بلبل زیر دم سرخ؛ پرنده‌ای همه‌چیزخوار با کاکل سیاه و دم قرمز که در کیش رها شد و حالا تمام جزیره را گرفته است

راز بقا: بلبل زیر دم سرخ، پرنده‌ای زیبا، پر جنب‌وجوش و اجتماعی است که در سال‌های اخیر، نام آن در میان دوستداران پرندگان ایران بیش از پیش شنیده می‌شود. این گونه که تا حدی شبیه به «بلبل خرما» است، تفاوت‌های ظاهری و رفتاری قابل‌توجهی با آن دارد. در این مقاله از راز بقا، به معرفی کامل بلبل زیر دم سرخ، ویژگی‌های ظاهری، عادات زیستی، زیستگاه، وضعیت حفاظتی و پراکنش آن در ایران می‌پردازیم.

معرفی کلی و تفاوت با بلبل خرما

به گزارش راز بقا، بلبل زیر دم سرخ که به دلیل پوش‌پر‌های قرمز درخشان زیر دم به این نام شناخته می‌شود، پرنده‌ای از تیره بلبل‌ها است. گرچه شباهت‌هایی به بلبل خرما دارد، اما اندازه بزرگ‌تر، سر و گردن سیاه‌رنگ، و ساختار پر‌های خاص آن موجب تمایز این دو گونه می‌شود. برخلاف بلبل خرما، پر‌های ناحیه سر، گردن و سینه در بلبل زیر دم سرخ کاملاً سیاه است و لکه‌ای خاکستری مایل به قهوه‌ای روی گونه‌ها دیده می‌شود.

این پرنده دارای کاکلی کوچک روی سر است که ظاهر خاص‌تری به آن می‌بخشد. پر‌های روتنه، سینه و شکم بالایی قهوه‌ای‌اند که به‌دلیل حاشیه سفید پرها، حالتی فلس‌دار پیدا کرده‌اند. بخش پایین‌تنه سفید مایل به خاکستری است و دمگاه آن سفید و دمش سیاه با نوک سفید است. منقار و پا‌ها نیز سیاه هستند.

جوجه‌ها نیز شبیه به والدین هستند با این تفاوت که سر قهوه‌ای مایل به سیاه و رنگ دمگاه نخودی‌رنگ دارند. همچنین رنگ سفید انتهای دم در آنها کمتر مشخص است. گاهی در طبیعت، نمونه‌های دورگه حاصل از آمیزش این پرنده با بلبل خرما نیز دیده شده‌اند که پر‌های روشن‌تری دارند.

ویژگی‌های رفتاری و زیستی

به گزارش راز بقا بلبل زیر دم سرخ، پرنده‌ای چالاک، پر سر و صدا و اجتماعی است. معمولاً به‌صورت جفت یا در دسته‌های کوچک دیده می‌شود و به‌ویژه در هنگام صبح و عصر، با صدای نافذ و گاه گوش‌خراش خود، توجه را جلب می‌کند. پروازش سریع و قوی است و بیشتر درخت‌زی است، اما در مواردی روی زمین برای شکار حشرات فرود می‌آید.

از نظر تغذیه، این پرنده همه‌چیزخوار محسوب می‌شود و از طیف گسترده‌ای از منابع غذایی استفاده می‌کند:

میوه‌هایی مانند انجیر، خرما، توت و انگور

شهد گل‌ها

حشرات کوچک، کرم‌ها، مورچه‌ها و پروانه‌ها

توانایی تطبیق‌پذیری بالا در نوع تغذیه، یکی از دلایل موفقیت این گونه در سکونت در مناطق شهری و نیمه‌طبیعی است.

زیستگاه

بلبل زیر دم سرخ معمولاً در باغ‌ها، کشتزارها، درختزار‌های آکاسیا و کهور مشاهده می‌شود. علاقه زیادی به مناطق دارای پوشش گیاهی متوسط تا متراکم دارد. همچنین به دلیل علاقه‌اش به درختان میوه و گل‌دار، در نزدیکی سکونتگاه‌های انسانی به‌وفور یافت می‌شود.

زادآوری و تولیدمثل

به گزارش راز بقا جفت‌گیری و تشکیل قلمرو از اسفند ماه آغاز می‌شود. این گونه تک‌همسر است و آشیانه‌ای به شکل کاسه‌ای از برگ، شاخه‌های باریک و الیاف طبیعی می‌سازد. محل لانه‌سازی معمولاً در بوته‌ها، پرچین‌ها یا شاخه‌های باریک درختان است. داخل آشیانه با مواد نرمی مانند علوفه، مو و پر پوشانده می‌شود.

