سنگ پا؛ سنگ پا چیست، از کی وارد خانه‌ ایرانی‌ها شد و چرا به جای سنگ پای قروه، «سنگ پای قزوین» مشهور شد

راز بقا: «سنگ پای قزوین»، ضرب‌المثلی ایرانی است که در گفتار روزمره کاربردی نمادین یافته و به‌صورت تمثیلی برای توصیف افرادی به‌کار می‌رود که سرسخت، بی‌عاطفه و بسیار پررو هستند؛ افرادی که در برابر نصیحت یا انتقاد کوتاه نمی‌آیند و لحن یا رفتارشان مزاحمت‌آمیز است. اما سنگ پا چیست و از کی وارد خانه‌ها و سپس ادبیات ما ایرانی‌ها شد؟

به گزارش راز بقا، سنگ پا یک نوع سنگ آذرین است که حاصل سردشدن گدازه‌های آتشفشانی می‌باشد. وقتی این سنگ‌ها از دهانه آتشفشان به بیرون پرت می‌شوند، از خودشان گازی تولید می‌کنند که باعث سوراخ سوراخ شدنشان می‌شود. سنگ پا با سطح محکمی که دارد، لایه‌های پوست مرده شده‌ی پاشنه پا را با آن می‌سایند.

ماهیت و کاربرد اصطلاح در زبان فارسی

به گزارش راز بقا، در ادبیات محاوره‌ای و حتی نوشتاری معاصر فارسی، این ضرب‌المثل به معنای فردی استفاده می‌شود که هیچ‌گونه انعطاف‌پذیری ندارد، با وجود فشار‌ها یا نکوهش دیگران، بر بی‌ادبی یا پررویی خویش پا فشاری می‌کند. غالب مردم آن را با «سنگ پا» که همزمان سخت و زبر بوده و ویژگی تغییرناپذیری دارد، مقایسه کرده‌اند؛ اصطلاحی که دقیقاً چنین ویژگی‌هایی را از فرد مورد نظر تجسم می‌بخشد. 

ریشه نمادین و داشتن وجه تشبیهی

به گزارش راز بقا، سنگ پا، نوعی سنگ آذرین است که از سرد شدن سریع گدازه‌های آتشفشانی شکل می‌گیرد؛ ساختاری سبک، متخلخل و بادوام دارد که برای سایش و لایه‌برداری کف پا استفاده می‌شود. این ویژگی‌های فیزیکی - سختی، مقاومت در برابر صدا و تغییر، و کارایی طولانی‌مدت - در زبان مجازی کاربرد یافته‌اند تا نماد فردی شوند که همچون سنگ، چه از سمت انتقاد و چه فشار اجتماعی، تغییر نمی‌کند و حتی «فرسوده» هم نمی‌شود. 

دلیل نام‌گذاری و منشأ جغرافیایی

به گزارش راز بقا، عبارت «قزوین» در این اصطلاح به‌احتمال زیاد صرفاً جنبه افزودن بخش جغرافیایی یا موضعی دارد و دلالتی بر تولید انحصاری یا شهرت منطقه‌ای ندارد. کاربرد آن بیشتر در نقش تمثیلی و خلق تصویری خاطره‌انگیز - «سنگ پای قزوین» - صورت پذیرفته است. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

آمولیت؛ نادرترین و گران‌ترین سنگ جهان که مثل رنگین‌کمان است و برای جذب ثروت و افزایش باروری استفاده می‌شود

پینایت؛ نادرترین سنگ قیمتی روی زمین که هر قیراط آن ۸ میلیارد تومان قیمت دارد

از آنجا که قزوین یکی از شهر‌های تاریخی ایران است، افزودن نام این شهر به ضرب‌المثل نوعی حکم استمرار محلی و فرهنگی به آن داده و آن را قابل‌به‌یادمانی‌تر کرده است. 

روستای «قزلجه‌کند» در ۳۵ کیلومتری مرکز شهرستان قروه یکی از قطب‌های تولید سنگ پا است. پنج معدن پوکه در مناطق اطراف این روستا وجود دارد و اکثر اهالی در زمینه تولید «سنگ پا» فعالیت دارند و از این طریق امرار معاش می‌کنند.

به گزارش راز بقا، اصطلاح «سنگ پای قزوین» در زبان فارسی معاصر، نمایانگر فردی از نظر رفتاری غیر منعطف، پررو و ستیزه‌جوست - فردی که هیچ‌گونه فشار اجتماعی، انتقاد یا اخلاقی او را تغییر نمی‌دهد. این عبارت برگرفته از ویژگی‌های سنگ پا - مقاومت، سختی، دوام و عدم ساییده شدن - است که به‌صورت استعاره‌ای در زبان مردم به‌کار رفته و با افزودن نام «قزوین»، بار فرهنگی و محاوره‌ای آن تقویت شده است.