استخراج طلا از رودخانه؛ چرا برخی رودخانه‌ها طلا دارند و در کدام رودخانه‌های ایران طلا پیدا می‌شود؟

راز بقا: طلا یکی از کمیاب‌ترین و ارزشمندترین فلزات جهان است که در دل زمین و در بستر رودخانه‌ها نیز یافت می‌شود. اما آیا همه رودخانه‌ها طلا دارند؟ پاسخ منفی‌ست. فقط رودخانه‌هایی با شرایط خاص زمین‌شناسی، هیدرولوژیکی و رسوبی می‌توانند طلا را در خود حمل و ته‌نشین کنند. در این مطلب علمی، با ویژگی‌های رود‌های طلادار و نمونه‌های احتمالی در ایران آشنا می‌شویم. 

ویژگی‌های زمین‌شناسی رودخانه‌های طلادار

به گزارش راز بقا، برای اینکه یک رودخانه طلا داشته باشد، باید در نزدیکی یا در مسیر عبور از منطقه‌ای با سنگ‌های طلادار قرار داشته باشد. طلا اغلب در سنگ‌هایی مانند کوارتز، سنگ‌های آذرین، دگرگونی و رگه‌های سولفیدی یافت می‌شود. 

وقتی این سنگ‌ها در اثر فرسایش خرد شده و طلا از آنها آزاد می‌شود، رودخانه آن را شسته و با خود می‌برد. بنابراین، وجود منابع اولیه‌ی طلا (Primary Deposits) در حوضه آبریز رودخانه، شرط اصلی طلادار بودن آن است. 

همچنین مناطق دارای رخداد‌های هیدروترمال (مانند شکستگی‌ها و گسل‌ها که آب‌های داغ از آنها عبور می‌کند) مستعد تشکیل رگه‌های طلا هستند. هرچه فرایند‌های زمین‌ساختی فعال‌تر باشند، احتمال وجود طلا نیز بیشتر است. 

نقش هیدرولوژی و مورفولوژی رودخانه در تجمع طلا

به گزارش راز بقا، وجود طلا در یک رودخانه فقط به وجود آن در منبع بالا‌دست وابسته نیست؛ بلکه سرعت جریان، زاویه شیب، و نوع بستر رودخانه هم اهمیت زیادی دارد. طلا به‌دلیل چگالی بسیار بالا (حدود ۱۹ برابر آب) معمولاً در نقاط کم‌سرعت، خم رودخانه، یا پشت صخره‌ها و موانع طبیعی ته‌نشین می‌شود. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

دانشمندان: روی زمین پر از طلا می‌شود، ذخایر عظیم طلا از زیر زمین به‌سمت بالا در حرکت هستند!

خاک طلا چه رنگی‌ست؛ آیا می‌توان از طریق رنگ خاک طلا در زمین پیدا کرد؟

صدای زمین و محل گنج؛ چگونه بعضی با گوش دادن به صدای زمین محل گنج و دفینه‌ها را پیدا می‌کنند؟

رودخانه‌هایی با بستر سنگی و وجود رسوبات درشت مانند شن و ماسه نیز محیط مناسبی برای گیر افتادن ذرات طلا هستند. به این ترتیب، ساختار فیزیکی رود نیز در «طلادار بودن» آن نقش مهمی دارد. 

رودخانه‌های احتمالی طلادار در ایران

به گزارش راز بقا، ایران به‌دلیل ساختار زمین‌شناسی متنوع و غنی، دارای مناطق زیادی با پتانسیل وجود طلاست. برخی رودخانه‌هایی که احتمال وجود طلا در آنها مطرح شده یا نمونه‌هایی در آنها شناسایی شده عبارت‌اند از: 

رودخانه زرشوران (شمال غرب تکاب، آذربایجان غربی): در نزدیکی یکی از بزرگ‌ترین معادن طلای خاورمیانه واقع شده و گزارش‌هایی از وجود طلا در رسوبات این رود وجود دارد.

رودخانه کاجو (سیستان و بلوچستان): عبور از نواحی دگرگونی و ساختار‌های آذرین، پتانسیل بالایی برای طلا دارد.

رودخانه قره‌سو و گرگان‌رود (گلستان): نواحی بالادستی این رود‌ها حاوی رگه‌های معدنی و سنگ‌های آذرین بوده‌اند.

رودخانه‌های ناحیه موته (استان اصفهان): به‌دلیل نزدیکی به معادن فعال طلا، احتمال وجود ذرات طلا در رسوبات رودخانه‌ای آن وجود دارد.

نکته مهم این است که تفاوت اصلی این رود‌ها با سایر رودخانه‌ها در وجود منشأ طلادار در بالا‌دست، نوع سنگ‌های اطراف و ساختار زمین‌شناسی منطقه است. رودخانه‌هایی که صرفاً از مناطق رسوبی یا کوه‌های بدون سابقه معدنی عبور می‌کنند، معمولا طلا ندارند. 

به گزارش راز بقا، طلا در رودخانه تنها زمانی یافت می‌شود که طبیعت شرایط آن را فراهم کند؛ از جمله وجود منابع طلادار، بستر مناسب و جریان کند در نقاطی از رود. 

در ایران نیز اگرچه اغلب ذخایر طلا در معادن شناخته‌شده وجود دارد، اما هنوز مناطقی با رودخانه‌هایی دارای پتانسیل رسوبات طلادار در حال مطالعه‌اند. شناسایی دقیق این رود‌ها نیازمند ترکیبی از دانش زمین‌شناسی، نقشه‌برداری دقیق و آنالیز رسوبات است.