شبگرد آرچبالد؛ شبگرد معروف به «شبح ارتفاعات» که خواب زمستانی دارد و صدایش شبیه وزش باد در نیزار است

راز بقا: در ارتفاعات مه‌آلود گینه نو، پرنده‌ای زیبا و مرموز زندگی می‌کند که کمتر کسی موفق به دیدنش شده است: شبگرد آرچبالد (Archbold's nightjar). این پرنده‌ی شب‌زی، که نخستین‌بار در سال ۱۹۳۹ توصیف شد، به خانواده‌ی شبگردان (Caprimulgidae) تعلق دارد؛ گروهی از پرندگان که به خاطر پرواز بی‌صدا، رنگ‌آمیزی استتاری و رفتار‌های پنهان‌کارانه‌شان شهرت دارند. 

به گزارش راز بقا، نام آن به افتخار زیست‌شناس آمریکایی «ریچارد آرچبالد» انتخاب شده و تا امروز یکی از اسرارآمیزترین گونه‌های پرندگان جهان باقی مانده است.

زیستگاه و پراکندگی

به گزارش راز بقا، شبگرد آرچبالد تنها در جزیره‌ی گینه نو یافت می‌شود و معمولاً در ارتفاعات مرکزی، بین ۱۵۰۰ تا ۲۴۰۰ متری از سطح دریا زندگی می‌کند. این پرنده بیشتر در علفزار‌های کوهستانی، حاشیه‌ی جنگل‌ها و بوته‌زار‌های مرتفع دیده می‌شود، جایی که می‌تواند در طول روز بدون مزاحمت استراحت کند. 

رنگ بدنش ترکیبی از قهوه‌ای، خاکستری و سیاه خال‌خالی است که با کف جنگل و برگ‌های خشک هماهنگی کامل دارد و همین امر باعث می‌شود در طبیعت تقریباً نامرئی باشد. بر خلاف بسیاری از خویشاوندانش که در نواحی گرم‌تر و کم‌ارتفاع زندگی می‌کنند، شبگرد آرچبالد در هوای خنک و مه‌آلود ارتفاعات رشد می‌کند. 

زیستگاه دورافتاده و صعب‌العبور آن باعث شده که اطلاعات کمی از این گونه در دسترس باشد. تاکنون تنها چند تصویر و مشاهده‌ی پراکنده از آن ثبت شده است.

ویژگی‌های ظاهری و رفتاری

به گزارش راز بقا، این پرنده حدود ۳۰ سانتی‌متر طول دارد و جزو گونه‌های متوسط در جنس Eurostopodus محسوب می‌شود. بال‌های کشیده و نوک‌تیز و دم دوشاخه‌ی آن برای پرواز‌های سریع و بی‌صدا طراحی شده‌اند. چشمان بسیار بزرگش، توانایی دید در نور کم را فراهم می‌کند و به او اجازه می‌دهد در تاریکی شب حشرات کوچک را شکار کند. 

استتار بدنی‌اش شاهکاری از طبیعت است؛ وقتی روی زمین یا شاخه‌ای پایین می‌نشیند، به قدری با محیط یکی می‌شود که تشخیص آن تقریباً غیرممکن است. 

از نظر رفتاری، شبگرد آرچبالد پرنده‌ای انفرادی و پنهان‌کار است. پس از غروب آفتاب فعال می‌شود و با پرواز‌های سریع در هوا به شکار شب‌پره‌ها، سوسک‌ها و حشرات دیگر می‌پردازد. صدای آن بسیار آرام و عمیق است و بیشتر شبیه آوای «هو... هو...» است که در مه کوهستان می‌پیچد و حالتی رازآلود دارد.

تولیدمثل و وضعیت حفاظتی

به گزارش راز بقا، به دلیل نادر بودن این پرنده، اطلاعات اندکی درباره‌ی شیوه‌ی تولیدمثلش وجود دارد. با این حال، مانند دیگر شبگرد‌ها احتمالاً تخم خود را مستقیماً بر روی زمین می‌گذارد، بدون ساختن آشیانه. رنگ تخم به‌گونه‌ای است که با محیط اطراف یکی می‌شود و آن را از دید شکارچیان پنهان می‌کند. احتمال دارد هر دو والد در خواباندن و محافظت از تخم نقش داشته باشند. 

اگرچه اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) وضعیت این پرنده را در حال حاضر «کمترین نگرانی» اعلام کرده، اما این ارزیابی بر پایه‌ی داده‌های محدود انجام شده است. زیستگاه کوهستانی و دورافتاده‌اش فعلاً مانع تهدید‌های انسانی شده، اما تغییرات اقلیمی و جنگل‌زدایی می‌تواند در آینده برای آن خطرناک باشد. دانشمندان تأکید دارند که تحقیقات میدانی بیشتری برای شناخت جمعیت، پراکندگی و نقش اکولوژیکی آن ضروری است.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

شبگرد - باز معمولی؛ شبگردی که استاد حرکات آکروباتیک است و دهانش شبیه یک تور ماهیگیری عمل می‌کند

شبگرد سلیمان یا بابابا؛ مرموزترین پرنده روی زمین که سالی فقط یک تخم می‌گذارد و صدایش شبیه ضربه‌های تبر است

عجیب‌ترین ویژگی‌های شبگرد آرچبالد

به گزارش راز بقا، شبگرد آرچبالد یکی از اسرارآمیزترین پرندگان دنیاست و بسیاری از ویژگی‌هایش عجیب و حتی باورنکردنی‌اند. برای مثال، وجود آن برای دهه‌ها تنها از طریق چند نمونه‌ی جمع‌آوری‌شده در موزه‌ها تأیید می‌شد، و برای بیش از پنجاه سال هیچ مشاهده‌ی زنده‌ای از آن گزارش نشد. 

همین موضوع باعث شد برخی پرنده‌شناسان گمان کنند که منقرض شده است تا اینکه در دهه‌ی ۲۰۰۰ چند عکس و صدای ضبط‌شده دوباره توجه‌ها را به آن جلب کرد. استتار این پرنده به‌قدری کامل است که شکارچیان محلی می‌گویند می‌توانند تا چند سانتی‌متری‌اش نزدیک شوند بدون اینکه متوجه حضورش شوند. 

پرهایش نور ماه را به‌گونه‌ای بازتاب می‌دهد که از زاویه‌های خاص به‌کلی «ناپدید» می‌شود، و به همین دلیل لقب «شبح ارتفاعات» را گرفته است. 

رفتار عجیب دیگرش توانایی کاهش ضربان قلب و دمای بدن در شب‌های سرد کوهستانی است، نوعی خواب عمیق شبیه به «خواب زمستانی کوتاه‌مدت» که در پرندگان نادر است.

شاید عجیب‌ترین بخش ماجرا صدای این پرنده باشد؛ آوایی غیربومی و وهم‌آور که بیشتر به صدای نی یا وزش باد در میان نی‌زار شباهت دارد. مردم بومی باور دارند که این صدا پیام روح‌هاست و شبگرد آرچبالد میان دنیای مردگان و زندگان در پرواز است.