دیدومک؛ پرنده‌ای پر سروصدا که در شب فریاد می‌زند و در فرهنگ جنوب ایران نماد نحسی است
دیدومک یا (red-wattled lapwing) پرنده‌ای با صدای بلند و هشداردهنده است که در شب‌ها با فریاد خاص خود حضور غریبه‌ها را اعلام می‌کند. این پرنده بومی جنوب ایران، در فرهنگ مردم با باور‌های گوناگونی همراه شده است؛ از شومی تا نشانه تولد.
راز بقا: دیدومَک (نام علمی: Vanellus indicus یا Hoplopterus indicus) پرنده‌ای است با منقار قرمز و پا‌های زرد که از حشرات و سایر بی‌مهرگان تغذیه می‌کند و به صورت جفت‌جفت دیده می‌شود. این پرنده در دسته آبچلیک‌سانان قرار دارد و معمولاً در حوالی آب‌ها زندگی می‌کند.
ویژگی‌های ظاهری و رفتاری دیدومک
به گزارش راز بقا، دیدومک پرنده‌ای پر سروصداست. در سکوت شب، صدای آن حتی از فاصلهٔ یک کیلومتری هم شنیده می‌شود. طول آن حدود ۳۳ سانتیمتر است. این پرنده همانند دیگر اعضای خانوادهٔ آبچلیک‌سانان، علاقه‌مند به زیستن در مناطق مرطوب و اطراف آب‌هاست.
یکی از ویژگی‌های جالب دیدومک، رفتار تهاجمی‌اش هنگام نزدیک شدن انسان به محل استراحت موقت آن است. در این مواقع، پرنده با دور زدن‌های مکرر به دور سر انسان و ایجاد سروصدای زیاد، تلاش می‌کند تا خطر احتمالی را دفع کند.
نام‌های محلی دیدومک در ایران
در فرهنگ محلی استان‌های مختلف ایران، دیدومک با نام‌های گوناگونی شناخته می‌شود:
در روستای بورکی از توابع شهرستان کازرون استان فارس، به این پرنده «تی‌تر مون» می‌گویند.
در زبان لری ممسنی، آن را «تی تَر مُشک» می‌نامند.
در استان هرمزگان، این پرنده با نام «تیتوبَک» شناخته می‌شود.
در گویش بستکی (جنوب ایران)، نام آن «تِتیوَک» (Tetivak) است.
در مناطق کهگیلویه، به آن «تی تی قلندر» گفته می‌شود.
در گویش جنوب استان بوشهر، به نام «تی تو وَنگ» معروف است.
در شهرستان دشتستان، روستای زیارت و حومه، به نام «تی تِ رون» یا «تیترون» شناخته می‌شود.
در رامهرمز استان خوزستان، آن را «تی‌تمک» (با ضمه در ت و فتحه در م) می‌نامند.
دیدومک در فرهنگ عامه جنوب ایران
واژهٔ «دیدومک» ریشه در زبان بهبهانی دارد که بسیار نزدیک به گویش خوزی در دوران عیلامیان باستان است. در این زبان، «دید ٱ مک» به معنای دیدبان کوچک یا پرنده‌ای نگهبان است. این تعبیر دقیقاً با نقش رفتاری این پرنده هم‌خوانی دارد، زیرا زمانی که این پرنده شخصی ناآشنا را ببیند، با صدایی شبیه «دیدمت» تا کیلومتر‌ها اعلام حضور غریبه را می‌کند.
در فرهنگ عامه مردم جنوب، از جمله در شهر بستک، دیدومک پرنده‌ای نسبتاً شوم به حساب می‌آمده است. به گزارش راز بقا برخی معتقد بودند اگر در شب صدای «دیدومک» شنیده شود، نشانه‌ای از نحسی و بدشگونی است و برای رفع این نحسی باید مقداری آب روی زمین ریخته شود.
در مقابل، برخی دیگر باور داشتند که شنیدن صدای این پرنده در شب، به ویژه اگر شبیه «تی توک» باشد، نشانه‌ای از تولد نوزادی در حوالی است. با این حال، امروزه بسیاری از این باور‌ها کم‌رنگ شده‌اند و تنها جنبه بومی و فرهنگی آنها باقی مانده است.
برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:
مرغ آبی بنگالی؛ پرنده‌ای مرموز که فقط یک بار در سیستان و بلوچستان دیده شد و دیگر کسی آن را ندید
پروژه دشت «سوتاو» بوکان؛ برای اولین بار جوجه‌های میش‌مرغ در ایران در شرایط اسارت متولد شدند
پاک؛ معروفترین مرغ عشق دنیا که ۱۷۲۸ کلمه معنادار یاد گرفت و رکورد سخنگوترین پرنده دنیا را شکست
دیدومک و شب‌های شرجی جنوب
در شب‌های گرم تابستان جنوب ایران، گاه آنقدر هوا شرجی می‌شود که تنفس را دشوار می‌سازد. گاهی نیز شب‌ها با خشکی شدید و همراهی باد گرم موسوم به تشباد، پوست بدن را آزار می‌دهد. اما در هر دو حالت، در سکوت شب و از روی کپر‌ها و سجم‌ها، صدای دیدومک به وضوح از نقاطی مانند دریاچهٔ لمبیر ملکی و ساحل رودخانه مهران شنیده می‌شود.
صدای پرنده که به صورت «تِ تی وَک» شنیده می‌شود، گاهی دقیقاً از بالای سر و در فاصله‌ای نزدیک در تاریکی شب احساس می‌شود. این شباهت آوایی بین نام‌های محلی پرنده و صدایش، گواهی بر ریشه زبانی و فرهنگی آن است. برخی آن را «تِ تی وَک» و برخی دیگر «دیی دو مَک» می‌شنوند.
زیستگاه و پراکندگی جغرافیایی دیدومک
دیدومک یک پرندهٔ بومی جنوب ایران و استان هرمزگان محسوب می‌شود. همچنین در سایر نقاط گرمسیری و نیمه‌گرمسیری کشور نیز دیده شده است. زیستگاه این پرنده اغلب در نزدیکی منابع آبی همچون تالاب‌ها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و حتی شالیزارهاست.
این پرنده با توجه به صدای بلند و ویژگی‌های نگهبان‌مانندش، به‌نوعی نقش هشداردهنده در محیط زیست طبیعی ایفا می‌کند. به گزارش راز بقا صدای خاص این پرنده در شب، به‌ویژه در مکان‌های خلوت، به یکی از مشخصه‌های طبیعی مناطق جنوبی ایران بدل شده است.
دیدومک (Vanellus indicus یا Hoplopterus indicus) پرنده‌ای خاص با صدایی منحصر‌به‌فرد و نقشی مهم در فرهنگ محلی جنوب ایران است. از نگهبانی شبانه با صدای هشداردهنده تا حضور در باور‌های عامه به عنوان نشانه‌ای از خوشی یا نحسی، این پرنده هم در زیست‌بوم طبیعی و هم در میراث فرهنگی مردم جنوب جایگاه ویژه‌ای دارد. نام‌های متنوع آن در گویش‌های مختلف نشان‌دهنده پیوند عمیق میان انسان و محیط طبیعی‌اش است؛ پیوندی که صدای دیدومک در شب همچنان آن را زنده نگاه می‌دارد.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
فنچ خونآشام؛ پرنده ریزجثهای که خونخوارترین پرنده دنیاست
قرقاول مونال؛ یکی از زیباترین پرندههای جهان که در کوه‌های هیمالیا زندگی می‌کند
نوک شاخ؛ پرنده هندی عجیب و غریبی که جفتش را حبس می‌کند تا با دیگران جفتگیری نکند!
تروگون کوبایی؛ پرنده ملی کوبا که پرهای دماش شبیه پرچم کوباست
آنهینگا یا پرنده مار؛ شکارچی ترسناکی که بینی ندارد و لباس مخصوص جفتگیری میپوشد
گندمرغ؛ بدبوترین پرنده دنیا که چهرهای شبیه دایناسور و معدهای شبیه گاو دارد!
چنگمرغ؛ پرنده عجیبی که همه صداها را تقلید می‌کند حتی صدای انسان را و شما را تا سرحد مرگ میترساند!
رنگینک بال چماقی؛ پرنده شگفتانگیزی که پرواز نمیکند و با بالهایش ویولن می‌زند و میرقصد!
ارسال نظر
