این پرنده عجیب هم نر است و هم ماده!

راز بقا: پرنده «عسل‌کِش» ماده (Honeycreeper) معمولاً پر‌های سبز چمنی دارند، در حالی‌که نر‌ این گونه از پرنده، آبی درخشان هستند. با این حال، پرنده‌ای کشف شد که در سمت چپ سبز و در سمت راست آبی بود.

به گزارش رازبقا، «جان موریلو»، متخصص پرندگان و نویسنده اصلی این مطالعه، برای اولین‌‎بار در سال ۲۰۲۱، این «عسل‌کش دو رنگ را در مزرعه خود در نزدیکی ویلاماریا در کلمبیا مشاهده کرد. این پرنده آخرین‌بار در ژوئن ۲۰۲۳ مشاهده شد و وضعیت فعلی آن مشخص نیست.

«عسل‌کش» دیده شده یک جانور نر و ماده دو جنسه بود، به این معنی که دارای ویژگی‌های مشخصه برای هر دو جنس بود و از نظر تئوری می‌توانست به عنوان هرکدام از این دو جنس خود تولید مثل کند.

بر اساس مطالعه جدیدی که در مورد این پرنده در شماره دسامبر «نشریه پرنده شناسی میدانی» منتشر شده، این دومین رکورد نرمادگی دو جنسه در عسل‌کش‌های سبز و اولین رکورد در بیش از ۱۰۰ سال گذشته است.

«هامیش اسپنسر»، یکی از نویسندگان این مطالعه و استاد جانورشناسی در دانشگاه اوتاگوی نیوزلند، در ژانویه ۲۰۲۳ هنگامی که از مزرعه موریلو در یک تور پرنده‌شناسی بازدید کرد، این پرنده را دید. اسپنسر گفت: «من واقعا نمی‌توانستم آن را باور کنم». این جانور پرنده‌ای بود با دو جنس: یک نیمه نر و یک نیمه ماده».  

محدوده زیستگاه عسل‌کش‌های سبز در آمریکای مرکزی و جنوبی، از جنوب مکزیک تا برزیل گسترش می‌یابد. موریلو با عکاسی و فیلمبرداری از این پرنده مختلط در ملک‌اش آن را مستند کرد. اسپنسر گفت: «او این عکس‌های باورنکردنی را داشت. «آن‌ها بهترین عکس‌هایی هستند که من از یک پرنده دوجنسه [وحشی] دیده‌ام».  

طبق این مطالعه، این عسل‌کش برای هفته‌ها در فاصله سال‌های بین ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ در اطراف ایستگاه تغذیه موریلو آویزان بود. نویسندگان خاطرنشان کردند که این پرنده هیچ گونه رفتار غیرعادی در ایستگاه تغذیه از خود نشان نداد و به دلیل ظاهر غیرعادی خود توسط سایر عسل‌کش‌ها مورد آزار و اذیت قرار نگرفت. با این حال، پرنده معمولاً قبل از استفاده از دانه‌خوری‌ها منتظر می‌ماند تا سایر عسل کش‌ها از آنجا خارج شوند و البته گاهی اوقات مانع از استفاده دیگر پرندگان از آن‌ها می‌شد.

گرایش این حیوان عسل‌خوار به اجتناب از سایر اعضای گونه‌اش نشان می‌دهد که در یافتن جفت با مشکل مواجه می‌شود، اگرچه مشخص نیست که آیا می‌تواند تولید مثل کند یا نه. بر اساس این مطالعه، محققان قبلاً پرندگان ژینادرومورفیک یا دوجنسه گونه‌های دیگر را تشریح کرده و دریافته‌اند که اندام‌های جنسی آن‌ها می‌تواند با پرهایشان مطابقت داشته باشد؛ تخمدان در یک طرف و بیضه در طرف دیگر.

به هر حال، ماده‌های اکثر گونه‌های پرندگان فقط یک تخمدان کاربردی در سمت چپ خود دارند؛ بنابراین اگر یک پرنده دوجنسه در سمت چپ ماده باشد، مانند این عسل‌کِش، به طور بالقوه می‌تواند از سمت چپ برای تولید مثل به عنوان ماده یا سمت راست برای تولید مثل در قالب جنس نر استفاده کند. اکثر پرندگان اندام تناسلی خارجی ندارند و با مالیدن کلوکا (که انتهای مخرج آنهاست) که هم در نر و هم در ماده وجود دارد به کلوکای پرنده دیگر، با یکدیگر جف‌گیری می‌کنند.

دیگر پرنده‌های دوجنسه

نویسندگان مطالعه خاطرنشان کردند که سایر پرندگان دوجنسه در گذشته جفت گیری کرده‌اند. به عنوان مثال، یک فنچ گورخری دوجنسه و از لحاظ رفتاری نر از یک فنچ گورخری ماده خواستگاری کرده و با آن جفت شده، در حالی که دو فنچ گورخری ماده از نظر رفتاری با نر‌ها جفت می‌شوند و تخم‌های نابارور و بارور تولید می‌کنند. طبق بیانیه منتشر شده توسط دانشگاه اوتاگو، دو جنسه‌گی می‌تواند در حیوانات دیگر از جمله حشرات، سخت پوستان و مارمولک‌ها نیز رخ دهد.

محققان گمان می‌کنند که دوجنسگی در پرندگان به علتخطایی است که در طول تقسیم سلول‌ها در تخمک بارور نشده ماده رخ می‌دهد که به یک سلول تخمک امکان می‌دهد دو هسته ایجاد کند که سپس توسط دو اسپرم جداگانه بارور می‌شوند.

پرندگان ماده حامل هر دو کروموزوم جنسی پرندگان (ZW) هستند در حالی که نر‌ها دو نسخه از کروموزوم یکسان (ZZ) را حمل می‌کنندو این در حالیست که الگوی مخالف در پستانداران دیده می‌شود، یعنی ماده‌ها حامل XX و نر‌ها حامل XY. در یک سلول تخم دوجنسه با دو هسته، یک هسته دارای کروموزوم Z و دیگری دارای کروموزوم W است. سپس لقاح مضاعف زمانی اتفاق می‌افتد که اسپرم حامل کروموزوم‌های Z مذکر باشد، به طوری که هسته Z از کروموزوم Z استفاده می‌کند تا تبدیل به ZZ (مرد) شود و هسته W یک کروموزوم Z متفاوت را برای تبدیل شدن به ZW (مونث) می‌گیرد.  

هسته‌های نر و ماده دو نیمه مجزا از یک پرنده را تشکیل می‌دهند. در این سناریو، بسته به نحوه تقسیم کروموزوم‌های ماده بین دو هسته، پرنده می‌تواند هر دو جنس باشد.

اسپنسر گفت: «دلیل اینکه مشاهده ما مهم است این است که نمونه شناخته شده قبلی در عسل‌خرز سبز برعکس بود؛ در سمت چپ نر و در سمت راست ماده بود. «آنچه این پرنده به ما می‌گوید این است که هر دو حالت ممکن است و با سناریوی لقاح مضاعف مطابقت دارد».