لوئیز فیروز؛ زن آمریکایی‌ مشهور به «بانوی اسب ایران» که اسب کاسپین را دوباره کشف کرد و بزرگترین کشف قرن بیستم را رقم زد

راز بقا: لوئیز لایلین فیروز (Louise Firouz) یک زن آمریکایی‌الاصل، پرورش‌دهنده و پژوهشگر اسب بود که زندگی خود را وقف حفظ و احیای نژاد‌های بومی اسب در ایران کرد؛ به‌ویژه نژاد اسب کاسپین، که بدون تلاش‌های او شاید برای همیشه از میان می‌رفت.

به گزارش راز بقا، لوئیز فیروز در واشنگتن دی‌سی به دنیا آمد و پس از ازدواج با یک قاجاری ایرانی، بیشتر عمرش را در ایران گذراند. فیروز مدارس سوارکاری تأسیس کرد، به مناطق دورافتاده سفر نمود و یکی از مهم‌ترین اکتشافات اسب‌شناسی قرن بیستم را رقم زد. تلاش‌های او نه‌تنها باعث احیای علاقه به نژاد‌های باستانی ایران شد، بلکه نامش را در تاریخ پرورش اسب و میراث فرهنگی ایران جاودانه ساخت. 

سال‌های نخستین و مهاجرت به ایران

به گزارش راز بقا، لوئیز لایلین در سال ۱۹۳۳ در واشنگتن دی‌سی در خانواده‌ای از دیپلمات‌ها و دانشمندان آمریکایی به دنیا آمد. او در دانشگاه کرنل تحصیل کرد و در رشته دام‌پروری تخصص گرفت؛ جایی که عشق عمیقی به اسب‌ها پیدا کرد. 

در دهه ۱۹۵۰، او با نادر فیروز، یک ایرانی از خاندان قاجار و تحصیل‌کرده آمریکا، آشنا شد و با او ازدواج کرد. پس از ازدواج، این زوج به تهران نقل مکان کردند و از همان‌جا مسیر زندگی لوئیز به ایران و اسب‌هایش گره خورد. 

در ایران، فیروز مجذوب پیوند تاریخی و فرهنگی مردم ایران با اسب‌ها شد. او متوجه شد که گرچه کشور دارای نژاد‌های بومی گوناگونی است، اما بسیاری از آنها به دلیل مدرن‌سازی و تغییر سبک زندگی در حال نابودی هستند. خانواده فیروز بعد‌ها در شمال ایران، در استان مازندران ساکن شدند. در آنجا، لوئیز به پرورش و تربیت اسب‌ها پرداخت و در کنار آن، سه فرزند خود را بزرگ کرد. 

او به مرور زبان فارسی آموخت و به فرهنگ و زندگی روستایی ایران عادت کرد؛ تا جایی که میان مردم محلی محبوب و شناخته‌شده شد. در دهه ۱۹۶۰، فیروز یک مدرسه سوارکاری در تهران تأسیس کرد که در آن کودکان ایرانی و خارجی آموزش می‌دیدند. اما شهرت واقعی او به دلیل کشف شگفت‌انگیزی بود که در کوهستان‌های شمال ایران رقم خورد.

کشف اسب کاسپین

به گزارش راز بقا، در سال ۱۹۶۵، لوئیز فیروز در جستجوی اسب‌هایی کوچک و مقاوم برای کودکان، سفری به رشته‌کوه البرز و مناطق اطراف دریای خزر آغاز کرد. در یکی از روستا‌های دورافتاده نزدیک آمل، او با دسته‌ای از اسب‌های کوچک و ظریف روبه‌رو شد که ظاهر و حرکاتشان با هیچ‌یک از نژاد‌های شناخته‌شده در ایران شباهت نداشت. آنها جثه‌ای کوچک، اما بدنی متناسب و سری نجیب و استخوان‌بندی ظریف داشتند. 

فیروز به سرعت حدس زد که ممکن است این اسب‌ها از نسل نژادی بسیار کهن باشند که هزاران سال پیش منقرض شده‌اند. بررسی‌های بعدی و مقایسه با نقوش باستانی از جمله نقش برجسته‌های تخت جمشید نشان داد که او در واقع اسب کاسپین را دوباره کشف کرده است؛ نژادی که احتمالاً نیای اصلی تمام اسب‌های تیزرو امروزی مانند عرب و تروبرد بوده است. 

