بزرگ جیزه.

مکانش یک راز است. هیچ تابلویی در کوه‌های سفید محل دقیق آن را نشان نمی‌دهد و حتی محافظانش مختصات را مخفی نگه می‌دارند.

به‌سختی رشد می‌کند. در برخی دهه‌ها کمتر از یک‌دهم میلی‌متر چوب جدید تولید می‌کند کندتر از رشد ناخن انسان!

نیمی از آن مرده است. بخش‌های زیادی از تنه‌اش بی‌جان‌اند، اما نوار‌های باریکی از بافت زنده هنوز آب و مواد غذایی را منتقل می‌کنند.

رمزگشای اقلیم باستانی است. حلقه‌های رشدش برای بازسازی الگو‌های بارش و دما طی هزاران سال به کار می‌روند.

شاید پیرترین نباشد. درختی دیگر با نام «پیرتر از متوشلاح» احتمالاً چند دهه از آن مسن‌تر است، اما پژوهشگران هنوز در حال بررسی‌اند.

الهام‌بخش هنر و فلسفه است. شاعران، موسیقیدانان و دوستداران محیط زیست، متوشلاح را نماد زمان، صبر و ایستادگی در برابر زوال می‌دانند.