قارچ عسلی؛ قدیمی‌ترین موجود زنده جهان با ۱۰ هزار سال عمر که در جنگل‌های هیرکانی وجود دارد و دشمن ویروس‌های انسان است

راز بقا: قارچ عسلی یا Armillaria، یکی از جالب‌ترین و مرموزترین گونه‌های قارچ تیغک‌دار است که در سراسر جهان شناخته شده است. این قارچ بیشتر به خاطر رشد روی درختان و درخچه‌ها و تأثیرات شگفت‌انگیزش بر اکوسیستم جنگل‌ها مورد توجه قرار گرفته است. در ایران، به ویژه در جنگل‌های هیرکانی شمال کشور، این قارچ حضور دارد و نقش مهمی در چرخه طبیعی مواد غذایی و پایداری جنگل‌ها ایفا می‌کند.

ویژگی‌های ظاهری و زیستی

به گزارش راز بقا، قارچ عسلی معمولاً در پاییز ظاهر می‌شود و به دلیل رنگ طلایی یا عسلی که دارد، به این نام مشهور است. کلاهک آن گرد و گاهی پهن است و رنگش از زرد روشن تا قهوه‌ای متغیر است. سطح کلاهک ممکن است صاف یا کمی فلس‌دار باشد و حاشیه آن معمولاً کمی خمیده به سمت پایین دیده می‌شود. پایه قارچ توپر و استوانه‌ای است و در برخی گونه‌ها حلقه‌ای مشخص در بالای پایه دیده می‌شود.

این قارچ یک پارازیت و ساپروفیت است؛ یعنی هم قادر است از مواد مرده درختان تغذیه کند و هم درختان زنده را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، نقش مهمی در تجزیه چوب‌های مرده و بازگرداندن مواد مغذی به خاک ایفا می‌کند، اما گاهی به عنوان بیماری‌زای درختان نیز شناخته می‌شود، چون می‌تواند باعث پوسیدگی ریشه و مرگ درختان شود.

گونه‌ها و تنوع

سرده Armillaria شامل حدود ۱۰ گونه شناخته شده است که برخی از آنها در ایران نیز یافت می‌شوند. به گزارش راز بقا هر گونه دارای ویژگی‌های خاصی است، اما همه آنها علاقه‌مند به محیط‌های مرطوب و سایه‌دار هستند. در جنگل‌های هیرکانی، شرایط رطوبت بالا و خاک غنی باعث می‌شود این قارچ‌ها رشد خوبی داشته باشند.

طول عمر شگفت‌انگیز

یکی از نکات شگفت‌انگیز درباره قارچ عسلی، طول عمر آن است. بعضی منابع علمی بین‌المللی گزارش کرده‌اند که کلونی‌های زیرزمینی Armillaria می‌توانند هزاران سال عمر کنند. بعضی از آن‌ها ۸ تا ۱۰ هزار سال عمر دارند. برخی از کلونی‌های Armillaria در جهان، با اندازه‌گیری ژنتیکی، عمر‌هایی بیش از چند هزار سال دارند و به عنوان قدیمی‌ترین موجودات زنده شناخته شده‌اند. البته این طول عمر مربوط به سیستم ریزومورفی زیرزمینی قارچ است، نه قارچ‌های رویشی که روی زمین دیده می‌شوند، چون هر قارچ سطحی معمولاً فقط چند هفته تا چند ماه عمر می‌کند.

زیستگاه در ایران

به گزارش راز بقا در ایران، جنگل‌های هیرکانی شمال کشور که از گیلان تا گلستان کشیده شده‌اند، زیستگاه اصلی قارچ عسلی است. این جنگل‌ها با پوشش گیاهی متنوع، رطوبت مناسب و خاک غنی، محیط ایده‌آلی برای رشد این قارچ فراهم می‌کنند. درختان پهن‌برگ و درخچه‌های جنگلی میزبان این قارچ هستند و بیشتر در بخش‌های مرطوب جنگل و نزدیک ریشه درختان مشاهده می‌شوند.

اهمیت اکولوژیکی

قارچ عسلی نقش کلیدی در اکوسیستم جنگل دارد. به گزارش راز بقا این قارچ با تجزیه چوب‌های مرده و بازگرداندن مواد آلی به خاک، چرخه مواد غذایی را تقویت می‌کند. همچنین، به عنوان میزبان برخی میکروارگانیسم‌ها و حشرات، تنوع زیستی جنگل‌ها را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، توانایی آن در تأثیرگذاری بر ریشه درختان باعث می‌شود جنگل‌ها به صورت طبیعی دچار مرگ و تولد شوند و تعادل اکوسیستم حفظ گردد.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

قارچ دندان خونی؛ قارچی ترسناک شبیه توت‌فرنگی با خامه و دندان شیطان که واقعا خونریزی می‌کند و یک بانداژ طبیعی است

قارچ ستاره زمینی؛ ستاره قرمز جنگل‌های هیرکانی ایران که از یک توپ کوچک به ستاره‌ای خیره‌کننده تبدیل می‌شود

قارچ آتش‌زا؛ قارچی شگفت‌انگیز با بافتی شبیه چوب که انسان‌های اولیه با آن آتش درست می‌کردند!

فواید و چالش‌ها برای انسان

قارچ عسلی در برخی نقاط جهان خوراکی محسوب می‌شود، اما در ایران بیشتر به دلیل نداشتن تجربه گسترده و ریسک مسمومیت، به عنوان خوراکی مصرف نمی‌شود. در عوض، ارزش علمی و اکولوژیکی آن بسیار بالا است. شناخت این قارچ می‌تواند به مدیریت جنگل‌ها، حفاظت از گونه‌های درختی و افزایش دانش زیست‌محیطی کمک کند. با این حال، چون برخی گونه‌های Armillaria می‌توانند درختان اقتصادی و زینتی را تخریب کنند، نظارت و مطالعه مستمر بر آنها ضروری است.

قارچ عسلی یا Armillaria، یک گنجینه زیستی و علمی در جنگل‌های هیرکانی ایران است. به گزارش راز بقا از زیبایی و رنگ جذاب آن گرفته تا طول عمر خارق‌العاده و نقش اکولوژیکی‌اش، همه ویژگی‌ها باعث شده‌اند که این قارچ توجه پژوهشگران و دوستداران طبیعت را جلب کند. شناخت و حفاظت از این گونه، نه تنها برای حفظ تعادل جنگل‌ها ضروری است، بلکه فرصتی برای مطالعه موجودات با عمر طولانی و سازگاری‌های بی‌نظیر طبیعت فراهم می‌کند. بنابراین، هر بار که در جنگل‌های شمال ایران قدم می‌زنید، شاید پای قارچ عسلی را ببینید که هزاران سال عمر کرده و همچنان به شکوفایی جنگل کمک می‌کند.