او توانست اسبی را مجدداً به دنیا معرفی کند که دارای ارزش فراوانی بود، اسب منحصر به فردی که به مینیاتور اسب عرب شباهت دارد و او آن را «اسبچه خزر» یا همان «اسب کاسپین» نامید. او موفق به کشفی شد که بزرگ‌ترین کشف یک گونه جدید اسب در قرن بیستم بود. 

فیروز بلافاصله به پرورش این اسب‌ها پرداخت و مزرعه‌ای به نام کاسپین اِستاد در دامنه البرز تأسیس کرد. او تعدادی از اسب‌ها را برای مطالعه و پرورش به اروپا و آمریکا فرستاد تا توجه جهانیان را جلب کند. دانشمندان ژنتیک و اسب‌شناسان از سراسر جهان برای مطالعه این نژاد به ایران آمدند و تحقیقاتشان ثابت کرد که اسب کاسپین در واقع یکی از کهن‌ترین نژاد‌های زنده دنیاست.  کشف فیروز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اکتشافات جانورشناسی قرن بیستم شناخته شد. اگر تلاش‌ها و پشتکار او نبود، این گنجینه باستانی ایرانی برای همیشه از بین می‌رفت. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

اسب افسانه‌ای درونکوالد؛ قدرتمندترین نژاد اسب اروپا با چشم‌های کهربایی و رفتاری شبیه گرگ که می‌تواند در دمای ۶۰- درجه زنده بماند

شاخ‌دوکی؛ کمیاب‌ترین پستاندار جهان مشهور به «تک‌شاخ آسیا» که تنها در یک جنگل وجود دارد

سال‌های پایانی، چالش‌ها و میراث ماندگار

به گزارش راز بقا، پس از انقلاب ۱۳۵۷، شرایط برای زندگی و کار در ایران سخت‌تر شد. بسیاری از خارجی‌ها کشور را ترک کردند، اما لوئیز فیروز تصمیم گرفت بماند، چرا که عشق عمیقی به ایران و اسب‌هایش داشت. فضای سیاسی جدید کار او را دشوارتر کرد و در کنار مشکلات مالی و اداری، همسرش نادر فیروز نیز در سال ۱۹۹۴ درگذشت. 

با وجود این، لوئیز هرگز تسلیم نشد. او در روستای قره‌تپه شیخ در نزدیکی گنبد کاووس، در مزرعه‌ای کوچک زندگی می‌کرد و همچنان به پرورش اسب‌های کاسپین، ترکمن، کردی و عرب ایرانی می‌پرداخت. او روش‌های علمی پرورش و اصلاح نژاد را به نسل جدید ایرانیان آموزش داد و نقش مهمی در مستندسازی نژاد‌های بومی ایران ایفا کرد. 

لوئیز فیروز در اردیبهشت ۱۳۸۷ (مه ۲۰۰۸) در سن ۷۵ سالگی در همان روستای کوچک و در میان اسب‌هایش درگذشت. پس از مرگش، از سراسر جهان پیام‌های تسلیت و قدردانی به ایران رسید. انجمن اسب کاسپین بریتانیا و «دفتر بین‌المللی نژاد کاسپین» نقش او را در نجات این نژاد تاریخی ستودند. 

امروزه، به لطف تلاش‌های او، برنامه‌های پرورش اسب کاسپین در ایران، انگلستان و چند کشور دیگر ادامه دارد و این نژاد باستانی همچنان زنده و پایدار مانده است. کشف او نه‌تنها به شناخت علمی تاریخ تکامل اسب کمک کرد، بلکه بخشی از هویت فرهنگی ایران را نیز زنده نگه داشت.

به گزارش راز بقا، زندگی لوئیز فیروز داستانی است از عشق، شجاعت و وفاداری. زنی آمریکایی که سرنوشتش را در کوهستان‌های ایران یافت و میراثی جاودان بر جای گذاشت. او با کشف و احیای اسب کاسپین، نه‌تنها یک نژاد باستانی را از نابودی نجات داد، بلکه پلی فرهنگی میان ایران و جهان ساخت. امروز، هر بار که اسب کاسپینی در دشت‌ها می‌دود، یاد زنی زنده می‌شود که نگذاشت شکوه این نژاد افسانه‌ای در غبار تاریخ گم شود.