اگر یک سیارک عظیم به زمین برخورد کند امن‌ترین جا‌های کره زمین کجا هستند؟

راز بقا: تصور کنید فردا اعلام شود یک سیارک به بزرگی چیکسولوب یعنی به اندازه‌ای که ۶۶ میلیون سال پیش دایناسور‌ها را از بین برد در مسیر برخورد با زمین است. خبر، جهان را در شوک فرو خواهد برد. رسانه‌ها، دولت‌ها و میلیون‌ها نفر به دنبال یک سوال واحد می‌گردند: کجا امن است؟ 

به گزارش راز بقا، پاسخ به این سؤال نه فقط یک دغدغه علمی است، بلکه می‌تواند سرنوشت بشریت را تعیین کند. در این نوشته، از منظر علمی و عملی، به تحلیل این می‌پردازیم که در صورت برخورد یک سیارک عظیم، کدام مناطق روی کره زمین بیشترین شانس بقا را دارند و چرا. 

ناامنی سواحل و دریاها؛ چرا دوری از آب اهمیت دارد؟

به گزارش راز بقا، در برخورد‌های عظیم، یکی از نخستین و قطعی‌ترین پیامدها، پدیدار شدن سونامی‌های عظیم است؛ موج‌هایی که می‌توانند سواحل را در نوردند و بخش‌های گسترده‌ای از زمین را ویران کنند. وقتی سیارک در اقیانوس‌ها سقوط کند، میلیارد‌ها تن آب ناگهان جابه‌جا می‌شود و امواجی با ارتفاع‌های چند ده‌متری در سراسر پهنه‌های آبی پدید می‌آیند، طوری که می‌توانند هزاران کیلومتر را با قدرت تخریب بالا طی کنند. بنابراین، نخستین گام در یافتن مناطق امن، انتخاب مکان‌های دور از دریا‌ها و خصوصاً سواحل اقیانوسی است. 

سواحل همیشه برای زندگی و اقتصاد مهم بوده‌اند، ولی در سناریوی برخورد سیارکی، این مناطق جزو نخستین نقاطی هستند که باید تخلیه شوند. حتی اگر نقطه برخورد صد‌ها تا هزاران کیلومتر دورتر باشد، انرژی امواج سونامی به قدری زیاد است که می‌تواند مناطق ساحلی را با نیرویی ویرانگر در هم بکوبد. پس اگر بحث بر سر بقا باشد، درون قاره‌ها - دور از مرز‌های آبی - انتخاب‌های بهتری هستند.

دور از برخورد مستقیم: چرا داخل قاره‌ها امن‌تر است؟

به گزارش راز بقا، برخورد یک سیارک عظیم با زمین، فارغ از اینکه در آب یا خشکی رخ دهد، انرژی‌ای فوق‌العاده آزاد می‌کند. موج ضربه‌ای، حرارت شدید، پخش گرد و غبار و ذرات در جو و خرابی ساختار‌های زیربنایی از پیامد‌های آن هستند. 

اگر برخورد در خشکی رخ دهد، ناحیه‌ای صد‌ها کیلومتر اطراف محل برخورد، تقریباً غیرقابل سکونت خواهد بود. مکانی که بیشترین فاصله از محل برخورد مستقیم داشته باشد به مراتب امن‌تر از مناطق نزدیک به مرکز گودال اثر خواهد بود.

در این راستا، مناطق داخلی قاره‌ها و فلات‌ها بیشترین شانس را برای کاهش تأثیر مستقیم ضربه دارند. کوهستان‌ها و فلات‌های داخلی، چون از سطوح هموار و باز دور هستند، موج ضربه‌ای مستقیم را کمتر تجربه می‌کنند. همچنین، مبتنی بر مدل‌های خطر برخورد، مناطقی که دور از خط الراس‌های زلزله و تکتونیک فعال باشند، شانس بیشتری برای دور ماندن از فروپاشی زمین‌شناختی دارند. این یعنی استفاده از مناطق مرتفع و پایدارتر زمین‌شناختی می‌تواند شانس بقا را تا حد زیادی افزایش دهد. 