تخم‌گذاری بین دو تا چهار تخم را شامل می‌شود که بیضی‌شکل، صاف و صیقلی‌اند و رنگی سفید یا متمایل به صورتی با خال‌هایی به رنگ قهوه‌ای مایل به بنفش یا قرمز دارند. اندازه هر تخم حدود ۲۱٫۹ × ۱۶٫۲ میلی‌متر است. دوره خوابیدن روی تخم‌ها حدود ۱۴ روز طول می‌کشد.

جوجه‌ها در ابتدا ناتوان، بی‌پر و پوشیده از کرک هستند و کاملاً به والدین وابسته‌اند. اطلاعات بیشتری درباره دوره رشد و زمان مستقل‌شدن جوجه‌ها در دسترس نیست، اما بر اساس شواهد، این گونه در هر فصل معمولاً دو تا سه بار تخم‌گذاری می‌کند.

وضعیت پراکنش در ایران

بلبل زیر دم سرخ از جمله گونه‌هایی است که از قفس رها شده‌اند. نخستین گزارش ثبت‌شده از این پرنده مربوط به شرق جزیره کیش است. از آن زمان تاکنون، جمعیت این گونه در این جزیره رشد کرده و در حال حاضر، در اغلب نقاط جزیره کیش، نه‌تنها دیده می‌شود بلکه جوجه‌آوری نیز می‌کند.

در سایر نقاط جنوبی ایران، مشاهده پراکنده بلبل زیر دم سرخ گزارش شده، اما تمرکز اصلی جمعیت این گونه همچنان در جزیره کیش باقی مانده است. در صورت ادامه روند رهاسازی یا مهاجرت طبیعی، احتمال گسترش این گونه به سایر مناطق جنوبی نیز وجود دارد.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

بلبل خالدار؛ پرنده‌ای مهاجر با آواز جادویی که نماد عشق و دلتنگی‌ست و تخم طلا می‌گذارد!

بلبل خرما؛ پرنده کوچکی با آوازی شگفت‌انگیز که از ایران به کشور‌های عربی قاچاق می‌شود

بلبل هزاردستان؛ خوش‌صداترین پرنده دنیا معروف به «آوازخوان شب» که ۲۰۰ آواز متفاوت تولید می‌کند

جایگاه حفاظتی

بلبل زیر دم سرخ در حال حاضر در فهرست پرندگان حمایت‌شده ملی و بین‌المللی قرار ندارد. وضعیت جهانی این پرنده توسط اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به‌عنوان گونه‌ای با «کم‌ترین نگرانی» (Least Concern) طبقه‌بندی شده است. با این حال، افزایش جمعیت آن در مناطقی که گونه‌های بومی حضور دارند، می‌تواند باعث رقابت غذایی و لانه‌سازی شده و تنوع زیستی محلی را تحت تأثیر قرار دهد.

چالش‌های زیست‌محیطی احتمالی

گرچه در حال حاضر این پرنده به‌عنوان گونه مهاجم در ایران طبقه‌بندی نشده، اما تجربه کشور‌های دیگر نشان داده که گونه‌های وارداتی و رهاشده از قفس می‌توانند تهدیدی جدی برای پرندگان بومی باشند. در صورت گسترش بی‌رویه، بلبل زیر دم سرخ ممکن است:

با گونه‌های بومی برای منابع غذایی و محل لانه رقابت کند

به‌دلیل علاقه به میوه‌ها، به باغداران آسیب بزند

باعث آمیختگی ژنتیکی با گونه‌های نزدیک مثل بلبل خرما شود

به گزارش راز بقا بلبل زیر دم سرخ پرنده‌ای است که با ظاهر زیبا، صدای پرشور و رفتار اجتماعی خود، توجه هر طبیعت‌دوستی را جلب می‌کند. اگرچه گونه‌ای غیر بومی در ایران به‌شمار می‌رود، اما توانسته با محیط‌های شهری و باغی کشور، به‌ویژه در جنوب، خود را وفق دهد. لازم است در کنار لذت بردن از حضور این پرنده، تأثیرات آن بر تنوع زیستی محلی نیز مورد توجه قرار گیرد.

تدوین سیاست‌های نظارتی در خصوص پرندگان رهاشده، می‌تواند از بروز تعارض‌های اکولوژیکی آینده پیشگیری کند. در نهایت، شناخت بهتر این پرندگان، گامی مهم در مسیر پاسداری از زیست‌بوم‌های بومی ایران خواهد بود.