راز بقا: زِبَرجَد یا پریدوت (Peridot) یکی از سنگهای قیمتی محبوب در جهان است که از خانوادهٔ سیلیکاتهاست و در حقیقت نوع شفاف و تراشخوردهٔ کانی الیوین محسوب میشود. زبرجد ساختاری متشکل از منیزیم، آهن، سیلیسیم و اکسیژن دارد. حضور آهن در این ترکیب باعث ایجاد رنگ منحصربهفرد سبز زیتونی میشود و هرچه مقدار آهن بیشتر باشد، رنگ نیز تیرهتر و زیتونیتر دیده میشود.
به گزارش راز بقا، زبرجد از دوران باستان توسط مردمان خاورمیانه و شمال آفریقا شناخته شده بود و به دلیل رنگ خاص و شفافیت چشمگیرش، جایگاه ویژهای در صنعت جواهرسازی و هنرهای مذهبی داشته است. این سنگ در برخی شهابسنگها نیز یافت میشود و حتی در سال ۲۰۰۳ گزارش شد که نوعی از پریدوت در سطح مریخ هم شناسایی شده است. چنین موضوعاتی باعث شده زبرجد علاوهبر ارزش ظاهری، از نظر زمینشناسی نیز سنگی جذاب و کمنظیر باشد.
ویژگیهای فیزیکی و نوری زبرجد
زبرجد دارای ویژگیهای فیزیکی قابل توجهی است که آن را برای استفاده در جواهرسازی مناسب میکند، اما درعینحال نیاز به مراقبت دارد.
رنگ: سبز روشن، سبز زیتونی، سبز مایل به زرد یا سبز متمایل به قهوهای. رنگ ایدئال آن سبز چمنی و زنده است.
سختی موس: حدود ۶٫۵ تا ۷؛ به این معنا که نسبتاً سخت است، اما هنوز به ضربه و فشار شدید حساسیت دارد.
ساختار بلوری: راستلوزی (Orthorhombic)
چگالی: بین ۳٫۲ تا ۴٫۳
رخ: ضعیف
شکستگی: صدفی
جلا: شیشهای، گاهی با جلوهٔ روغنی
یکی از نکات مهم دربارهٔ زبرجد، شکست دوگانهٔ قوی آن است. به این معنا که وقتی نور از داخل سنگ عبور میکند، ممکن است تصویر دوگانه ایجاد شود. این ویژگی یکی از راههای تشخیص زبرجد اصل از کانیهایی مانند زیرکن یا تورمالین سبز محسوب میشود.
به گزارش راز بقا در برابر مواد اسیدی دوام چندانی ندارد و ممکن است در تماس طولانیمدت با برخی اسیدها آسیب ببیند. همچنین ضربات ناگهانی میتواند سبب ترک خوردن آن شود؛ به همین دلیل در برخی زیورآلات، سنگ را با فلز محافظتی احاطه میکنند تا آسیبپذیری آن کاهش یابد.
رنگ زبرجد و اهمیت آن
رنگ زبرجد یکی از مهمترین معیارهای تعیین ارزش آن است. رنگ ایدئال این سنگ سبز خالص و یکنواخت است؛ بهگونهای که نه زیادی زرد باشد و نه مایل به قهوهای. زبرجدهایی که تهرنگ زرد یا قهوهای بیشتری دارند معمولاً ارزانتر محسوب میشوند.
نکتهٔ جالب: اگر زبرجد در معرض حرارت زیاد قرار بگیرد، ممکن است رنگ آن کمی کمرنگتر شود. این موضوع باعث شده در تراش حرفهای این سنگ احتیاط بیشتری به خرج داده شود تا رنگ طبیعی آن حفظ شود.
معادن و مناطق استخراج زبرجد
زبرجد در سراسر جهان یافت میشود، اما برخی مناطق بهدلیل قدمت یا کیفیت سنگهای تولیدیشان شهرت بیشتری دارند. یکی از قدیمیترین معادن شناختهشدهٔ زبرجد، جزیرهٔ آتشفشانی سنت جان در دریای سرخ است که هزاران سال قدمت دارد و در تاریخ باستان از بزرگترین منابع استخراج زبرجد بوده است.
