هوتزین؛ مرغی یتیمی که بدبوترین پرنده جهان است و کسی جرات نزدیک شدن به آن را ندارد!

راز بقا: هوتزین (Hoatzin) یکی از شگفت‌انگیزترین پرندگان جهان است که در جنگل‌های انبوه حوضه‌های رودخانه آمازون و اورینوکو در آمریکای جنوبی زندگی می‌کند. این پرنده‌ی منحصر‌به‌فرد نه‌تنها ظاهری غیرمعمول دارد، بلکه ویژگی‌هایی در ساختار بدنی و رفتارش دیده می‌شود که آن را از اغلب پرندگان دیگر متمایز می‌کند. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به بال‌های چنگال‌دار جوجه‌ها، بوی زننده‌ی بدن و سیستم گوارشی مشابه با نشخوارکنندگان اشاره کرد. به همین دلیل، به هوتزین لقب «مرغ بدبو» (Stinkbird) داده‌اند.

زیستگاه و رژیم غذایی هوتزین

به گزارش راز بقا، هوتزین‌ها بیشتر در مناطق باتلاقی و جنگلی اطراف رود‌های آمازون و اورینوکو یافت می‌شوند. آنها پرندگانی گیاه‌خوار هستند و عمدتاً از برگ‌ها، میوه‌ها و گل‌ها تغذیه می‌کنند. اما چیزی که رژیم غذایی آنها را خاص می‌کند، نحوه‌ی گوارش آن است.

برخلاف بیشتر پرندگان، هوتزین‌ها دارای یک چینه‌دان بزرگ و چندبخشی در مری خود هستند که پیش از رسیدن غذا به معده، در آن تخمیر انجام می‌شود. این فرآیند که به تخمیر پیش‌معده‌ای (Foregut Fermentation) معروف است، بسیار شبیه به فرآیند گوارش در گاوهاست. این نوع هضم برای تجزیه‌ی سلولز موجود در برگ‌ها بسیار کارآمد است، اما در عوض، گاز‌هایی تولید می‌شود که از طریق آروغ زدن خارج شده و بویی شبیه به کود حیوانی ایجاد می‌کنند.

ویژگی‌های ظاهری و رفتاری عجیب هوتزین

هوتزین‌ها پرندگانی متوسط با چهره‌ای عجیب هستند. صورتشان آبی‌رنگ، چشم‌هایشان قرمز و کاکلی موهاک‌مانند بر سر دارند. دمی بزرگ و بادبزنی دارند که هنگام پرواز در لابه‌لای درختان متراکم جنگلی به حفظ تعادل‌شان کمک می‌کند. اما شاخص‌ترین ویژگی آنها مربوط به جوجه‌هاست: جوجه‌های هوتزین با دو چنگال روی هر بال متولد می‌شوند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

«گنج زنده ایران»؛ شاهین بحری با قیمت ۱۰ میلیارد تومان به کشور‌های عربی برای «قوش بازی» قاچاق می‌شود

جغد لونا؛ پرنده‌ای نایاب با چهره‌ای شبح‌وار که تنهاترین جغد جهان است و نمی‌تواند در طبیعت زندگی کند!

«آوازشاه»؛ قناری ایرانی که ۶۰۰ میلیون تومان فروخته شد و صدایش شبیه خواننده موسیقی سنتی است

این ویژگی یادآور پرندگان ماقبل تاریخ است. جوجه‌های ناتوان از پرواز، از این چنگال‌ها برای بالا رفتن از شاخه‌ها و فرار از شکارچیان استفاده می‌کنند. برخی دانشمندان این ویژگی را باقی‌مانده‌ای از دوره‌های تکاملی بسیار کهن می‌دانند، هرچند برخی پژوهش‌ها می‌گویند این خصلت ممکن است به تازگی و صرفاً برای بقا در محیط جنگلی آمازون پدید آمده باشد.

هوتزین؛ یک یتیم تکاملی

با تمام ویژگی‌های عجیب هوتزین، یکی از چالش‌های بزرگ دانشمندان، درک جایگاه این پرنده در درخت تبارزایی پرندگان (درخت تکامل) است. پژوهش‌های ژنتیکی در سال ۲۰۱۵ نشان دادند که هوتزین ممکن است آخرین بازمانده از شاخه‌ای مستقل از پرندگان باشد که حدود ۶۴ میلیون سال پیش و بلافاصله پس از انقراض دایناسور‌های غیرپرنده، از بقیه پرندگان جدا شده است.

با این حال، مطالعه‌ای دیگر در سال ۲۰۲۴ که در مجله PNAS منتشر شد، نشان داد که شاید هوتزین آن‌قدر‌ها هم باستانی نباشد. به گزارش راز بقا اگرچه چنگال‌های جوجه‌ها ظاهری ماقبل تاریخی دارند، اما این ویژگی می‌تواند حاصل تکامل اخیر برای انطباق با محیط جنگلی باشد.

در همان سال، دانشمندان با تحلیل ژنوم بیش از ۳۶۰ گونه‌ی پرنده تلاش کردند درخت خانوادگی بزرگی برای پرندگان بسازند. اما جایگاه هوتزین در این نقشه نامشخص باقی ماند و به همین دلیل، آن را در دسته‌ای به نام «یتیمان» (orphans) قرار دادند، همراه با پرندگانی، چون درنا‌ها و گونه‌های ساحلی که محل دقیق‌شان در شجره‌نامه پرندگان هنوز مشخص نیست.

هوتزین؛ نماد ملی گویان

هوتزین پرنده‌ی ملی کشور گویان در آمریکای جنوبی است و در آنجا با نام «قرقاول کانجه» شناخته می‌شود. به گزارش راز بقا اگرچه به دلیل بوی ناخوشایندش چندان محبوب نیست، اما به عنوان نمادی از طبیعت منحصر‌به‌فرد منطقه و راز‌های حل‌نشده‌ی تکامل، جایگاه ویژه‌ای دارد.