همان‌دد؛ گربه ۴۰۰ کیلویی با ۲.۵ متر قد و دندان‌هایی شبیه تیغه اره که کارآمدترین شکارچی عصر یخبندان بود

راز بقا: همان‌دد (Homotherium) که به «گربه دندان‌داسی» یا «دندان‌کمانی» نیز معروف است، یکی از نیرومندترین شکارچیان دوران پلیستوسن بود. این جانور که به زیرخانواده منقرض‌شده‌ی Machairodontinae تعلق داشت، در مناطق وسیعی از آمریکای شمالی، اوراسیا، آفریقا و احتمالاً آمریکای جنوبی زندگی می‌کرد. 

به گزارش راز بقا، بازه‌ی زمانی حضور همان‌دد بر روی زمین از حدود ۴ میلیون تا ۱۲ هزار سال پیش برآورد شده؛ زمانی که پستانداران عظیم‌الجثه‌ای، چون ماموت‌ها، بیسون‌ها و تنبل‌های غول‌پیکر در زمین می‌زیستند. با دندان‌های خمیده و داسی‌شکل و بدنی چابک، همان‌دد به‌خوبی با دشت‌های باز و سرد عصر یخبندان سازگار شده بود و در رأس زنجیره‌ی غذایی قرار داشت. 

ویژگی‌های فیزیکی و آناتومی

به گزارش راز بقا، همان‌دد از بستگان نزدیک گربه‌دندان‌خنجری معروف به «اسمیلودون» Smilodon بود، اما از نظر ساختار بدنی تفاوت‌های چشمگیری داشت. طول بدنش حدود ۲ تا ۲.۵ متر، ارتفاعش در ناحیه شانه حدود ۱.۱ متر و وزنش بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم بود. اندام‌های کشیده و عضلانی آن به‌گونه‌ای طراحی شده بود که برای دویدن و تعقیب طولانی‌مدت مناسب باشد، نه برای حمله‌ی ناگهانی از کمینگاه. 

مهم‌ترین ویژگی ظاهری این جانور، دندان‌های نیش بالایی‌اش بود که کوتاه‌تر و خمیده‌تر از دندان‌های خنجری سایر گربه‌های هم‌خانواده‌اش بود. این دندان‌ها دارای لبه‌هایی دندانه‌دار و بسیار تیز بودند که مانند تیغه‌ی اره عمل می‌کردند و به او اجازه می‌داد با دقت، گوشت و ماهیچه‌ی طعمه را ببُرد. فک پایینی عمیق و نیرومند بود و هنگام گاز گرفتن، ثبات لازم را فراهم می‌کرد.

اندام جلویی درازتر از اندام عقبی بود و به بدن حالتی شیب‌دار از شانه تا دم می‌داد؛ این ویژگی برای دویدن در مسافت‌های طولانی و سرعت پایدار بسیار کارآمد بود. بینایی همان‌دد نیز با شکار در روز هماهنگ بود، برخلاف بسیاری از گربه‌سانان بزرگ که شب‌زی هستند. این موضوع نشان می‌دهد که او بیشتر در دشت‌های باز و در روشنایی روز به شکار می‌پرداخت.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

خرس ستمگر؛ خرس عظیم‌الجثه باستانی معروف به «شاه‌خرس» که ۲ متر قد و ۱۲۰۰ کیلوگرم وزن داشت

تک‌شاخ سیبری؛ کرگدن ماقبل تاریخ با ۴.۵ تن وزن و تک‌شاخ ۲ متری که با نئاندرتال‌ها زندگی می‌کرد

ببر مازندران؛ شکارچی غول‌پیکر و منقرض شده ایران و ماجرای تلخ الاغ مریضی که پروژه احیای ببر ایرانی را به باد داد!

زیستگاه، رفتار و شیوه‌ی شکار

به گزارش راز بقا، «همان‌دد» در زیستگاه‌های گوناگونی از جمله دشت‌های سرد، مراتع، جنگل‌های باز و ساوانا‌ها زندگی می‌کرد. گستره‌ی زیست او از تگزاس و مکزیک گرفته تا سیبری، آفریقا و اروپا را شامل می‌شد. این پراکندگی وسیع، نشان‌دهنده‌ی توانایی بالای او در سازگاری با اقلیم‌های گوناگون بود.

