کیجو یا انجیر کوهی؛ میوه معروف به «نگهبان کوه‌نشینان» که یبوست را درمان و چشم‌زخم را دور می‌کند
کیجو یا کزو نام انجیر کوهی (Fig) در بوشهر است؛ میوه‌ای مقاوم، دارویی و نوستالژیک که از دل صخره‌ها می‌روید و ریشه در فرهنگ و باور مردم جنوب دارد.
راز بقا: در میان طبیعت سخت‌گیر و گرم استان بوشهر، گیاهی ناشناخته، اما ارزشمند از دل کوه‌ها سر برمی‌آورد که در گویش‌های محلی با نام‌های مختلفی، چون کیجو، کزو، کیزو یا تولو شناخته می‌شود. این گیاه در واقع همان انجیر کوهی است؛ درختی خودرو، مقاوم و سرسخت که نسل‌هاست در زندگی بومیان جنوب ایران، به‌ویژه در مناطق کوهستانی و روستایی بوشهر، نقش داشته است.
انجیر کوهی چیست؟
به گزارش راز بقا، انجیر کوهی (با نام علمی Ficus carica) از خانواده‌ی توت‌ها است و برخلاف انجیر‌های رایج باغی، این نوع خاص، به‌صورت خودرو در طبیعت رشد می‌کند. بیشتر در مناطق صخره‌ای، سنگلاخی و در دل کوه‌های خشک می‌روید. به‌دلیل کم‌آبی و سختی محیط، این گیاه به‌شدت مقاوم است و حتی در بدترین شرایط اقلیمی نیز سرسبز می‌ماند.
نام‌های بومی و گویش‌های محلی
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های شناخت این گیاه، گوناگونی نام‌هایی است که مردم محلی برای آن به کار می‌برند:
در برخی مناطق دشتستان: کیجو
در تنگستان و دشتی: کزو یا کیزو
در برخی روستاهای کوه‌نشین: تولو
این تفاوت در نام‌گذاری، نشان‌دهنده‌ی تنوع فرهنگی و زبانی مردم استان بوشهر است. همین گوناگونی باعث شده اطلاعات درباره‌ی این گیاه بیشتر به‌صورت شفاهی منتقل شود و کمتر در منابع رسمی ثبت گردد.
شکل ظاهری و ویژگی‌های گیاه
درختچه‌ی کیجو معمولاً قامت کوتاه‌تری نسبت به درختان انجیر معمولی دارد. به گزارش راز بقا برگ‌هایی ضخیم و چرمی دارد که برای حفظ رطوبت در گرمای شدید جنوب طراحی شده‌اند. میوه‌ی آن نیز کوچک‌تر از انجیر‌های باغی‌ست، اما طعم خاص، تلخ و شیرینی دارد که برای بسیاری از افراد محلی، آشنا و نوستالژیک است.
میوه‌ی نارس این گیاه طعمی تلخ دارد، اما با رسیدن، طعمش به تلخی-شیرینی دل‌نشینی تبدیل می‌شود. این انجیر معمولاً در اواخر بهار تا اواسط تابستان می‌رسد و می‌توان آن را به‌صورت تازه یا خشک‌شده مصرف کرد.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
مَمِی ساپوت؛ میوه‌ای منحصر‌به‌فرد با ترکیبی از طعم‌های عسل و بادام که خواص بی‌نظیری دارد
چلغوز؛ طلای خوراکی افغانستان که گران‌ترین و مغذی‌ترین آجیل جهان است
آلوکک؛ گیلاسی خودرو، خوشمزه و پرخاصیت که هم درمانگر است و هم باعث خفگی انسان می‌شود!
کیجو در زندگی بومیان
در بسیاری از روستاهای بوشهر، حضور کیجو فراتر از یک گیاه معمولی‌ست. بومیان این درخت را نوعی نشانه‌ی استقامت، پایداری و ارتباط با طبیعت می‌دانند. در گذشته، درخت کیجو اغلب در مسیر‌های کوهستانی یا کنار چشمه‌ها و قنات‌ها پیدا می‌شد و مسافران محلی، در سایه‌اش استراحت می‌کردند یا از میوه‌اش تغذیه می‌کردند.
خواص درمانی و دارویی
بر اساس اطلاعات موجود در منابع مردمی و پلتفرم‌هایی مانند تلگرام و اینستاگرام، مردم محلی بوشهر باور دارند که کیجو دارای خواص درمانی زیادی است:
درمان مشکلات گوارشی: جوشانده برگ یا میوه‌ی خشک‌شده‌ی کیجو برای معده مفید دانسته می‌شود.
رفع یبوست: به‌دلیل فیبر بالا، میوه‌ی رسیده‌ی آن خاصیت ملین دارد.
پاکسازی کبد و کلیه‌ها: برخی طب سنتی‌کاران محلی استفاده از کیجو را برای پاکسازی اندام‌های داخلی بدن توصیه می‌کنند.