به عبارتی ساده‌تر، اگر بخواهیم نقشه‌ای از امن‌ترین مناطق ترسیم کنیم، باید به مرکز قاره‌های پهناور، دور از سواحل و نزدیک به ارتفاعات داخلی نگاه کنیم. این مکان‌ها نه تنها از سونامی در امان هستند، بلکه احتمالاً لرزه‌های شدید و حرارت مستقیم انفجار نیز در آنها کمتر خواهد بود. 

پس از برخورد: زمستان برخوردی و زندگی زیر زمین

به گزارش راز بقا، اما پیامد‌های برخورد به همین‌جا ختم نمی‌شود. یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین اثرات یک برخورد عظیم، ورود حجم زیادی از گرد و غبار، ذرات سیاره‌ای و گاز‌های سولفور به جو است که می‌تواند نور خورشید را برای ماه‌ها یا سال‌ها مسدود کند. 

در چنین شرایطی، دمای جهانی به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد و فتوسنتز گیاهان متوقف می‌شود. اصطلاحاً به این پدیده «زمستان برخوردی» می‌گویند که می‌تواند زنجیره‌های غذایی را در سطح زمین فرو بریزد. 

در این وضعیت، تنها زندگی در فضا‌های بسته یا زیرزمینی با منابع انرژی مستقل و ذخایر غذایی می‌تواند بلندمدت دوام بیاورد. پناهگاه‌های عمیق زیرزمینی با منابع تأمین غذا و انرژی مستقل، مثل نیروگاه‌های محلی، می‌توانند به پناهگاه‌های امن تبدیل شوند. این پناهگاه‌ها در فصول تاریک زمستان برخوردی می‌توانند با کنترل دما، نور مصنوعی و ذخیره غذا به بقای انسان کمک کنند، حتی زمانی که سطح زمین برای مدت طولانی غیرقابل سکونت باشد.

گزینه‌های دیگر، استفاده از فناوری‌های کشاورزی عمودی داخلی، انرژی‌های تجدیدپذیر مستقل از نور خورشید مستقیم، و ذخیره مواد غذایی پیشرفته است. در چنین سناریویی، مکان‌های با ساختار زیرسطحی امن و منابع انرژی پشتیبان بهترین شانس را برای حفظ تمدن خواهند داشت.

امن‌ترین مسیر در مواجهه با تهدید فضایی

به گزارش راز بقا، وقتی یک سیارک عظیم در مسیر برخورد با زمین قرار می‌گیرد، سوال «کجا امن است؟» بلافاصله مهم‌ترین سوال بشر خواهد شد. تحلیل علمی و مدل‌های خطر نشان می‌دهند که:

دوری از دریا‌ها و سواحل نخستین اصل بقا است، چرا که سونامی‌های ناشی از برخورد می‌توانند ویرانگر باشند. 

مناطق داخلی قاره‌ها و ارتفاعات داخل فلات‌ها امن‌تر از مناطق نزدیک به محل برخورد مستقیم خواهند بود، زیرا انرژی مستقیم و موج ضربه‌ای آنها را کمتر تهدید می‌کند.

زندگی زیرزمینی یا در پناهگاه‌های پر از منابع مستقل برای مواجهه با اثرات درازمدت مثل «زمستان برخوردی» بهترین شانس برای بقای تمدن ارائه می‌دهد. 

به گزارش راز بقا، به طور خلاصه باید گفت هیچ جای زمین کاملاً امن نیست؛ در مواجهه با یک برخورد عظیم، هدف کاهش ریسک و افزایش امید به بقاست، نه تضمین مطلق امنیت. اما با استفاده از علم، مدل‌سازی خطر و آماده‌سازی زیرساخت‌ها، می‌توان احتمال زنده ماندن را برای نسل‌های آینده به حداکثر رساند.