بر اساس یافته‌های فسیلی، از جمله محل‌هایی که چندین اسکلت در کنار هم یافت شده‌اند، دانشمندان معتقدند که همان‌دد‌ها احتمالاً به صورت گروهی زندگی و شکار می‌کردند؛ رفتاری شبیه به شیر‌های امروزی. چنین همکاری‌ای به آنها اجازه می‌داد تا طعمه‌های بزرگ‌تری همچون ماموت‌های جوان یا بیسون‌های بالغ را از پا درآورند. 

شیوه‌ی شکارشان مبتنی بر سرعت، هماهنگی و فرسایش طعمه بود، نه کمین یا حمله ناگهانی. آنها طعمه را در مسافت‌های طولانی تعقیب می‌کردند تا خسته شود و سپس با استفاده از دندان‌های داسی‌شکل خود، زخم‌های عمیق و کشنده‌ای وارد می‌کردند. به دلیل شکنندگی نسبی دندان‌ها، احتمالاً هدف آنها بخش‌های نرم بدن مانند شکم و گلو بوده است.

برخی شواهد حاکی از آن است که همان‌دد لاشه‌ی شکار را به مکان‌های خاصی منتقل می‌کرد تا در آنجا تغذیه یا آن را با اعضای گروه تقسیم کند. این رفتار نشان‌دهنده‌ی سطحی از هوش اجتماعی و سازمان‌یافتگی در میان گربه‌سانان باستانی است.

انقراض و میراث باقی‌مانده

به گزارش راز بقا، عصر طلایی همان‌دد در پایان دوران پلیستوسن رو به افول گذاشت؛ حدود ۱۲ هزار سال پیش، با گرم‌تر شدن آب‌وهوا و ناپدید شدن بسیاری از پستانداران بزرگ، زیستگاه‌های وسیع و سرد جای خود را به جنگل‌ها و مناطق معتدل دادند. این تغییر اقلیم، به همراه کاهش شدید طعمه‌های بزرگ، تأثیر مستقیم بر بقای این شکارچی داشت.

افزون بر این، رقابت با انسان‌های اولیه و گربه‌سانان مدرن‌تر احتمالاً در سرعت نابودی آن نقش داشته است. برخی فسیل‌ها نشان می‌دهد که انسان‌ها ممکن است با این شکارچی رقابت کرده یا حتی آن را شکار کرده باشند. در نهایت، تغییرات زیست‌محیطی و کمبود منابع غذایی موجب نابودی این گونه شد.

با این حال، فسیل‌های همان‌دد که در سراسر جهان یافت شده‌اند، اطلاعات ارزشمندی درباره‌ی تکامل گربه‌سانان در اختیار دانشمندان قرار داده‌اند. بررسی DNA فسیل‌های منجمد در سیبری نشان می‌دهد که تبار ژنتیکی همان‌دد حدود ۲۰ میلیون سال پیش از گربه‌های امروزی جدا شده است؛ بنابراین او بخشی از شاخه‌ای کهن و منحصر‌به‌فرد در درخت تکامل محسوب می‌شود.

به گزارش راز بقا، امروز، همان‌دد به عنوان یکی از شگفت‌انگیزترین شکارچیان عصر یخبندان شناخته می‌شود؛ حیوانی که قدرت، چابکی و هوش اجتماعی را به شکلی استثنایی در خود جمع کرده بود. 

همان‌دد فقط یک گربه‌دندان‌تیغی نبود؛ او استاد دشت‌های سرد عصر یخبندان بود. بدنی سازگار با سرعت، دندان‌هایی داسی‌شکل برای بریدن، و رفتاری گروهی برای شکار‌های دشوار، از او یکی از کارآمدترین شکارچیان تاریخ ساخت. هرچند با پایان دوران یخبندان ناپدید شد، اما فسیل‌هایش هنوز داستانی از قدرت، سازگاری و بقای حیات در شرایط سخت را بازگو می‌کنند؛ یادگاری زنده از نبرد بی‌پایان طبیعت برای بقا.