فلیست؛ گربه‌ای که به فضا رفت و فراموش شد | راز سفر فضایی و مرگ تلخ اولین گربه فضانورد

راز بقا: در میان هیاهوی رقابت‌های فضایی قرن بیستم، حیوانات بسیاری قربانی تجربه‌های فضانوردی شدند. نام‌هایی مانند لایکا، سگ روسی، یا میمون‌های آمریکایی در ذهن بسیاری باقی مانده‌اند. اما در این میان، گربه‌ای به نام فلیست (Félicette) که فرانسه در سال ۱۹۶۳ به فضا فرستاد، سال‌ها در سکوت و فراموشی ماند؛ گربه‌ای که با وجود سفر موفقش به فضا، نه تنها زنده بازگشت بلکه از نظر علمی نقش مهمی ایفا کرد، اما حتی در کشور خودش نیز توجهی دریافت نکرد. این مقاله روایتی واقعی و مستند از زندگی و مرگ این گربه فضانورد است.

آغاز ماجرا: فرانسه و پروژه فضایی حیوانات

به گزارش راز بقا، در سال‌های دهه ۱۹۶۰ میلادی، جهان در تب رقابت‌های فضایی بین اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده می‌سوخت. در این میان، فرانسه نیز در تلاش بود تا جایگاهی در میان قدرت‌های فضایی بیابد. یکی از گام‌های اولیه فرانسه، آزمایش اثرات پرواز فضایی بر حیوانات زنده بود. در همین راستا، مؤسسه پژوهش‌های زیست‌پزشکی فرانسه (CERMA) برنامه‌ای طراحی کرد که هدف آن ارسال موجودات زنده به فضا برای بررسی تأثیر بی‌وزنی، شتاب گرانشی و بازگشت به زمین بود.

در میان گزینه‌های ممکن برای این آزمایش، گربه‌ها انتخاب شدند؛ حیواناتی با رفتار آرام‌تر از سگ‌ها، و قابلیت بالای تحمل شرایط ایزوله و آزمایشگاهی.

آماده‌سازی و انتخاب فلیست

حدود ۱۴ گربه ماده برای این مأموریت در نظر گرفته شدند. به گزارش راز بقا به مغز آنها الکترود‌هایی متصل شد تا بتوان فعالیت‌های عصبی‌شان را در شرایط فضایی بررسی کرد. گربه‌ای که بعداً با نام فلیست شناخته شد، در ابتدا هیچ نامی نداشت و فقط با کد آزمایشگاهی C ۳۴۱ شناخته می‌شد.

او گربه‌ای با رنگ سیاه و سفید بود که درون کپسولی ویژه قرار گرفت. هدف از این مأموریت، ارسال او در یک پرواز زیرمداری و بازگشت سالم به زمین بود.

روز تاریخی پرتاب: ۱۸ اکتبر ۱۹۶۳

به گزارش راز بقا در تاریخ ۱۸ اکتبر ۱۹۶۳، فلیست سوار بر موشک Veronique AG۱ از مرکز فضایی Hammaguir در بیابان‌های الجزایر (که در آن زمان مستعمره فرانسه بود) به فضا پرتاب شد. کپسول حامل فلیست به ارتفاعی در حدود ۱۵۷ کیلومتر رسید، جایی بالاتر از خط کارمان (مرز فضا)، و پس از یک سفر حدوداً ۱۵ دقیقه‌ای به زمین بازگشت.

سفر فلیست کاملاً موفقیت‌آمیز بود. تمامی داده‌های الکترود‌ها دریافت شدند و گربه به سلامت فرود آمد.

پس از بازگشت: پایان غم‌انگیز

با وجود موفقیت بی‌نظیر این پرواز، تنها چند هفته پس از بازگشت، فلیست توسط دانشمندان کشته شد تا بتوانند از طریق کالبدشکافی، آثار دقیق سفر فضایی را بر بافت مغز او بررسی کنند. این کار اگرچه از منظر علمی رایج بود، ولی از نگاه انسانی و اخلاقی، تلخ و ناعادلانه به نظر می‌رسید؛ آن هم برای حیوانی که بی‌هیچ انتخابی چنین فداکاری‌ای انجام داده بود.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

Acoustic Kitty؛ پروژه فوق سری سیا برای جاسوسی با گربه‌ها که شکست بزرگ جنگ سرد شد

جنگ و حیوانات؛ چگونه جنگ‌ها باغ‌وحش‌ها را ویران، حیات‌وحش را نابود و حیوانات خانگی را آواره می‌کنند

چرا فلیست فراموش شد؟

برخلاف لایکا و دیگر حیوانات فضایی، نام فلیست تا دهه‌ها از خاطره‌ها پاک شد. دلایل این فراموشی را می‌توان در چند مورد خلاصه کرد:

نبود تبلیغات رسانه‌ای کافی در فرانسه

گمنامی اولیه گربه (نداشتن نام تا بعد از مأموریت)

نقش کم‌رنگ‌تر فرانسه در رقابت فضایی نسبت به آمریکا و شوروی

و حتی جنسیت مؤنث فلیست که ممکن است در فضای مردانه و نظامی آن دوران نادیده گرفته شده باشد

احیای نام فلیست پس از نیم قرن

به گزارش راز بقا در سال‌های اخیر، فعالان علمی و مدافعان حقوق حیوانات برای زنده‌کردن یاد فلیست تلاش کردند. کمپینی در وب‌سایت Kickstarter به رهبری Matthew Serge Guy راه‌اندازی شد و توانست بودجه لازم را برای ساخت یک مجسمه یادبود جمع‌آوری کند.

سرانجام، در سال ۲۰۱۹، مجسمه‌ای از فلیست در نزدیکی مرکز فضایی فرانسه نصب شد. روی سنگ‌نوشته آن آمده بود: «به فلیست، تنها گربه‌ای که به فضا رفت و سهمش را در علم ادا کرد.»

فلیست، گربه‌ای کوچک با نقشی بزرگ در تاریخ فضانوردی بود. او تنها گربه‌ای است که تاکنون به فضا رفته و سالم بازگشته، اما تا دهه‌ها نامش در سایه‌ها ماند. امروز، با شناخت بیشتر از این گربه فداکار، شاید زمان آن رسیده باشد که فلیست را نه‌تنها به عنوان یک حیوان آزمایشگاهی، بلکه به عنوان یکی از پیشگامان سفر‌های فضایی بشناسیم و از او یاد کنیم.