«همای سعادت» در خانه ایرانی‌ها؛ قیمت پرنده هما در ایران چقدر است؟!

رازبقا: بعد از دیدن شدن پرنده هما در ارتفاعات طالقان کلید واژه پرنده هما یا همای سعادت به یکی از پرجستجو‌ترین واژه‌ها در لیست کاربران ایرانی تبدیل شد؛ و حالا در اقدامی عجیب «قیمت پرنده هما در ایران چقدر است؟» نیز به لیست جستجوی ایرانی‌ها راه پیدا کرده است. گویا خیلی از ما ایرانی‌ها دوست داریم این همای سعادت و نوید بخش روز‌های خوش را در خانه داشته باشیم تا دیگر سال‌ها برای دیدنش انتظار نکشیم. تا هر وقت آرزویی داشتیم، این همای سعادت برای‌مان برآورده کند. مثل یک غول چراغ جادوی خانگی!

به گزارش رازبقا؛ پرنده هما را به هیچ عنوان نمی‌تواند یک پرنده خانگی باشد. جای او در ارتفاعات بلند و دست نیافتنی زاگرس و البرز است، ولی گوگل دارد به ما می‌گوید خیلی‌ها دوست دارند آن را در قفس داشته باشد و خبر‌های تایید نشده از این حکایت دارد که برخی از دوست داران پرنده و حتی فروشندگان نیز از این گونه در معرض خطر نگهداری می‌کنند!

فارغ از همه اینها، افسانه‌ها را بخوانید، این پرنده استخوان خوار، سایه‌اش امیدبخش است، او باید بتواند پرواز کند در بلندی‌ها و تنها و انگاه که سایه‌اش روی ما افتاد، ما خوشبخت خواهیم شد! گفته‌اند، شکارچی او، در کمتر از چهل روز خواهد مرد، بعید است سرنوشت بهتری در انتظار اسیر کننده او باشد!

معرفی پرنده هما

چندی پیش خبری در فضای مجازی منتشر شد که توجه بسیاری از علاقه‌‍‌مندان را به خود جلب کرد. طبق اخبار منتشر شده پرنده همای سعادت در ارتفاعات طالقان مشاهده شده است.

به گزارش راز بقا، هنوز چند ساعت از این خبر نگذشته بود که برخی رسانه‌ها از شکار شدن این پرنده خبر دادند که البته این خبر تکذیب شد. اما باتوجه به جنجال رسانه‌ای که حول این پرنده ایجاد شد قصد داریم به این سؤال پاسخ بدهیم که چرا این پرنده برای ایرانیان اهمیت دارد.  

نام‌شناسی پرنده هما 

هما که مرغ استخوان‌دار یا کرکس ریش‌دار هم نامیده می‌شود گونه‌ای پرنده شکاری بزرگ‌جثه از تیره بازان و راسته بازسانان است که در کوه‌های مرتفع آفریقا، جنوب اروپا و آسیا از جمله مناطقی از ایران همچون منطقه حفاظت‌شده گنو زندگی می‌کند. هُما در تمام طول سال یک جا می‌ماند و هر فصل فقط یک یا دو تخم می‌گذارد. این پرنده مانند دیگر کرکس‌ها عمدتاً لاشه‌خوار است، اما عمده غذای آن را مغز استخوان تشکیل می‌دهد. هما استخوان‌های بزرگ را از ارتفاع زیاد به روی سنگ‌ها پرتاب می‌کند تا به قطعات کوچک‌تر شکسته شود. گاهی هم از لاک‌پشت‌های کوچک زنده به همین روش تغذیه می‌کند. این پرنده تنها گونه کرکس است که رژیم غذایی آن تقریباً منحصراً استخوان است. هما در کوه‌های بلند جنوب اروپا، قفقاز، آفریقا، شبه‌قاره هند و تبت، زندگی و تولیدِمثل می‌کند. تخم‌گذاری این پرنده در میانه زمستان با یک یا دو تخم صورت می‌گیرد که در آغاز بهار جوجه‌دار می‌شوند.  

هما را می‌توان در ارتفاعات و مناطق کوهستانی یافت. این جانور در ارتفاعی بین ۳۰۰ تا ۴۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریا زیست می‌کند و بیشتر اعضای این گونه در ارتفاعی بیش از ۲۰۰۰ متر سکونت می‌کنند. هما اغلب مناطق متروک و صخره‌ای یا دره‌های مشرف به مراتع جایی که چرندگان و شکارگران آن‌ها زیست می‌کنند را کنام خود می‌کند. زیست در چنین مناطقی امکان دسترسی بالقوه جانور به اجساد جانوران شکارشده و مردار را فراهم می‌کند.  