افزایش انرژی: میوه‌ی خشک‌شده‌ی آن به‌عنوان تنقلات سالم در فصل زمستان مصرف می‌شود.
لازم به ذکر است که بیشتر این باور‌ها ریشه در طب سنتی دارند و هنوز تأیید علمی گسترده‌ای برای آنها وجود ندارد.
کاربرد‌های غذایی
با وجود سخت بودن چیدن این میوه از دل کوه، برخی از زنان روستایی از آن مربا تهیه می‌کنند. به گزارش راز بقا این مربا معمولاً با مقدار کمی شکر و گلاب درست می‌شود و طعمی منحصر‌به‌فرد دارد. در برخی مناطق هم میوه خشک‌شده‌اش به‌عنوان یک نوع خوراکی سنتی با چای مصرف می‌شود. در برخی مناطق دیگر کیجو را همراه با برگ های تازه آب‌پز کرده و همراه با آب میوه نارنج مصرف می‌کنند.
نقش کیجو در فرهنگ و زبان مردم بوشهر
در برخی ضرب‌المثل‌های محلی از این گیاه به‌عنوان نمادی از سختی و مقاومت استفاده می‌شود. مثلاً در یکی از نقل‌قول‌های روستایی گفته می‌شود:
«مثل کیجو باش، به گرما و بی‌آبی بخند.»
حتی در برخی افسانه‌های محلی، درخت کیجو نقش محافظ کوه‌نشینان را ایفا می‌کند. برخی معتقدند سایه‌ی این درخت انرژی مثبت دارد و انسان را از چشم‌زخم دور می‌کند.
تهدیدات و خطر انقراض
متأسفانه با وجود ارزش بالای این گیاه در فرهنگ و طبیعت بوشهر، در سال‌های اخیر به دلایل مختلفی همچون:
گسترش جاده‌سازی در مناطق کوهستانی
آتش‌سوزی‌های طبیعی یا عمدی
بی‌توجهی به پوشش گیاهی بومی
تعداد درختان کیجو کاهش یافته است. این روند، اگر ادامه یابد، می‌تواند به نابودی کامل این گونه‌ی بومی و ارزشمند منجر شود.
بازگشت به طبیعت؛ چرا باید کیجو را حفظ کنیم؟
در شرایط فعلی که بحران آب، فرسایش خاک و کاهش تنوع زیستی به چالش‌هایی جدی تبدیل شده‌اند، گیاهانی مانند کیجو که مقاوم، خودکفا و سازگار با اقلیم خشک هستند، می‌توانند نقش مهمی در حفظ تعادل زیستی ایفا کنند. همچنین می‌توان از این گیاه در پروژه‌های بازسازی پوشش گیاهی مناطق کوهستانی و خشک ایران استفاده کرد.
کیجو، کزو یا تولو صرفاً نام‌های متفاوت یک گیاه نیستند؛ بلکه نشانگر ارتباط عمیق و تاریخی مردم بوشهر با طبیعت سخت و زیبای منطقه‌شان هستند. به گزارش راز بقا این انجیر کوهی نه‌تنها گیاهی مفید و مقاوم است، بلکه حامل خاطرات، فرهنگ و باور‌های بومی‌ست. حفظ و معرفی بیشتر آن، وظیفه‌ای همگانی‌ست؛ به‌ویژه در دورانی که بسیاری از گنجینه‌های طبیعی در حال فراموشی‌اند.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
کدوی تخمهکاغذی؛ گیاهی شگفتانگیز با تخمههای بدون پوست که یکی از سودآورترین محصولات کشاورزیست
آلوکک؛ گیلاسی خودرو، خوشمزه و پرخاصیت که هم درمانگر است و هم باعث خفگی انسان می‌شود!
بادمجان کَسپر؛ بادمجانی فرانسوی با پوست و گوشت سفید که هنگام برش صدای جیر جیر میدهد
مَمِی ساپوت؛ میوه‌ای منحصر‌به‌فرد با ترکیبی از طعم‌های عسل و بادام که خواص بی‌نظیری دارد
میوه سالیکورنیا: میوه معروف به «مارچوبه دریایی» که شورترین میوه جهان است و در نمکزارها رشد می‌کند
چلغوز؛ طلای خوراکی افغانستان که گران‌ترین و مغذی‌ترین آجیل جهان است
لیموی انگشتی؛ گران‌ترین لیمو ترش جهان که شبیه خاویار است و بافتی مانند مروارید دارد!
سیب الماس سیاه؛ گران‌ترین سیب دنیا که هر دانه آن یک میلیون تومان قیمت دارد و فقط تبت رشد می‌کند!
ارسال نظر
نظرات بینندگان
شینا
| 
۲۲ خرداد ۱۴۰۴ - ۰۳:۳۲
با قلمه زدن براحتی میشه صدهاهزار نهال تولید کرد.
فقط همت میخواد
فقط همت میخواد
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان