غار دِوِتاشکا؛ غاری معروف به «کلیسای سنگ و نور» در بلغارستان که آدم‌های اولیه در آن زندگی می‌کردند و محل زندگی ۳۰ هزار خفاش است

راز بقا: غار دوتاشکا (Devetàshka Cave) یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی بلغارستان است؛ غاری کارستی و عظیم که حاصل فرسایش آب و گذر زمان بوده و در فلات آهکی شمال این کشور شکل گرفته است. 

به گزارش راز بقا، این غار در حدود ۷ کیلومتری شرق لتنیسا و ۱۵ کیلومتری شمال‌شرقی لاوِچ، در نزدیکی روستای دِوِتاکی و در ساحل شرقی رود اوسام قرار دارد. دوتاشکا تنها یک سازه زمین‌شناسی نیست، بلکه مکانی است که طبیعت، تاریخ و افسانه در آن به هم می‌رسند و فضایی رازآلود و تقریباً فرازمینی خلق می‌کنند. 

شکل‌گیری زمین‌شناسی و ساختار فیزیکی

به گزارش راز بقا، غار دوتاشکا طی صد‌ها هزار سال و در نتیجه فرایند‌های کارستی شکل گرفته است؛ زمانی که رود اوسام و جریان‌های زیرزمینی به‌تدریج سنگ‌های آهکی منطقه را حل کرده‌اند. حاصل این فرایند، سامانه‌ای غاری با ابعادی حیرت‌انگیز است که از همان ابتدا بازدیدکننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. 

دهانه اصلی غار حدود ۳۵ متر ارتفاع و نزدیک به ۳۰ متر عرض دارد و بیش از آن‌که شبیه ورودی یک غار معمولی باشد، به دروازه‌ای عظیم از سنگ می‌ماند. 

درون غار، تالاری بسیار بزرگ قرار دارد که طول آن به حدود ۲۴۰ متر می‌رسد و در برخی نقاط تا ۱۰۰ متر عرض دارد. سقف غار بسیار بلند است و چندین شکاف و حفره طبیعی در آن دیده می‌شود که به آنها «چشمک» یا نورگیر گفته می‌شود.

این نورگیر‌ها اجازه می‌دهند نور خورشید به درون غار نفوذ کند و سنگ‌ها، خزه‌ها و حوضچه‌های آب را روشن سازد. در طول روز، بازی نور و سایه فضایی وهم‌آلود و شبیه به یک کلیسای طبیعی پدید می‌آورد.

کف غار نسبت به بسیاری از غار‌های کارستی دیگر هموارتر است و این موضوع نتیجه بستر‌های قدیمی رودخانه و سیلاب‌های فصلی است. هنوز هم جریان‌های کوچکی از آب در بخش‌هایی از غار دیده می‌شود که در نهایت به رود اوسام می‌ریزند. این تعامل مداوم میان آب و سنگ نشان می‌دهد که غار دِوِتاشکا همچنان در حال تغییر و تکامل است. 

اهمیت زیست‌محیطی و حیات وحش

به گزارش راز بقا، غار دِوِتاشکا علاوه بر زیبایی بصری، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های خفاش‌ها در اروپا به شمار می‌رود. دست‌کم ۱۵ گونه خفاش، از جمله برخی گونه‌های بسیار کمیاب و در خطر انقراض، در این غار زندگی می‌کنند. در دوره‌هایی از سال، به‌ویژه فصل زادآوری و خواب زمستانی، ده‌ها هزار خفاش در این غار پناه می‌گیرند و همین موضوع آن را به مکانی حیاتی برای حفظ تنوع زیستی تبدیل کرده است.

دما و رطوبت نسبتاً ثابت و همچنین آرامش نسبی محیط، شرایطی ایده‌آل برای زندگی کلونی‌های خفاش فراهم کرده است. به همین دلیل، در برخی بازه‌های زمانی، ورود به غار محدود یا ممنوع می‌شود تا از این گونه‌های حساس محافظت شود. این اقدامات حفاظتی باعث شده غار دِوِتاشکا به نمادی از تعادل میان گردشگری و مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی تبدیل شود.

علاوه بر خفاش‌ها، حشرات و موجودات میکروسکوپی سازگار با تاریکی نیز در این غار زندگی می‌کنند. در نزدیکی دهانه و زیر نورگیرها، گیاهانی مانند خزه‌ها و سرخس‌های کوچک رشد می‌کنند که به لطف نور خورشید و رطوبت زنده می‌مانند. این موضوع یک طیف زیستی کم‌نظیر از تاریکی مطلق تا فضا‌های نیمه‌روشن را در یک غار واحد ایجاد کرده است. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

شکاف سیاه؛ یک حفره باریک و بی‌انت‌ها در آمریکا که بومیان معتقدند تا مرکز زمین ادامه دارد و صدا‌های ترسناکی از آن بیرون می‌آید!

