کشف موجود ناشناخته شبیه انسان که ۲۸۶ هزار سال سن دارد!

این جمجمه که بدون فک پایین پیدا شد، نخستین‌بار توسط یک فرد روستایی از حوالی تسالونیکی در حدود ۳۵ کیلومتری جنوب‌شرقی این شهر کشف شد. فسیل از همان ابتدا توجه دانشمندان را به خود جلب کرد، زیرا آشکارا به جنس انسان‌سانان تعلق داشت، اما نه شبیه نئاندرتال‌ها بود و نه انسان‌های امروزی. درباره‌ی سن آن نیز اختلاف زیادی وجود داشت و برآورد‌ها بین ۱۷۰ هزار تا ۷۰۰ هزار سال در نوسان بود.

حالا یک پژوهش جدید برای تعیین قدمت این فسیل از روش «سری اورانیوم» (U-series) استفاده کرده است؛ روشی که بر پایه‌ی اندازه‌گیری نرخ فروپاشی ایزوتوپ‌های اورانیوم به توریوم عمل می‌کند. در رسوبات سطحی این روش چندان معتبر نیست، زیرا محیط همواره اورانیوم تازه فراهم می‌کند. اما در غار‌ها شرایط بسته است: آب هنگام عبور از سنگ‌ها تبخیر می‌شود و رسوبات کلسیتی برجای می‌گذارد که اورانیوم دارند، اما توریوم نه. به مرور زمان اورانیوم در این لایه‌های کلسیت به توریوم تبدیل می‌شود و همین امر به پژوهشگران امکان می‌دهد زمان تشکیل نخستین لایه‌ی معدنی را محاسبه کنند.

دانشمندان نمونه‌هایی از لایه کلسیتی روی سطح جمجمه و همچنین از چند سازه‌ی غاری (از جمله تالاری به نام «مقبره» که گفته می‌شود جمجمه در آنجا در میان سنگ‌ها محبوس شده بود) را برداشتند. نتایج نشان داد که پوشش کلسیتی روی جمجمه دست‌کم از ۲۸۶ هزار سال پیش آغاز به شکل‌گیری کرده است. بسته به موقعیت دقیق فسیل در لایه‌های زمین‌شناختی غار، سن آن می‌تواند بین ۲۷۷ هزار تا ۵۳۹ هزار سال باشد. همچنین اگر این جمجمه از ابتدا به رسوبات دیواره متصل نبوده، شاید بین ۴۱۰ هزار تا ۲۷۷ هزار سال قدمت داشته باشد.

این یافته، زمان‌بندی دقیق‌تری نسبت به تخمین‌های گذشته ارائه می‌دهد، هرچند همچنان امکان بحث در مورد جایگاه تکاملی فسیل را باز می‌گذارد. نویسندگان مقاله در Journal of Human Evolution می‌نویسند: «تعیین سن جمجمه پترالونا اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد، زیرا این فسیل در جایگاه کلیدی تاریخ تکامل انسان در اروپا قرار گرفته است».

از نظر ریخت‌شناسی، جمجمه پترالونا جمعیتی ابتدایی‌تر از انسان خردمند (Homo sapiens) و نئاندرتال‌ها را نمایندگی می‌کند. بازه‌ی زمانی تازه با دیدگاهی هماهنگ است که این انسان‌نما را هم‌دوره با شاخه‌های اولیه نئاندرتال‌ها در اروپا طی پلیستوسن میانی می‌داند؛ دوره‌ای سرنوشت‌ساز در تحولات تکاملی.

با وجود هشدار دانشمندان مبنی بر این‌که نمی‌توان این جمجمه را با اطمینان کامل به هیچ گروه مشخصی از نیاکان انسان نسبت داد، تحلیل تازه گامی مهم در جهت شناخت جایگاه آن در تاریخ بشر به شمار می‌آید.

فرادید