عنکبوت دکمه‌ای؛ عنکبوتی شبیه سکه باستانی که افراد آن را با عتیقه اشتباه می‌گیرند و با نیش آن می‌میرند

راز بقا: عنکبوت دکمه‌ای یا سیکلوسوزمیا ترونکوئیتا (Cyclocosmia truncata) یکی از عجیب‌ترین و مرموزترین عنکبوت‌های جهان است که به خانواده‌ی Halonoproctidae تعلق دارد و با نام عمومی «عنکبوت دکمه‌ای» شناخته می‌شود. 

به گزارش راز بقا، این گونه بومی جنوب شرقی ایالات متحده، به‌ویژه ایالت‌هایی، چون جورجیا و فلوریداست. ویژگی منحصر‌به‌فرد آن، انتهای شکمی سفت و تختی‌ست که شبیه به یک سکه‌ی باستانی یا مُهر حکاکی‌شده به نظر می‌رسد و به همین دلیل، لقب «عنکبوت زرهی» را گرفته است. 

شکل بدن خاص، رفتار مخفیانه و سازگاری‌های تکاملی آن، این گونه را به یکی از سوژه‌های جذاب برای طبیعت‌گرایان و پژوهشگران عنکبوت تبدیل کرده است. 

کالبدشناسی و ظاهر منحصر‌به‌فرد

به گزارش راز بقا، عنکبوت دکمه‌ای با ساختار صاف و دیسک‌مانندی که در انتهای شکمش دارد به‌راحتی قابل شناسایی است. این ناحیه سفت و سخت، با شیار‌ها و خطوط شعاعی مشخصی پوشیده شده که «بُرش شکمی» نام دارد. وقتی احساس خطر می‌کند، عقب‌عقب وارد لانه‌اش شده و با استفاده از این صفحه‌ی زرهی، دهانه‌ی تونل را می‌بندد و عملاً تبدیل به یک درپوش زنده می‌شود. 

نیمه‌ی جلویی بدن این عنکبوت، شبیه به سایر عنکبوت‌های مایگالومورف است: دارای آرواره‌های قوی، پدی‌پالپ‌های پشمالو و پا‌هایی نیرومند برای حفاری. این پا‌ها به او در کندن تونل‌های عمیق در خاک‌های نرم، به‌ویژه در سواحل رودخانه‌ها یا کف جنگل‌های مرطوب، کمک می‌کنند.

رفتار و زیستگاه

به گزارش راز بقا، سیکلوسوزمیا ترونکوئیتا زندگی زیرزمینی دارد و بیشتر عمر خود را درون لانه‌ای پنهان در خاک سپری می‌کند. این عنکبوت لانه‌ای ابریشمی با درپوشی استتارشده می‌سازد که با دقت زیاد از آن محافظت می‌کند. شب‌ها برای شکار بیرون می‌آید و در دهانه‌ی لانه کمین می‌کند. با کوچک‌ترین لرزش یا حرکت، به‌سرعت بیرون می‌جهد و طعمه را شکار کرده و به درون می‌کشد.

این عنکبوت بسیار مخفی‌کار است و تنها در صورت تخریب لانه‌اش ممکن است دیده شود. زیستگاه ترجیحی‌اش، مناطق مرطوب، سایه‌دار و دارای خاک پایدار است که امکان ساخت لانه‌ی دائمی را فراهم می‌کند.

تولیدمثل و چرخه‌ی زندگی

به دلیل زندگی مخفیانه‌ی این گونه، اطلاعات دقیقی از نحوه‌ی تولیدمثل آن در دست نیست. مانند دیگر عنکبوت‌های دکمه‌ای، نر‌ها زودتر به بلوغ جنسی می‌رسند و برای یافتن ماده‌ها، لانه را ترک می‌کنند. جفت‌گیری معمولاً در نزدیکی یا درون لانه‌ی ماده انجام می‌شود و ماده، تخم‌ها را در کیسه‌ای ابریشمی در اعماق زمین قرار می‌دهد.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

عنکبوت چتری فلزی؛ زیباترین عنکبوت جهان معروف به «فراری عنکبوت‌ها» که ۲۰۰ میلیون تومان قیمت دارد

شترزنک یا عنکبوت شتری؛ موجود وحشتناک بیابانی که عجیب‌ترین و ترسناک‌ترین افسانه‌ها دربارۀ آن ساخته شده است

نوزادان پس از تولد، مدتی کوتاه نزد مادر می‌مانند و سپس پراکنده می‌شوند تا برای خود لانه‌ای مستقل بسازند. رشد آنها آهسته است و عمر نسبتاً بلندی دارند، که آنها را در مقایسه با بیشتر عنکبوت‌ها، از نظر طول عمر متمایز می‌سازد.

عجیب‌ترین ویژگی‌های عنکبوت دکمه‌ای

به گزارش راز بقا، عجیب‌ترین ویژگی این عنکبوت، «سپر پشتی» آن است؛ صفحه‌ای سخت، شیاردار و دیسکی‌شکل که شبیه به سکه یا گُل فسیل‌شده است. دانشمندان معتقدند این ساختار در روند تکامل به‌عنوان نوعی ابزار دفاعی شکل گرفته است. هنگام تهدید، این عنکبوت عقب‌عقب وارد لانه‌اش می‌شود و با سپر خود ورودی را مسدود می‌کند. این روش دفاعی، آن‌چنان مؤثر است که شکارچیان حتی نمی‌توانند تشخیص دهند در لانه موجودی هست. 

ویژگی عجیب دیگر، میزان هماهنگی بین شکل سپر و دهانه‌ی تونل است؛ آن‌قدر دقیق و منطبق که مثل قطعه‌ای از پازل، ورودی را کاملاً مهر و موم می‌کند. این تکنیک نه‌تنها شکارچی را گیج می‌کند، بلکه پژوهشگران باتجربه را نیز غافلگیر کرده است.

جالب‌تر اینکه این عنکبوت، با وجود ظاهر باستانی‌اش، کاملاً با دنیای امروز سازگار شده و ساختار بدن و رفتار دفاعی‌اش طی میلیون‌ها سال تغییر چندانی نکرده است؛ نمونه‌ای عالی از «ثبات تکاملی». 

نکته‌ی عجیب دیگر اینکه مشاهده‌ی زنده‌ی این گونه در طبیعت، به قدری نادر است که هر مشاهده‌ای می‌تواند یک رویداد علمی ارزشمند به حساب آید. 

گفته می‌شود که به طور متوسط در سال ۹۰۰ گزیدگی از این عنکبوت گزارش می‌شود و دلیل آن هم این است که افراد آن را با عتیقه و یا سکه باستانی اشتباه می‌گیرند. همچنین بر اساس آمار‌ها از بین این ۹۰۰ نفر حدود ۷۵۰ نفر آنها جان خودشان را از دست می‌دهند یعنی ۸۲ درصد افراد.