ژرف گودال هرانیتسه؛ عمیق‌ترین گودال زیرآبی دنیا با عمق ۱۲۰۰ متری که هیچ انسانی نتوانسته به کف آن برسد و هرکس وارد آن شود بیهوش می‌شود

تاریخ انسانی، فرهنگ و شهرت معاصر

شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که انسان‌ها از دوران پارینه‌سنگی از غار دِوِتاشکا استفاده می‌کرده‌اند. ابزار‌های سنگی، بقایای استخوان‌های جانوری و نشانه‌های سکونت نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه این غار را به‌دلیل وسعت، امنیت طبیعی و نزدیکی به منابع آب، به‌عنوان پناهگاه انتخاب کرده بودند.

در دوران معاصرتر، غار کاربرد‌های عملی و حتی راهبردی پیدا کرد. در قرن بیستم، بخش‌هایی از آن به‌عنوان انبار و حتی برای اهداف نظامی مورد استفاده قرار گرفت که باعث تغییراتی محدود در ساختار داخلی غار شد. خوشبختانه این مداخلات گسترده نبود و بخش اعظم ویژگی‌های طبیعی غار حفظ شد. 

به گزارش راز بقا، در سال‌های اخیر، غار دِوِتاشکا با حضور در فیلم اکشن هالیوودی «بی‌مصرف‌ها ۲» (The Expendables ۲) به شهرت جهانی رسید. این اتفاق اگرچه نام غار را بر سر زبان‌ها انداخت، اما جنجال‌هایی نیز به‌دنبال داشت، زیرا گفته می‌شد فیلم‌برداری به جمعیت خفاش‌ها آسیب زده است. همین موضوع نقش مهمی در افزایش آگاهی عمومی درباره ضرورت حفاظت از محیط‌زیست و گردشگری مسئولانه ایفا کرد. 

امروزه غار دِوِتاشکا هم‌زمان یک اثر طبیعی، یک یادگار فرهنگی و نمادی از میراث زمین‌شناسی بلغارستان است؛ مکانی که چالش همیشگی میان بهره‌برداری انسانی و حفاظت از طبیعت را به‌خوبی نمایان می‌کند. 

عجیب‌ترین و غیرمعمول‌ترین ویژگی‌های غار دوتاشکا

به گزارش راز بقا، یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های غار دِوِتاشکا، تضاد میان عظمت آن و میزان ناشناخته‌بودنش است. با وجود این‌که یکی از بزرگ‌ترین غار‌های بلغارستان محسوب می‌شود، همچنان برای بسیاری از مردم خارج از منطقه ناشناخته مانده و گویی ترجیح می‌دهد پنهان باقی بماند. دهانه عظیم آن به‌راحتی می‌تواند ساختمان‌ها را در خود ببلعد، اما از برخی زاویه‌ها، چشم‌انداز اطراف آن را کاملاً می‌پوشاند. 

ویژگی شگفت‌انگیز دیگر، نورگیر‌های طبیعی سقف غار است. این حفره‌ها باعث می‌شوند فضا نه کاملاً زیرزمینی، بلکه ترکیبی از غار و یک دره روباز به نظر برسد. در روز‌های آفتابی، پرندگانی دیده شده‌اند که از میان این نورگیر‌ها عبور می‌کنند و برای لحظاتی فضای غار را با خفاش‌ها شریک می‌شوند؛ هم‌زیستی عجیبی که به‌ندرت در جایی دیگر دیده می‌شود. 

آکوستیک غار نیز حالتی غیرعادی دارد. صدا‌ها به شکل غیرقابل پیش‌بینی پژواک می‌یابند؛ گاهی زمزمه‌ها را تقویت می‌کنند و گاهی صدای قدم‌ها را دور و وهم‌انگیز جلوه می‌دهند. همین ویژگی باعث شده در باور‌های محلی گفته شود که غار «زنده» است و به حضور انسان واکنش نشان می‌دهد. 

شاید عجیب‌ترین نکته این باشد که این غار در طول تاریخ، هم‌زمان پناهگاه انسان‌های نخستین، انبار نظامی، لوکیشن یک فیلم هالیوودی و زیستگاه حفاظت‌شده حیات وحش بوده است؛ ترکیبی کم‌نظیر از نقش‌ها که همگی در دل یک فضای طبیعی شکل گرفته‌اند.