داستان تلخ یک غیبت ۳۰ ساله؛ گیلان‌شاه خالدار منقرض شد

راز بقا: بر اساس نظر یک ائتلاف از گروه‌های حفاظت [محیط‌زیستی]، یک گونه از پرندگان که در اروپا و منطقه مدیترانه یافت می‌شد، احتمالا در سطح جهانی منقرض شده است.

گیلانشاه خال‌دار (The slender-billed curlew) ــ پرنده‌ای مهاجر که در سیبری غربی تولیدمثل و در زمستان به مدیترانه مهاجرت می‌کرد‌ــ ممکن است نخستین مورد انقراض ثبت‌شده یک گونه پرنده در سطح جهانی از مناطق اصلی اروپا، شمال آفریقا و غرب آسیا باشد.

دانشمندانی از انجمن سلطنتی حفاظت پرندگان بریتانیا (آر‌اس‌پی‌بی/RSPB)، «برد لایف اینترنشنال» (BirdLife International)، مرکز تنوع زیستی ناتورالیس در هلند و موزه تاریخ طبیعی، روز دوشنبه تحلیلی از وضعیت حفاظتی این گونه منتشر کردند.

آن‌ها دریافتند آخرین مشاهده انکارناپذیر گیلانشاه خال‌دار فوریه ۱۹۹۵ در مراکش بوده و نتیجه می‌گیرند که این پرنده در سطح جهانی منقرض شده است.

فهرست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) که به‌طور رسمی وضعیت گونه‌ها را منقرض‌شده اعلام می‌کند، هنوز گیلانشاه خال‌دار را به‌عنوان [گونه منقرض‌شده]طبقه‌بندی نکرده است.

گروه‌های حفاظتی اعلام کردند که تلاش‌های گسترده‌ای که طی دهه‌ها برای یافتن شواهدی از این پرنده در محدوده‌های تولیدمثل و غیرتولیدمثلی آن انجام شده است، همگی بی‌نتیجه بوده‌اند.

آن‌ها گفتند این موضوع هشداری جدی برای لزوم مقابله با تخریب و از دست دادن زیستگاه‌های داخلی علفزار‌ها و تالاب‌ها است.

این مقاله که در مجله بین‌المللی علوم پرندگان (IBIS) منتشر شد، برای ارزیابی احتمال انقراض، از تحلیل آماری عینی تهدید‌ها برای این گونه و پایگاه داده‌ای از پیشینه [موضوع]شامل نمونه‌های موزه‌ای و مشاهدات استفاده کرد.

یافته‌های آن‌ها نشان می‌دهد که ۹۹.۶ درصد احتمال دارد این پرنده دیگر وجود نداشته باشد و حدود دو دهه پیش، زمانی که آخرین گزارش ثبت شد، منقرض شده باشد.

نیکولا کراکفورد، مسئول ارشد سیاست‌گذاری در انجمن سلطنتی حفاظت پرندگان بریتانیا، گفت: «این یکی از بنیادی‌ترین ویرانگرترین ماجرا‌هایی است که در یک قرن اخیر از حفاظت از طبیعت منتشر شده است و مستقیما به اصل ماموریت ما در انجمن سلطنتی حفاظت پرندگان بریتانیا و شراکت بردلایف بازمی‌گردد؛ یعنی جلوگیری از انقراض گونه‌ها.»

او با اشاره به ارتباط این پرنده با اروپا و مدیترانه گفت: «چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم کشور‌هایی خارج از اروپا برای حفاظت از گونه‌هایشان تلاش کنند، زمانی که کشور‌های نسبتا ثروتمند ما در این زمینه شکست خورده‌اند؟

انقراض برای همیشه است. این خبر نشان می‌دهد که کار ما برای نجات پرندگانی مانند گیلانشاه بزرگ و گیلانشاه دم‌سیاه به همراه بسیاری دیگر از پرندگان ساحلی مهاجر که در خطر انقراض قرار دارند، باید به‌طور فوری انجام شود تا گونه‌های بیشتری به سرنوشت گیلانشاه خال‌دار دچار نشوند.»

گریم بوچانان، رئیس علم حفاظت بین‌المللی در انجمن سلطنتی حفاظت پرندگان، گفت: «اعلام انقراض یک گونه موضوعی نیست که به‌سادگی انجام شود و اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت که تصمیم نهایی درباره انقراض را برای فهرست قرمز گونه‌های تهدیدشده اتخاذ می‌کند، به جزئیات کامل درباره وضعیت یک گونه نیاز دارد.»

او گفت همان‌طور که اعلام زودهنگام انقراض یک گونه ممکن است سبب از بین رفتن تلاش‌های حفاظتی مفید شود، سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت روی گونه‌هایی که از قبل منقرض شده‌اند، نیز می‌تواند منابع محدود را هدر دهد.

او گفت: «اکنون تصمیم‌گیری درباره وضعیت این گونه به عهده اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت است.»

فعالان حفاظت از طبیعت گفتند که دلایل کاهش جمعیت گیلانشاه خال‌دار ممکن است هرگز به‌طور کامل درک و شناخته نشود، اما فشار‌های احتمالی عبارت‌اند از زه‌کشی گسترده زیستگاه‌های باتلاقی برای استفاده کشاورزی، از دست رفتن تالاب‌های ساحلی که برای تغذیه زمستانی [پرندگان] استفاده می‌شدند و به‌ویژه در سال‌های اخیر، شکار در جمعیتی از قبل کاهش یافته و پراکنده شده بود.

آن‌ها همچنین اشاره کردند که آثاری مانند آلودگی، بیماری، شکارچیان و تغییرات اقلیمی نیز ممکن است [در این کاهش جمعیت و انقراض]نقش داشته باشند، اما میزان و مقیاس این آثار ناشناخته است.

دکتر الکس باند، سرپرست ارشد پرندگان در موزه تاریخ طبیعی، که بخشی از تیمی بود که سرنوشت این گونه را دنبال کرد، گفت با ادامه تغییرات اقلیمی، انقراض گونه‌های پرندگان «وضعیتی رایج» خواهد بود.

او گفت: «شرایط برای پرندگان بهتر نمی‌شود. مقابله با تغییرات اقلیمی و تخریب زیستگاه‌ها و آلودگی بهترین بخت ما برای حفاظت از آن‌ها، هم در داخل کشور و هم در خارج است.»