شبگرد - باز معمولی؛ شبگردی که استاد حرکات آکروباتیک است و دهانش شبیه یک تور ماهیگیری عمل می‌کند

راز بقا: شبگرد - باز معمولی (Common Nighthawk)، که به آن بول‌بَت (bullbat) نیز گفته می‌شود، پرنده‌ای شگفت‌انگیز و اغلب نادیده گرفته شده در آمریکای شمالی است. با اینکه نام آن شبگرد - باز است، اما در واقع یک باز نیست و به خانواده‌ی شبگردان (Nightjar) تعلق دارد؛ گروهی از پرندگان شب‌زی که حشره‌خوار هستند و در تاریکی و گرگ‌و‌باد‌های صبحگاهی فعالیت می‌کنند. 

به گزارش راز بقا، این پرنده به خاطر پرواز بی‌صدا و آکروباتیک، پوشش رنگی استتارکننده و صدای مرموزش در غروب، یکی از استادان شکار در آسمان‌های کم‌نور به شمار می‌رود. بدن باریک، بال‌های بلند و نوک‌تیز و دهان گسترده‌ی آن، به شکار حشرات در هوا کمک می‌کند و شبگرد - باز معمولی را به یک شگفتی اکولوژیکی تبدیل کرده است.

ظاهر و رفتار شبگرد – باز معمولی

به گزارش راز بقا، شبگرد - باز معمولی پرنده‌ای متوسط با طول حدود ۲۲ تا ۲۵ سانتی‌متر و گستردگی بال ۵۰ تا ۶۱ سانتی‌متر است. پر‌های خاکستری، قهوه‌ای و سفید لکه‌دار آن باعث استتار کامل روی درختان، سنگ‌ها و حتی پشت‌بام‌ها می‌شود. در طول روز، شبگرد - باز معمولی معمولاً بی‌حرکت روی زمین، تنه‌ی درخت یا سطوح صاف می‌نشیند و به سختی دیده می‌شود.

با فرا رسیدن غروب و سپیده‌دم، پرنده به شکارچی هوایی تبدیل می‌شود و تقریباً تمام غذای خود را از حشرات پرنده مانند پروانه‌ها، سوسک‌ها و پشه‌ها تأمین می‌کند. الگوی پرواز آن غیرقابل پیش‌بینی، اما ظریف است؛ شامل لرزش سریع بال‌ها، شیرجه‌های ناگهانی و سر خوردن‌های طولانی. برخلاف شاهین‌ها، شبگرد - باز از چنگال برای شکار استفاده نمی‌کند و حشرات را با دهان بزرگ و پهن خود در هوا می‌گیرد، به طوری که شبیه یک «پاروی جمع‌کننده» است. 

رفتار تولیدمثل آن نیز منحصر‌به‌فرد است؛ شبگرد - باز معمولی لانه‌ی سنتی نمی‌سازد و یک یا دو تخم خود را مستقیماً روی زمین، شن یا پشت‌بام‌ها می‌گذارد. استتار و انتخاب مکان باز، تخم‌ها و جوجه‌ها را از شکارچیان محافظت می‌کند و والدین را بسیار چابک و هوشیار نگه می‌دارد. 

آکروباتیک شبانه و صدا‌های مرموز

به گزارش راز بقا، شبگرد - باز معمولی بیشتر در ساعات گرگ‌ومیش فعال است و یک گونه دوگاه‌زی (crepuscular) محسوب می‌شود. دوگاه‌زی در واقع به جانورانی گفته می‌شود که در زمان شفق صبحگاهی فعال هستند و گاهی نیز در شب‌های مهتابی فعال می‌شوند.

این پرنده به‌خاطر نمایش‌های هوایی خود شناخته می‌شود، به ویژه شیرجه یا «شیرجه بومینگ» نر‌ها در فصل جفت‌گیری. در این حرکت، پرنده به ارتفاع زیاد صعود کرده و سپس با سرعت زیاد به سمت زمین شیرجه می‌رود. پر‌های بال خارجی که تغییر شکل یافته‌اند، هنگام شیرجه لرزش ایجاد کرده و صدای بم و بلندی تولید می‌کنند؛ این صدا ناشی از هواست و نه از آواز پرنده، که یکی از شگفتی‌های طبیعی به شمار می‌رود. 

صدای «پینت» یا «ویت» بینی مانند آن، معمولاً اولین نشانه‌ی حضور پرنده در هنگام پرواز آرام در آسمان است. ترکیب نمایش دیداری و صوتی برای جذب جفت و تعیین قلمرو بسیار اهمیت دارد.

