سنگ‌چینی یا پشم‌آویزی؛ مراسمی برای گوسفند مرده در بین عشایر کرمانشاه و لرستان که به «یادگار گرفتن» مشهور است

راز بقا: در زندگی عشایر و روستاییان ایران، حیوانات اهلی صرفاً منبع درآمد و معیشت نیستند، بلکه بخشی از خانواده و حافظان سکوت و سختی زندگی در دل طبیعت‌اند. از میان آنها، گوسفند جایگاهی ویژه دارد؛ دام مقدسی که شیر، گوشت، پشم و حتی نفسش برای دامدار معنا دارد. 

به گزارش راز بقا، در برخی مناطق غربی ایران، به‌ویژه در استان کرمانشاه، ایلام و بخش‌هایی از لرستان، آیینی وجود دارد که در آن پس از مرگ یک گوسفند خاص، برایش یادگار می‌سازند؛ یا او را به‌شیوه‌ای نمادین دفن می‌کنند یا با سنگ‌چینی و نشانه‌گذاری، خاطره‌اش را در دل طبیعت ثبت می‌کنند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

جفت‌گیری بز بختیاری با بز کوهی؛ دامدار ایذه‌ای که راز افزایش شیر، چندقلو زایی و شجاعت بز‌ها را کشف کرد

ابریشم شیر بز؛ نخ ابریشمی که از شیر بز تهیه می‌شود و ۵ برابر قوی‌تر از فولاد است

گوسفند، عضوی از خانواده؛ نه فقط یک دام

به گزارش راز بقا، در بسیاری از خانواده‌های عشایری، برخی گوسفندان به دلایلی، چون نجات جان کودک، همراهی با گله در سخت‌ترین زمستان‌ها، یا حتی رنگ و نشانه‌ی خاصشان، مورد علاقه و توجه ویژه قرار می‌گیرند. به‌ویژه گوسفندانی که بیش از ده سال با خانواده همراه بوده‌اند، مانند یک «رفیق وفادار» محسوب می‌شوند. وقتی چنین گوسفندی می‌میرد، صاحب گله به جای دفن عادی یا رهاسازی لاشه در طبیعت، اقدام به برگزاری آیینی متفاوت می‌کند. 

سنگ‌چینی، پشم‌آویزی و نشانه‌گذاری در دل کوه

یکی از رایج‌ترین روش‌های یادبود، ساخت یک توده سنگی کوچک در محل مرگ دام است. این سنگ‌ها با دقت و گاهی به‌شکل مخروطی چیده می‌شوند. در برخی موارد، تکه‌ای از پشم گوسفند به شاخه‌ای در همان نزدیکی بسته می‌شود تا نماد حضور روح دام باقی بماند. در باور محلی، این کار باعث می‌شود روح گوسفند، نگهبان گله باقی بماند و بلا از سایر دام‌ها دور شود. برخی دامداران روی سنگ‌ها نقوشی با چاقو حک می‌کنند، از جمله تاریخ مرگ گوسفند یا نماد‌هایی از جنس خورشید و حیوانات.

کجا‌ها هنوز این رسم را اجرا می‌کنند؟

به گزارش راز بقا، این آیین بیشتر در نواحی کوهستانی استان کرمانشاه (مناطق زوله، ثلاث، روانسر)، ایلام (مانند دره‌شهر و بدره) و شمال لرستان (ناحیه‌ی چگنی، پاپی و بخش‌هایی از دلفان) رایج است. این مناطق به‌دلیل بافت عشایری و حضور طوایف کوچ‌رو، همچنان سنت‌ها را زنده نگاه داشته‌اند. 

البته در سال‌های اخیر، این رسم کمتر دیده می‌شود و بیشتر به خانواده‌هایی مربوط است که پیوند عاطفی‌شان با دام هنوز بر پایه‌ی سنت استوار مانده است.

به گزارش راز بقا، آیین یادگارگرفتن از گوسفند مرده، فراتر از یک سوگواری ساده است؛ این رسم روایتی‌ست از احترام به جانوری که روزگاری هم‌نفس انسان در کوه و بیابان بوده است. شاید این آیین دیگر کمتر اجرا شود، اما معنای پشت آن، همچنان در دل کوه‌ها، در کنار توده‌های خاموش سنگ، زنده است.