کفچه‌نوک اوراسیایی؛ پرنده معروف به «شبح تالاب‌» که به جای منقار دو قاشقِ دسته بلندِ چوبی در دهانش دارد!

راز بقا: کفچه‌نوک اوراسیایی (Eurasian Spoonbill) پرنده‌ای باشکوه و خاص است که به دلیل منقار عجیب و قاشقی‌شکل خود شناخته می‌شود. این پرنده متعلق به خانواده‌ی کفچه‌نوک‌هاست و در مناطق مختلفی از اروپا، آسیا و شمال آفریقا پراکنده است. منقار این پرنده شگفت انگیز به طرز عجیبی مثل دو قاشق بلند چوبی‌ست.

به گزارش راز بقا، ساختار بدن منحصر‌به‌فرد، رفتار اجتماعی و الگو‌های مهاجرتی این پرنده باعث شده که توجه بسیاری از پرنده‌شناسان و علاقه‌مندان به حیات وحش را به خود جلب کند. 

محدوده تاریخی و الگو‌های مهاجرت

به گزارش راز بقا، در گذشته، کفچه‌نوک در جنوب و مرکز اروپا، خاورمیانه و بخش‌هایی از آسیا زادآوری می‌کرد. کاهش جمعیت آن در برهه‌هایی به علت تخریب تالاب‌ها، شکار بی‌رویه و آلودگی زیست‌محیطی بوده است. اما اقدامات حفاظتی باعث شده‌اند تا جمعیت آن دوباره رو به افزایش گذارد.

جمعیت‌های اروپایی در زمستان به مناطق جنوب صحرای آفریقا مهاجرت می‌کنند، در حالی که گروه‌های آسیایی ممکن است به هند، سری‌لانکا و جنوب شرق آسیا سفر کنند. شواهد فسیلی و متون تاریخی نشان می‌دهد که این پرنده از دیرباز در اوراسیا حضور داشته و حتی در هنر‌های باستانی نیز به‌تصویر کشیده شده است. 

ویژگی‌های ظاهری و رفتاری

به گزارش راز بقا، کفچه‌نوک پرنده‌ای بزرگ است؛ طول بدن آن بین ۸۰ تا ۹۳ سانتی‌متر و فاصله‌ی دو سر بال‌هایش ۱۲۰ تا ۱۳۵ سانتی‌متر است. پر‌های بالغین سفیدرنگ است و در فصل زادآوری، تاجی از پر در پشت سر و لکه‌ای زرد در ناحیه‌ی سینه دارند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

بوچانگای دم‌چنگالی؛ پرنده مشهور به چوپان دروغگو که استاد فریبکاری‌ست و صدای همه حیوانات را تقلید می‌کند!

تارمیگان یا باقرقره پَرپا: کبکی مرموز که در زمستان کاملا سفید می‌شود و هرگز نمی‌توان آن را در میان برف‌ها تشخیص داد

بارزترین ویژگی این پرنده، منقار پهن و قاشقی‌شکل آن است که برای شکار در آب‌های کم‌عمق به‌کار می‌رود. آنها با حرکت منقار از چپ به راست در آب، شکارهایی، چون حشرات آبی، ماهی‌های کوچک، سخت‌پوستان و دوزیستان را شکار می‌کنند.

این پرنده‌ها اجتماعی‌اند و به‌صورت گروهی، معمولاً در کنار گونه‌هایی مانند حواصیل‌ها، آشیانه می‌سازند. لانه‌ی آنها روی نی‌زارها، درختان یا بوته‌های کوتاه در نزدیکی آب ساخته می‌شود.

وضعیت حفاظتی و تعامل با انسان

اگرچه کفچه‌نوک طبق طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در وضعیت «کم‌خطر» قرار دارد، اما همچنان در معرض تهدید‌هایی مانند تخریب زیستگاه، آلودگی و تغییرات اقلیمی است. وابستگی شدید این پرنده به تالاب‌ها، آن را در برابر فعالیت‌های انسانی آسیب‌پذیر می‌سازد. 

با این حال، در برخی کشور‌ها مانند هلند و مجارستان، برنامه‌های حفاظتی موفقی اجرا شده‌اند که منجر به افزایش جمعیت شده است. در حال حاضر، این پرنده نماد حفظ تالاب‌ها در بسیاری از مناطق محسوب می‌شود و نقشی مهم در آگاهی‌بخشی عمومی ایفا می‌کند. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های کفچه‌نوک اوراسیایی

به گزارش راز بقا، با وجود ظاهر باشکوه، کفچه‌نوک اوراسیایی ویژگی‌هایی عجیب و شگفت‌انگیز دارد. نخست، روش تغذیه آن بسیار خاص است؛ این پرنده نه با چشم بلکه با حس لامسه شکار می‌کند. منقار حساسش هنگام برخورد با شکار در آب‌های تیره و گل‌آلود، به‌صورت واکنشی و خودکار بسته می‌شود. 

هنگام تغذیه، سر خود را به‌شکلی ریتمیک و مکانیکی از طرفی به طرف دیگر می‌جنباند که ظاهری طنزآمیز به آن می‌دهد. 

عجیب‌تر آن‌که این پرنده تقریباً بی‌صداست. برخلاف بسیاری از پرندگان، کفچه‌نوک معمولاً ساکت است و فقط در فصل زادآوری یا هنگام هشدار، صدا‌هایی بم و خرخرمانند از خود تولید می‌کند. همین رفتار باعث شده در برخی مناطق به آن لقب «شبح تالاب‌ها» بدهند. 

در فصل زادآوری، هر دو جنس نر و ماده تاجی از پر در پشت سر خود دارند که حالتی شبیه موی سرِ آشفته و عجیب دارد، اما نقش دقیق این تاج در انتخاب جفت هنوز به‌درستی شناخته نشده است. 

نکته‌ی عجیب دیگر، ترس جوجه‌ها از نور مستقیم خورشید است. بررسی‌ها نشان داده‌اند که جوجه‌ها از نور فراری‌اند و به دنبال سایه می‌گردند؛ رفتاری نادر در میان پرندگان آب‌چر. این ویژگی ممکن است نوعی سازوکار دفاعی یا خنک‌سازی بدن باشد، اما هنوز علت آن به‌طور قطعی مشخص نشده است.