دریاچه مونون؛ مرگبارترین دریاچه‌ جهان که در یک شب بدون صدا منفجر شد و ۳۷ آدم را به طرز دردناکی کشت!

راز بقا: «دریاچه مونون» (Lake Monoun)، یک دریاچه‌ی آتشفشانی کوچک در میدان آتشفشانی اوکو (Oku) در غرب کامرون است. اگرچه در ظاهر آرام و بی‌خطر به نظر می‌رسد، اما در اعماق خود رازی کشنده پنهان کرده است. به گزارش راز بقا، در ۱۵ اوت سال ۱۹۸۴، این دریاچه‌ی آرام ناگهان ابری از گاز دی‌اکسیدکربن آزاد کرد و باعث خفگی ۳۷ نفر شد.

این فاجعه آغازگر تحقیقات علمی درباره پدیده‌ای نادر و هولناک به نام انفجار لیمنیک (limnic eruption) بود؛ نوعی فاجعه طبیعی که در آن گاز‌های محلول در آب دریاچه به صورت ناگهانی و شدید آزاد می‌شوند. 

منشأ زمین‌شناسی و زمینه‌ی آتشفشانی

به گزارش راز بقا، دریاچه مونون یک دهانه آتشفشانی انفجاری یا «مار» (maar) است که در نتیجه‌ی برخورد انفجاری میان گدازه‌ی داغ و آب زیرزمینی به وجود آمده است. این دریاچه بخشی از «خط آتشفشانی کامرون» است؛ منطقه‌ای با فعالیت‌های زمین‌شناسی غیرعادی و آتشفشانی فعال. 

گاز‌هایی مانند دی‌اکسیدکربن به‌طور مداوم از عمق زمین وارد دریاچه می‌شوند و در لایه‌های پایین آب حل می‌گردند. در اکثر دریاچه‌ها، گردش آب فصلی از انباشته شدن گاز جلوگیری می‌کند، اما در مونون به دلیل ساختار لایه‌بندی خاص، گاز در لایه‌های عمیق به دام می‌افتد. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

دریاچه نیوس و اسرار مرگبارترین شبِ زمین؛ چگونه یک دریاچه جان هزاران نفر را در یک شب گرفت؟

تالاب ارواح و تالاب ممرز؛ وهم‌آلودترین مکان در جنگل‌های شمال ایران که شبیه فیلم‌های ترسناک است

فاجعه‌ی ۱۹۸۴: انفجار لیمنیک

به گزارش راز بقا، در ساعت حدود ۱۰:۳۰ شب ۱۵ اوت ۱۹۸۴، بدون هشدار قبلی، انفجاری خاموش و نیرومند در دریاچه مونون رخ داد. حدود ۳۰۰ هزار متر مکعب گاز دی‌اکسیدکربن ناگهان آزاد شد. این گاز سنگین به سطح زمین چسبید و در شعاعی ۲۵ کیلومتری منتشر شد و موجب خفگی انسان‌ها و حیوانات شد. 

نکته عجیب این فاجعه، نبود نشانه‌های ظاهری آسیب‌دیدگی بود؛ قربانیان بدون هیچ زخم یا جراحتی جان باخته بودند. برخی بازماندگان از مه غلیظ و بوی عجیب باروت گزارش دادند. بعد‌ها دانشمندان این رویداد را به‌عنوان انفجار لیمنیک شناسایی کردند؛ پدیده‌ای که تا آن زمان ناشناخته بود. 

اقدامات پیشگیرانه و پیشرفت‌های علمی

به گزارش راز بقا، پس از فاجعه، دانشمندان تحقیقات خود را روی دریاچه‌های مشابه به‌ویژه دریاچه نیوس متمرکز کردند که دو سال بعد، در سال ۱۹۸۶، فاجعه‌ای به‌مراتب مرگبارتر رقم زد و بیش از ۱۷۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند. 

مطالعه‌ی مونون منجر به طراحی سیستم‌های گاززدایی شد؛ لوله‌هایی که در اعماق دریاچه نصب شده‌اند و به‌صورت کنترل‌شده گاز‌ها را از بستر دریاچه خارج می‌کنند. این سامانه‌ها هم‌اکنون در مونون و نیوس فعال هستند و خطر وقوع مجدد انفجار گازی را کاهش داده‌اند. دریاچه مونون اکنون یک نمونه‌ی مهم در مطالعات زمین‌شناسی و مدیریت بحران محسوب می‌شود.

عجیب‌ترین ویژگی‌های دریاچه مونون

قاتل نامرئی: فاجعه سال ۱۹۸۴ بدون آتش یا زمین‌لرزه رخ داد. گازی بی‌رنگ و بی‌بو در سکوت مطلق جان انسان‌ها را گرفت. 

آبی که خودش را خفه می‌کند: بر خلاف دریاچه‌های معمولی که لایه‌های آب در اثر تغییرات دمایی مخلوط می‌شوند، مونون گاز‌ها را در لایه‌های پایین حفظ می‌کرد و به بمبی خاموش تبدیل شده بود. 

انفجاری بدون صدا: شاهدان فقط صدایی مبهم شنیدند، نه شعله‌ای دیده شد و نه لرزشی. گویی بطری نوشابه‌ای باز شد، اما در ابعاد فاجعه‌بار. 

خواهر مرگبار: دریاچه نیوس که دو سال بعد از مونون فوران کرد، اثبات کرد این پدیده محدود به یک دریاچه نیست.

واقعیتی علمی، شبیه به افسانه: در آن زمان، پدیده انفجار لیمنیک آن‌قدر ناآشنا بود که مردم محلی علت فاجعه را به ارواح نسبت دادند، تا اینکه تیم‌های علمی به محل رسیدند.