چرا ماه دائما از زمین فرار می‌کند؟

ماه در حال دور شدن تدریجی از زمین است؛ پدیده‌ای که ناشی از تعامل گرانشی بین ماه، زمین و جزر و مد‌های اقیانوسی است. این فرآیند باعث کاهش سرعت چرخش زمین و افزایش طول روز‌ها می‌شود و در بلندمدت ممکن است بر اقلیم و پایداری محور زمین نیز تأثیر بگذارد.

راز بقا: ماهِ شب‌های زمین نه‌تنها نقش مهمی در زیبایی آسمان ایفا می‌کند، بلکه در تنظیم جزر و مد، تعادل زمین و حتی ثبات محور چرخش آن نیز دخالت دارد.

به گزارش راز بقا، اما برخلاف تصور رایج که ماه را جرمی پایدار در فاصله‌ای ثابت از زمین می‌پندارد، این قمر به‌آهستگی از زمین فاصله می‌گیرد. این پدیده که با عنوان «دورشدن قمری» شناخته می‌شود، یکی از نتایج تعاملات گرانشی پیچیده میان زمین، ماه و اقیانوس‌هاست.

مکانیسم گرانشی و اصطکاک جزر و مدی

به گزارش راز بقا، ماه و زمین در یک رابطه گرانشی دوسویه قرار دارند. کشش گرانشی ماه بر روی زمین باعث بالا آمدن سطح آب در اقیانوس‌ها می‌شود و پدیده‌ای به‌نام جزر و مد را به‌وجود می‌آورد. اما نکته‌ی مهم آنجاست که زمین با سرعت بسیار بیشتری نسبت به ماه می‌چرخد؛ یعنی زمین در ۲۴ ساعت یک‌بار به دور خود می‌گردد، در حالی‌که ماه حدود ۲۷.۳ روز زمان نیاز دارد تا یک دور کامل به دور زمین بچرخد.

به‌دلیل این اختلاف سرعت، برجستگی‌های آبی ناشی از جزر و مد کمی جلوتر از موقعیت مستقیم ماه نسبت به زمین قرار می‌گیرند. این برجستگی‌ها مانند دست‌هایی گرانشی عمل کرده و نیرویی به ماه وارد می‌کنند که باعث افزایش اندک ولی مستمر در انرژی مداری آن می‌شود.

در مقابل، زمین به‌دلیل اصطکاک ایجادشده بین اقیانوس‌ها و بستر زمین، اندکی از انرژی چرخشی خود را از دست می‌دهد. این فرآیند سبب کاهش سرعت چرخش زمین و افزایش فاصله مداری ماه می‌شود.
سرعت و میزان فاصله گرفتن ماه

بر اساس اندازه‌گیری‌های دقیق لیزری که با بازتاب‌دهنده‌هایی که فضانوردان آپولو روی سطح ماه نصب کردند انجام شده، مشخص شده که ماه هر سال حدود ۳.۸ سانتی‌متر از زمین فاصله می‌گیرد. گرچه این عدد کوچک به‌نظر می‌رسد، اما در مقیاس‌های کیهانی بسیار معنادار است. اگر این روند به‌همین شکل ادامه یابد، در صد‌ها میلیون سال آینده اثرات چشمگیری بر روی سیستم زمین - ماه خواهد داشت.

پیامد‌های دورشدن ماه از زمین

به گزارش راز بقا، دور شدن ماه تأثیرات مختلفی در بلندمدت دارد. یکی از مهم‌ترین پیامدها، کاهش تدریجی سرعت چرخش زمین است. بر اساس برآورد‌های زمین‌شناسی، در حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش، یک روز زمینی تنها ۲۲ ساعت طول می‌کشید. با ادامه روند کنونی، در آینده نیز طول روز‌ها افزایش خواهد یافت.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

اگر جای زمین و ماه در فضا عوض شود، چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر ماه نابود شود چه اتفاقی برای زمین خواهد افتاد؟

از سوی دیگر، ماه در پایدارسازی انحراف محور زمین نقش مهمی دارد. اگر ماه بیش از حد از زمین فاصله بگیرد، این پایداری ممکن است کاهش یابد و منجر به نوسانات شدید در محور زمین و در نتیجه تغییرات اقلیمی جدی شود.

همچنین با افزایش فاصله ماه، شدت جزر و مد در زمین نیز کاهش می‌یابد، چرا که نیروی گرانشی وارد بر زمین کمتر می‌شود. این مسئله می‌تواند بر زیست‌بوم‌های دریایی، جابجایی مواد غذایی در اقیانوس‌ها و حتی فعالیت‌های انسانی در سواحل تأثیرگذار باشد.

به گزارش راز بقا، پدیده‌ی فاصله گرفتن ماه از زمین، نه‌تنها یکی از جالب‌ترین واقعیت‌های کیهان‌شناسی نزدیک به ماست، بلکه گواهی است بر پیچیدگی تعاملات گرانشی در منظومه شمسی. این فرآیند آرام ولی پایدار نشان می‌دهد که حتی اجرام به‌ظاهر ایستا، در حال تغییر هستند و گذر زمان در مقیاس‌های کیهانی می‌تواند ساختار و رفتار سامانه‌های طبیعی را دگرگون سازد.

درک این پدیده به ما کمک می‌کند تا شناخت بهتری از دینامیک منظومه شمسی، تاریخ زمین، و آینده‌ی آن به‌دست آوریم.