چشم‌های بزرگ شبگرد - باز برای شکار در نور کم سازگار شده‌اند و به او امکان می‌دهند حشرات را حتی در زیر نور ماه به راحتی شکار کند. این پرنده اغلب بر فراز مناطق شهری، دریاچه‌ها و زمین‌های باز شکار می‌کند و برای دسترسی به منابع غذایی فراوان، گاهی مسیر‌های طولانی می‌پیماید. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

شبگرد سلیمان یا بابابا؛ مرموزترین پرنده روی زمین که سالی فقط یک تخم می‌گذارد و صدایش شبیه ضربه‌های تبر است

شبگرد معمولی؛ پرنده‌ای مرموز با چشمان جادویی و پرواز بی‌صدا که قدرت استتار فوق‌العاده زیادی دارد

در طول مهاجرت، شبگرد - باز‌ها می‌توانند بیش از ۱۶۰۹ کیلومتر را طی کنند و از آمریکای شمالی به آمریکای جنوبی سفر کنند. 

زیستگاه، مهاجرت و حفاظت

به گزارش راز بقا، شبگرد - باز معمولی بسیار سازگار است و می‌تواند در جنگل‌ها، چمن‌زارها، بیابان‌ها و مناطق شهری زندگی کند. استفاده از پشت‌بام‌ها و فضا‌های باز در شهر‌ها نشان‌دهنده‌ی انعطاف‌پذیری شگفت‌انگیز آن در مکان‌های لانه‌سازی و شکار است. 

مهاجرت بخش مهمی از چرخه‌ی زندگی آن است. این پرنده هر ساله هزاران کیلومتر می‌پیماید و از کانادا و شمال ایالات متحده به آمریکای مرکزی و جنوبی می‌رود. پرواز‌های طولانی آن ترکیبی از استقامت و مهارت هوایی را نشان می‌دهد و به آن امکان می‌دهد تغییرات فصلی را پشت سر بگذارد و به منابع غذایی دسترسی داشته باشد.

با وجود سازگاری بالا، جمعیت شبگرد - باز‌ها کاهش یافته است. علت آن از بین رفتن زیستگاه، استفاده از آفت‌کش‌ها و کاهش حشرات پرنده است. تلاش‌های حفاظتی بر حفظ زیستگاه‌های باز، کاهش آفت‌کش‌ها و پایش الگو‌های مهاجرتی متمرکز است تا این گونه‌ی منحصر‌به‌فرد حفظ شود. ایجاد محیط‌های مناسب برای لانه‌سازی، از جمله پشت‌بام‌های شهری و زمین‌های باز، برای بقای جمعیت آن حیاتی است. 

عجیب‌ترین و شگفت‌انگیزترین ویژگی‌های شبگرد - باز معمولی

به گزارش راز بقا، شبگرد - باز معمولی پرنده‌ای پر از ویژگی‌های عجیب و منحصر‌به‌فرد است. نخست اینکه، با وجود نام آن، باز نیست و به شبگردان نزدیک‌تر است. روش شکار آن نیز خاص است: به جای چنگال یا نوک، حشرات را در هوا با دهان پهن خود می‌گیرد که شبیه یک «تور جمع‌کننده» عمل می‌کند. 

یکی از رفتار‌های شگفت‌انگیز، «شیرجه‌ی بومینگ» نر‌ها در فصل جفت‌گیری است. صدای بلند و بم این حرکت از لرزش بال‌های ویژه ایجاد می‌شود و نه آواز پرنده، که یکی از عجیب‌ترین نمایش‌های صوتی طبیعی به شمار می‌رود.

شبگرد - باز‌ها همچنین روی زمین لانه‌سازی می‌کنند و تخم‌های خود را مستقیم روی خاک یا پشت‌بام می‌گذارند. جوجه‌ها و تخم‌ها تنها با استتار از شکارچیان محافظت می‌شوند.

ویژگی دیگر، استقامت فوق‌العاده در مهاجرت است. برخی شبگرد - باز‌ها بیش از ۹،۰۰۰ کیلومتر در سال طی می‌کنند و بدون نیاز به نشانه‌های زمینی یا ناوبری مدرن مسیر خود را می‌یابند. چشم‌های آن برای شکار در نور کم سازگار شده و قادر به پرواز بی‌صدا برای ساعت‌ها هستند.

به گزارش راز بقا، استتار شبگرد - باز فوق‌العاده است؛ هنگامی که روی زمین استراحت می‌کند، شبیه تکه‌ای چوب یا خاک به نظر می‌رسد و بسیاری افراد بدون آنکه متوجه شوند، نزدیک آن می‌شوند. شبگرد - باز‌ها استادان پرواز آکروباتیک، شکارچیان شبانه و متخصصان استتار هستند و یکی از شگفت‌انگیزترین پرندگان آسمان‌های آمریکای شمالی محسوب می‌شوند.