چمنخروس بزرگ؛ پرندهای عجیب که خودش را شبیه خرگوش میکند و آوازش تا کیلومترها شنیده میشود
راز بقا: چمنخروس بزرگ (Greater prairie-chicken) گونهای جذاب از خانواده قرقاولهاست که بومی چمنزارهای آمریکای شمالی میباشد. این پرنده با ظاهر برجسته و نمایشهای خاص خود در فصل جفتگیری که توجه طبیعیدانان و علاقهمندان به پرندگان را به خود جلب کرده، شناخته میشود.
ریشه تاریخی چمنخروس بزرگ
به گزارش راز بقا، چمنخروس بزرگ زمانی در سراسر چمنزارهای وسیع ایالات متحده، از ایلینویز تا دشتهای بزرگ، بهوفور یافت میشد. این پرندهها نقش مهمی در اکوسیستم ایفا میکردند، از جمله پراکندگی بذرها و تأمین غذا برای شکارچیان. با این حال، ورود مهاجران اروپایی در قرن نوزدهم زیستگاههای آنها را بهشدت مختل کرد.
تبدیل چمنزارها به زمینهای کشاورزی و گسترش مناطق شهری باعث کاهش شدید محدوده و جمعیت این گونه شد. اواسط قرن بیستم، تلاشهای حفاظتی برای حفاظت از این گونه آغاز شد و امروزه جمعیتهای آنها در زیستگاههای پراکندهای در ایالتهایی مانند کانزاس، نبراسکا و مینهسوتا متمرکز شده، در حالی که زیرگونههایی مانند مرغ دشت هیت (T. c. cupido) اکنون منقرض شدهاند.
خصوصیات چمنخروس بزرگ
چمنخروس بزرگ پرندهای تنومند است که معمولاً بین ۴۰ تا ۴۶ سانتیمتر ططول بدن و بین ۶۸ تا ۷۱ سانتیمتر طول بال دارد. نرها و مادهها پرهای مشابهی دارند که شامل ترکیبی از رنگهای قهوهای، سفید و خطوط سیاه است و این پرها برای استتار در محیط چمنزار بسیار مناسب هستند.
مشخصه بارز این پرنده پرهای بلند یا «پینا» است که نرها در هنگام نمایش جفتگیری آنها را بلند میکنند. این پرها همراه با کیسههای هوایی نارنجی رنگ روی گردن، نمایشی فراموشنشدنی در فصل جفتگیری ایجاد میکنند.
یکی از جنبههای شگفتانگیز چمنخروس بزرگ، نمایش «غرش» آن است که نرها برای جلب مادهها انجام میدهند. این نمایش شامل باد کردن کیسههای هوای نارنجی رنگ دور گردن، بلند کردن پرهای پینا و تولید صدایی عمیق و طنیندار است که در چمنزار قابل شنیدن است. این رفتار در مکانهای تجمعی به نام «لِک» انجام میشود، جایی که نرها برای جلب توجه مادهها با یکدیگر رقابت میکنند.
وضعیت حفاظتی
چمنخروس بزرگ در حال حاضر به دلیل از دست دادن زیستگاه و پراکندگی آن در فهرست گونههای نزدیک به تهدید قرار دارد. تلاشهای حفاظتی بر بازسازی چمنزارهای بومی، ایجاد مناطق حفاظتشده و ترویج شیوههای استفاده پایدار از زمین متمرکز است.
برنامههایی مانند برنامه حفاظت از ذخایر (CRP) نقش مهمی در فراهم کردن زیستگاههای مناسب برای این پرندگان ایفا کردهاند.
چمنخروس بزرگ نماد تعادل حساس اکوسیستمهای چمنزار و اهمیت حفاظت از این گونه نمادین برای نسلهای آینده است.
چند ویژگی خاص چمنخروس بزرگ
در اینجا چند فکت شگفتانگیز درباره چمن خروس بزرگ آورده شده است:
صدای «غرش» که از کیلومترها دورتر شنیده میشود
در طول نمایشهای معروف جفتگیری، نرهای چمن خروس بزرگ کیسههای هوایی نارنجی روشن خود را باد کرده و صدای بم و طنینداری تولید میکنند که به «غرش» معروف است. این صدا آنقدر عمیق و منحصربهفرد است که میتواند تا حدود ۳ کیلومتر در چمنزار، بهویژه در شرایط هوای آرام، شنیده شود.