جمعیت این گونه همچنان در حال کاهش است. تا ژوئیه ۲۰۱۴، در فهرست سرخ آی‌یوسی‌ان (IUCN) گونه‌های تهدیدشده طبقه‌بندی شد؛ با این حال، طبقه‌بندی بعدی نشان داد که این گونه در خطر انقراض قرار ندارد، در ارزیابی دوباره هما به عنوان یک گونه نزدیک تهدید تعریف شده‌است.  

هما نخستین بار توسط «کارل لینه» زیست‌شناس اهل سوئد در کتاب سامانه طبیعت توصیف علمی شد و لینه نام علمی Vultur barbatus را برای این گونه برگزید. «وولچر» واژه‌ای در زبان لاتین به معنای کرکس است و «بارباتوس» نیز در لاتین به معنای ریش‌دار است که این دو واژه در کنار هم کرکس ریش‌دار معنی می‌دهند.  

وضعیت بقای همای سعادت

هما یکی از در خطر انقراض‌ترین گونه‌های پرندگان در اروپا محسوب می‌شود و جمعیت آن طی یک سده اخیر به طرز چشمگیری در اروپا کاهش یافته‌است. تراکم جمعیت هما به‌طور کلی کم است و در حال حاضر در قسمت‌هایی از رشته‌های اوراسیا که این پرنده حضور دارد بین ۱۰ تا ۵۰۰ جفت از آن زیست می‌کنند. هما پرنده‌ای رایج در اتیوپی است و طبق تخمین‌ها بین ۱۴۰۰ تا ۲۲۰۰ قطعه از این پرنده در اتیوپی زیست می‌کنند. هما در قسمت‌هایی از رشته‌های هیمالیا نیز دارای جمعیت نسبتاً زیاد و پایدار است. در آغاز سده ۲۰ میلادی جمعیت این پرنده در بیشتر مناطق اروپا از میان رفت و تنها جمعیت قابل‌توجه‌ای در پیرنه بین مرز‌های فرانسه و اسپانیا باقی ماند. تلاش برای احیای جمعیت هما در رشته‌کوه‌های آلپ سوئیس و ایتالیا به نتیجه رسیده و جمعیت آن در فرانسه احیا شده و در حال افزایش است. کاهش جمعیت هما در برخی از مناطق آسیا و آفریقا نیز روی داده، اما در مقایسه با میزان کاهش جمعیت این پرنده در اروپا به مراتب کمتر است.

هما در اساطیر ایرانی

هما یکی از گونه‌های در معرض تهدید در ایران محسوب می‌شود. در اساطیر ایرانی، همای کمیاب نماد نیک‌بختی است. اعتقاد بر این بود که اگر سایه هما روی یکی بیفتد، او به حاکمیت خواهد رسید و هر کس به پرنده شلیک کند در چهل روز می‌میرد. در ۱۶۲۵ میلادی، جهانگیرشاه، امپراتور گورکانی، چینه‌دان این پرنده را داشت و آن را بررسی کرد و متوجه شد که چینه‌دان مملو از استخوان است.  

همای سعادت در افسانه‌های ایران مثل ققنوس در اساطیر مصر و یونان صاحب کرامت است. هما در ادبیات ایران به عنوان نماد سعادت است، برعکس جغد که نماد شومی و بدیمنی است. البته هما می‌تواند پرنده‌ای افسانه‌ای و اساطیری باشد به گونه‌ای که در قصه‌ها و مثل‌های ایرانی از هما به عنوان پرنده‌ای استخوان خوار و بی‌آزار یاد شده‌است.

در خرابه‌های تخت جمشید که پایتخت هخامنشیان بوده است، دو مجسمه سنگی از هما پیدا شده‌است. همچنین نقش این پرنده در کنده کاری‌ها و برخی از سر ستون‌های تخت جمشید نیز پیداست که نشان می‌دهد هما در زمان ایران باستان نیز پرنده سعادت بوده است. البته این خبر یعنی شباهت هما در تخت جمشید هم توسط برخی کتیبه‌شناسان رد شده است. آن‌ها یادآور شدند که سرستون تخت جمشید هیچ ربطی به پرنده هما ندارد. جلد چهارم کتاب گزارش‌های باستان‌شناسی که در سال ۱۳۳۸ توسط گروه کاوش تخت جمشید و به سرپرستی علی سامی منتشر شده نشان می‌دهد سرستون هیچ ربطی به پرنده هما ندارد. در این کتاب از سر ستون به عقاب‌دوسر نام برده شده است.  