در دوران معاصر، کشورهای پاکستان، میانمار، چین، سریلانکا، استرالیا، مکزیک، کنیا، آفریقای جنوبی و برزیل از تولیدکنندگان مهم زبرجد هستند. نمونههای بسیار شفاف، درشت و با رنگ خالص اغلب از پاکستان به دست میآیند و در بازار جهانی طرفداران زیادی دارند.
امروزه رقابت اصلی تولید زبرجد بین آمریکا، چین و پاکستان است و هرکدام تلاش دارند سهم بیشتری از بازار جهانی را در اختیار بگیرند.
کاربرد زبرجد در گذشته و حال
در دوران باستان، زبرجد ارزش فرهنگی و مذهبی قابلتوجهی داشت. مصریان باستان آن را «گوهر خورشید» مینامیدند و باور داشتند که این سنگ نور خورشید را جذب و نگه میدارد. در قرون وسطی نیز جنگجویان صلیبی این سنگ را به اروپا بردند و زبرجد در تزیین کلیساها و اشیاء مقدس نقش پیدا کرد. در دوران باروک نیز یکی از پرطرفدارترین سنگهای زینتی بود.
امروزه کاربردهای اصلی زبرجد شامل موارد زیر است:
جواهرسازی: انگشتر، گردنبند، نیمست، آویز و گوشواره
سنگهای دکوراتیو: زبرجد راف یا قطعهای
نمونههای کلکسیونی: بهخصوص انواع کمیاب چشمگربهای و ستارهای
تراش کبوچن و دامله: برای تولید زیورآلات کلاسیکتر
زبرجد هم برای زیورآلات لوکس، هم برای جواهرات میانرده گزینهای مناسب و زیباست؛ زیرا ترکیبی از زیبایی، قدمت تاریخی و قیمت نسبتاً مناسب ارائه میدهد.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
قیمت زبرجد
قیمت زبرجد کاملاً به کیفیت، رنگ، شفافیت، اندازهٔ قیراط و نوع تراش بستگی دارد. مهمترین عامل تعیین ارزش همان «رنگ» است؛ هرچه سبز خالصتر و کمتر متمایل به زرد باشد، ارزش آن بیشتر است.
یک. زبرجد معمولی تا خوب (۱ تا ۲ قیراط)
قیمت تقریبی: ۶ تا ۹.۶ میلیون تومان به ازای هر قیراط
دو. زبرجد با کیفیت بالا (رنگ خالص و تراش حرفهای)
قیمت تقریبی: ۴۸ تا ۶۰ میلیون تومان به ازای هر قیراط
سه. زبرجد ممتاز، کمیاب یا سنگهای با وزن بالا (۵ قیراط به بالا)
قیمت تقریبی: از ۱۲۰ میلیون تومان به بالا به ازای هر قیراط (بسته به رنگ، تراش و پاکی)
زبرجد یا پریدوت یکی از زیباترین و درخشانترین سنگهای قیمتی جهان است که علاوهبر جلوهٔ ظاهری، ارزش تاریخی و فرهنگی زیادی دارد. رنگ سبز زنده و ساختار بلوری منحصربهفرد آن باعث شده این سنگ در جواهرسازی و کلکسیونهای شخصی بسیار محبوب باشد. معادن متنوع در سراسر جهان، از جمله پاکستان، مصر و جزیره سنت جان، دسترسی به این سنگ را امکانپذیر کردهاند.
با وجود دوام نسبی، زبرجد نیاز به مراقبت دارد و ارزش واقعی آن وابسته به رنگ، شفافیت، تراش و اندازهٔ قیراط است. قیمت آن در ایران برای سنگهای معمولی از حدود ۶ میلیون تومان آغاز شده و برای سنگهای کمیاب و با کیفیت ممتاز به بیش از ۱۲۰ میلیون تومان به ازای هر قیراط میرسد.
در نهایت، اگر به دنبال سنگی با زیبایی طبیعی، تاریخچهٔ کهن و ارزش قابل توجه هستید، زبرجد گزینهای عالی است که هم برای زیورآلات و هم برای کلکسیون شخصی ارزشمند خواهد بود.