این صدای خاص نه تنها برای جلب مادههاست، بلکه برای تثبیت قلمرو و نشان دادن تسلط بر سایر نرها در مکان تجمعی به نام «لِک» نیز استفاده میشود.
رقصهای نمایشی در لِک
لِک، که نوعی میدان تجمع برای نمایش جفتگیری است، صحنهای برای مشاهده رفتارهای عجیب حیوانی است. نرهای چمن خروس بزرگ وارد محلی میشوند که میتوان آن را رقصهای نمایشی نامید، جایی که با سرعت پاهای خود را به زمین میکوبند، پرهای خود را پف میدهند و با رقیبانشان روبهرو میشوند.
این نمایشها فقط به قدرت فیزیکی محدود نمیشود؛ بلکه ترکیبی از حرکات هماهنگ، صداها و جلوههای بصری است. مادهها معمولاً شریک خود را بر اساس این اجراهای چشمگیر انتخاب میکنند و این نمایشها نوعی آزمون تناسب و تئاتر چمنزاری محسوب میشود.
خویشاوندی با یک «پرنده شبح» منقرضشده
چمن خروس بزرگ رابطه نزدیکی با مرغ دشت هیت دارد، زیرگونهای که در سال ۱۹۳۲ منقرض شد. نابودی مرغ دشت هیت با شرایط عجیبی همراه بود: آخرین پرنده شناختهشده، که به نام «بومینگ بِن» معروف بود، سالها بهتنهایی در جزیره مارثا وینیارد زندگی کرد و حتی بدون حضور مادهها، به نمایشهای جفتگیری خود ادامه میداد.
داستان تراژیک مرغ دشت هیت یادآوری تلخی از تعادل حساس اکوسیستمهای چمنزار و آسیبپذیری چمن خروس بزرگ است.
چمن خروس بزرگ استراتژی بقای عجیبی دارد که ممکن است به نظر برسد در تلاش است مانند یک خرگوش عمل کند بهویژه وقتی که صحبت از فرار از شکارچیان میشود.
وانمود به زخمی شدن برای منحرف کردن شکارچیان
مشابه برخی از پرندگان یا حیوانات که برای فرار از خطر «خود را به مردن میزنند»، چمن خروس بزرگ گاهی اوقات زمانی که توسط شکارچی تهدید میشود وانمود میکند که زخمی شده است. اگر شکارچی نزدیک شود، یک ماده یا جوجه جوان ممکن است با بال زدن بهطور غیرطبیعی یا دراز کشیدن بهطور ثابت، مشابه رفتار خرگوشها که ممکن است برای اجتناب از توجه شکارچیان بیحرکت بمانند یا وانمود به زخمی شدن کنند، این کار را انجام دهد. این رفتار راهی است برای جلب توجه کمتر به دیگر اعضای گروه که ممکن است آسیبپذیرتر باشند
مخفی شدن در محیط
مانند خرگوشهایی که برای استتار از پوست خود استفاده میکنند، چمن خروس بزرگ از پرهای ترکیب قهوهای و سیاه خود برای استتار در زمینهای چمنزاری استفاده میکند. در حالی که خرگوشها از پوست خود برای پنهان شدن از شکارچیان استفاده میکنند، چمن خروس بزرگ از پرهای خود برای پنهان شدن هنگام استراحت یا زمانی که به آرامی در میان چمنها حرکت میکند، بهره میبرد. این کمک میکند تا پرنده از شکارچیانی که برای پیدا کردن طعمه خود به بینایی تکیه دارند، پنهان بماند.
جهشهای ناگهانی از سرعت
در مواقع خطر چمن خروس بزرگ به سرعت برای فرار متکی هستند. چمن خروس بزرگ، با وجود اینکه یک پرنده است، معمولاً از پروازهای کوتاه و سریع برای فرار از خطر استفاده میکند. این فرارهای سریع میتوانند شکارچیان را گیج کنند و به پرنده این امکان را میدهند که ایمن شود.