اوبسیدین؛ شیشه آتشفشانی براق که از دل کوه‌های ایران یافت می‌شود و در جواهرسازی کاربرد دارد

راز بقا: در دل کوه‌های آتشفشانی ایران، سنگی سیاه و براق یافت می‌شود که از دور شبیه به شیشه است. این سنگ همان اوبسیدین (Obsidian) یا شیشه آتشفشانی است که قرن‌ها توجه انسان را به خود جلب کرده. اوبسیدین در حقیقت یک نوع سنگ آذرین بیرونی است که در اثر سرد شدن سریع گدازه‌های آتشفشانی به وجود می‌آید. چون فرصت تبلور پیدا نمی‌کند، ساختار بلوری ندارد و مانند شیشه صاف و براق دیده می‌شود.

پیدایش و ویژگی‌های زمین‌شناسی

به گزارش راز بقا، اوبسیدین زمانی شکل می‌گیرد که گدازه‌های غنی از سیلیس در سطح زمین به‌سرعت خنک می‌شوند. این سرد شدن آنی باعث می‌شود مواد معدنی فرصت تشکیل کریستال پیدا نکنند و سنگی با بافت شیشه‌ای ایجاد شود. رنگ اصلی اوبسیدین سیاه است، اما بر اساس ناخالصی‌های موجود در گدازه می‌تواند قهوه‌ای، سبز تیره، خاکستری و حتی با رگه‌های طلایی و رنگین‌کمانی هم دیده شود.

یکی از ویژگی‌های مهم اوبسیدین شکست صدفی آن است. یعنی اگر آن را بشکنید، سطحی تیز و لبه‌دار ایجاد می‌کند. همین خاصیت باعث شده در دوران باستان، انسان‌ها از اوبسیدین برای ساخت تیغه، خنجر، سر پیکان و ابزار‌های شکار استفاده کنند.

پراکندگی اوبسیدین در ایران

به گزارش راز بقا ایران به دلیل وجود رشته‌کوه‌های آتشفشانی مانند سهند، سبلان، دماوند و کوه‌های آذربایجان، منابع قابل‌توجهی از اوبسیدین دارد. بیشترین ذخایر شناخته‌شده این سنگ در آذربایجان شرقی و اردبیل گزارش شده است. در بعضی نقاط خراسان و حتی اطراف کویر مرکزی هم نمونه‌های کوچکی از این سنگ دیده می‌شود.

اوبسیدین ایرانی به‌ویژه نوع سیاه خالص آن، قابلیت جلاکاری بالایی دارد و در صنایع دستی، جواهرسازی و تولید مهر و نگین استفاده می‌شود.

کاربرد‌های تاریخی و امروزی

باستانی: ابزار سنگی، سرنیزه، تیغه‌های جراحی اولیه.

تزئینی: مهر، نگین انگشتر، مجسمه‌های کوچک و زیورآلات.

علمی و صنعتی: به دلیل لبه‌های فوق‌العاده تیز، هنوز هم در برخی جراحی‌های ظریف (به‌صورت محدود) از تیغه‌های اوبسیدین استفاده می‌شود.

در ایران بیشتر جنبه تزئینی دارد و صنعتگران، اوبسیدین را به شکل مهر و نگین تراش می‌دهند.

ارزش اقتصادی و قیمت جهانی

اوبسیدین در مقایسه با سنگ‌هایی مثل الماس یا یاقوت جزو سنگ‌های فوق‌گران‌قیمت محسوب نمی‌شود، اما نمونه‌های خاص آن در بازار جهانی ارزش بالایی دارند.

اوبسیدین معمولی سیاه: هر کیلوگرم حدود یک میلیون تومان.

اوبسیدین‌های تزئینی و رنگین‌کمانی (Rainbow Obsidian): هر کیلوگرم تا ۵۰ میلیون تومان بسته به کیفیت.

نمونه‌های تراش‌خورده و جواهرسازی: هر نگین کوچک ممکن است تا ۱۰ میلیون تومان قیمت داشته باشد؛ بنابراین ارزش اوبسیدین بیشتر به رنگ، شفافیت و هنر تراش بستگی دارد. در بازار ایران، نوع بومی آن نسبتاً ارزان‌تر است، اما اگر به‌صورت حرفه‌ای تراش و به بازار جهانی عرضه شود، می‌تواند ارزآوری بالایی داشته باشد.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

کریزوبریل؛ سنگ معروف به «سنگ شگفتی‌ها» که شبیه چشم گربه است و تغییر رنگ می‌دهد

درخت عقیق اردبیل؛ درختی در منطقه ارشق اردبیل که مواد معدنی را به سنگ عقیق تبدیل می‌کند

عقیق جزع؛ سنگ مقدس ایرانی و نماد قدرت و وقار که وسوسه‌های شیطان را دفع می‌کند و زایمان را تسهیل می‌کند

به گزارش راز بقا اوبسیدین یا شیشه آتشفشانی یکی از جذاب‌ترین سنگ‌های طبیعی ایران است که هم ارزش علمی و تاریخی دارد و هم جنبه تزئینی و اقتصادی. با توجه به معادن غنی آذربایجان و خراسان، این سنگ می‌تواند یکی از منابع بکر صنایع دستی و صادراتی ایران باشد. هرچند قیمت آن در مقایسه با الماس یا یاقوت پایین‌تر است، اما نمونه‌های رنگین‌کمانی و خاص، در بازار جهانی جایگاهی ویژه دارند. شاید وقت آن رسیده که به جای خام‌فروشی، اوبسیدین ایرانی با طراحی مدرن در بازار جواهرات معرفی شود تا ارزش واقعی‌اش دیده شود.