 هما ۴ ویژگی مهم دارد: ابهت؛ زیبایی (بخاطر شستشو در آب‌های آغشته به گوگرد در بلندای کوه‌ها، معمولا پرهایش به صورت مصنوعی، سرخ‌رنگ می‌شوند)؛ کمتر دیده شدن توسط انسان؛ استخوان‌خوار بودن و بی‌آزار بودن (هما هرگز به موجودات زنده حمله نمی‌کند)؛ در ایران باستان این پرنده به‌خاطر این چهار ویژگی، تقدس خاصی داشت. از همین روی، باور بر این بود که اگر فردی در ارتفاعات به طور اتفاقی هما را ببیند و هما بر بالای سر او پرواز کند، با افتادن سایه هما بر روی آن فرد، فرد سعادتمند و نیک‌بخت خواهد شد.  

اندازه پرنده هما

برخی از افراد تصور می‌کنند که پرندگان هما جثه کوچک و ظریفی دارند، اما در این باید بگوییم که قد این پرندگان هما حدود ۱۰۰ الی ۱۱۰ سانتی متر می‌باشد. طرح مشخص بدن آن‌ها در حال پرواز، این پرندگان را از سایر لاشخور‌ها جدا کرده است. همان طور که در قسمت قبل بیان کردیم، آن‌ها بیشتر به یک شاهین بزرگ شباهت دارند تا به یک لاشخور! جثه این پرندگان بزرگ و شبیه به یک شاهین می‌باشد. ارتفاع آن‌ها حدود ۹۵ تا ۱۲۵ سانتی متر است و فاصله بین دو بال آن‌ها بین ۲۷۵ تا ۳۰۸ سانتی متر و در نهایت وزن آن‌ها بین ۴.۵ تا ۷.۵ کیلوگرم است.

رنگ پر‌های این پرنده

بهتر است که بدانید سطح پشتی، بال‌ها و دم این پرندگان به رنگ مشکی مایل به خاکستری و هم چنین سرشان به طور کلی نخودی رنگ می‌باشد. اطراف چشم و ناحیه پس منقار هما مشکی رنگ می‌باشد. به این گونه که به یک دسته موی مشکی ریش مانند در زیر منقار منتهی خواهد شد. هم چنین باید افزود که سطح شکمی آن‌ها نارنجی، مایل به زرد و ناحیه سینه به طور کامل به نارنجی رنگ می‌باشد که با بال‌های تیره تضاد جالبی را نشان می‌دهند.

صدای پرنده هما

برای خیلی از افراد جالب است که در مورد صدای این پرندگان منحصر به فرد و خارق العاده بدانند که چگونه است! در این باره باید بگوییم که این پرندگان در اکثر مواقع ساکت هستند و سر و صدایی را از خود بروز نمی‌دهند. اما گاهی اوقات صدا‌هایی مانند غر غر از آن‌ها شنیده می‌شود.

قیمت پرنده هما!!!!!

حالا برسیم به سوال اصلی برخی دوستانی که می‌خواهند هما را به خانه بیاورند؛ از آن جایی که این پرندگان بسیار خاص و منحصر به فرد هستند و به دلیل این که در زمان‌های قدیم در مورد آن‌ها صحبت‌های زیادی شده است، سال هاست که آن‌ها به یکی از پرندگان محبوب تبدیل شده اند تا جایی که حتی برخی از افراد تمایل دارند تا این پرندگان را بخرند و یا درباره قیمت آن‌ها بیشتر بدانند. در این باره باید بگوییم که خرید و فروش پرندگان هما به ندرت انجام می‌شود، و ممنوع است و توصیه می‌شود این همای سعادت را بگذارند برای طبیعت بماند و به دیدن تصاویر یا فیلم‌هایی از آن بسنده کنند.  

زیستگاه پرنده هما

پرنده هما در برخی از مناطق کشور ایران نیز یافت می‌شود که یکی از این مناطق کرمانشاه می‌باشد. شما می‌توانید در شهر کرمانشاه و مناطق مرتفع تعداد زیادی از این پرندگان را مشاهده کنید.

یکی دیگر از شهر‌های ایران که در آن می‌توانید پرنده هما را مشاهده کنید، شهر قزوین می‌باشد. جالب است که بدانید حتی برخی از مردم به این شهر می‌روند تا به این گونه بتوانند شانس خود را برای مشاهده این پرنده امتحان کنند