نیزه آتشین؛ اولین سلاح گرم دنیا را چه کسانی ساختند و چگونه کار می‌کرد؟

راز بقا: سلاح گرم، انقلابی بزرگ در تاریخ جنگ و فناوری بشری ایجاد کرد. اما برخلاف تصور رایج، شروع این انقلاب به دوران مدرن یا حتی قرون وسطی محدود نمی‌شود. اولین سلاح‌های گرم، مانند «نیزه آتشین» (Fire Lance) و «توپ‌دستی» (Hand Cannon)، در چین قرون وسطایی ظهور کردند و مسیر جنگ‌افزار‌های امروزی را هموار ساختند. در این متن، نگاهی می‌اندازیم به این دو سلاح ابتدایی که بنیان‌گذار عصر سلاح‌های گرم بودند.

نیزه آتشین: آغازگر سلاح گرم

به گزارش راز بقا، نیزه آتشین نخستین نمونه شناخته‌شده از سلاح گرم است که در قرن دهم میلادی در چین اختراع شد، درست زمانی که باروت در حال گسترش بود. این سلاح ترکیبی از یک نیزه معمولی و یک لوله باروتی بود که هنگام شلیک، شعله، گاز داغ، و گاهی تیر‌های فلزی کوچک را به سمت دشمن پرتاب می‌کرد. 

در ابتدا، نیزه آتشین بیشتر نقش سلاحی ترس‌آور داشت تا کشنده، اما رفته‌رفته با بهبود باروت و طراحی لوله‌ها، این سلاح به ابزاری واقعی برای آسیب‌رسانی مستقیم بدل شد. برخی مدل‌ها حتی از پرتاب گلوله‌های کوچک یا ترکش‌های فلزی برای افزایش آسیب بهره می‌بردند. 

نیزه آتشین یا Fire Lance شبیه به یک نیزه معمولی بوده، اما در قسمت بالایی آن (نزدیک سر نیزه) یک لوله‌ی بامبویی یا فلزی نصب می‌شده که داخل آن باروت و گاهی گلوله‌های فلزی کوچک یا قطعات فلز قرار می‌دادند. وقتی این باروت آتش می‌گرفت، از لوله شعله و ترکش بیرون می‌زد و به سمت دشمن شلیک می‌شد.از نظر ظاهری، نیزه آتشین را می‌توان این‌طور توصیف کرد:

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

بی‌رحمانه‌ترین اعدام تاریخ؛ جوشاندن انسان در دیگ پر از روغن، قیر و سرب که توسط چینی‌ها انجام می‌شد

ببر مازندران؛ شکارچی غول‌پیکر و منقرض شده ایران و ماجرای تلخ الاغ مریضی که پروژه احیای ببر ایرانی را به باد داد!

دسته‌ای بلند مثل نیزه‌های سنتی. 

در بالای آن یک لوله کوتاه بامبویی یا فلزی (شبیه سرنیزه ضخیم‌تر). 

هنگام استفاده، مانند شعله‌افکن ابتدایی عمل می‌کرد.

بعد از شلیک، همچنان به‌عنوان یک نیزه معمولی قابل استفاده بود. 

می‌توان گفت که نیزه آتشین ترکیبی از یک «نیزه سنتی» و یک «شعله‌افکن ساده» بوده که در نبرد‌های تن‌به‌تن، ترس و ضربه‌ای ناگهانی ایجاد می‌کرد. 

نیزه آتشین علاوه بر جنگ‌های انسانی، در نبرد‌های اسب‌سواری نیز به کار گرفته می‌شد و به دلیل شعله و صدای انفجار، نقش روانی مهمی در تضعیف روحیه دشمن داشت. 

توپ‌دستی: اولین سلاح گرم قابل‌حمل

به گزارش راز بقا، در اواخر قرن سیزدهم، سلاحی با طراحی پیشرفته‌تر به صحنه آمد: توپ‌دستی. این سلاح را می‌توان نخستین سلاح گرم واقعی دانست که از لوله‌ای فلزی، گلوله و باروت تشکیل می‌شد. برخلاف نیزه آتشین که ترکیبی از سلاح سرد و باروت بود، توپ‌دستی کاملاً به نیروی انفجار باروت برای پرتاب گلوله تکیه داشت.

توپ‌دستی‌های اولیه بسیار سنگین و ابتدایی بودند و برای شلیک نیاز به دو نفر داشتند؛ یکی سلاح را نگه می‌داشت و دیگری فتیله را روشن می‌کرد. با گذشت زمان، طراحی‌ها سبک‌تر و مؤثرتر شد تا جایی که سربازان توانستند شخصاً آنها را حمل و استفاده کنند. 

شواهد تاریخی نشان می‌دهد که استفاده از توپ‌دستی در چین، خاورمیانه و سپس اروپا گسترش یافت و در قرن چهاردهم به‌عنوان بخشی از تسلیحات رسمی در ارتش‌ها جای گرفت. 

میراث تاریخی و تأثیر جهانی

به گزارش راز بقا، نیزه آتشین و توپ‌دستی، گرچه امروزه ابتدایی و ساده به‌نظر می‌رسند، اما پایه‌گذار تمام تفنگ‌ها، مسلسل‌ها و توپ‌های مدرن بودند. آنها نمایانگر آغاز عصری بودند که در آن باروت، نقش اصلی را در میدان نبرد ایفا می‌کرد.

نیزه آتشین نشان داد که شعله و صدای انفجار می‌تواند در روان دشمن خلل وارد کند و توپ‌دستی نشان داد که می‌توان از نیروی باروت برای پرتاب اجسام سخت استفاده کرد. هر دو سلاح نقشی کلیدی در تغییر رویکرد نظامی ایفا کردند و راه را برای توسعه سلاح‌هایی مانند تفنگ فیتیله‌ای، تفنگ سرپر و در نهایت سلاح‌های مدرن امروزی هموار ساختند.

سفر سلاح گرم از نیزه‌ای آتش‌زا تا تفنگ‌های پیشرفته قرن بیست‌ویکم، از اختراعاتی ابتدایی آغاز شد. نیزه آتشین و توپ‌دستی دو نقطه عطف در این مسیر بودند؛ نماد‌هایی از خلاقیت انسانی در استفاده از باروت برای قدرت و بقا. آنها نه تنها مسیر جنگ‌ها را تغییر دادند، بلکه تاریخ تمدن بشر را نیز دگرگون ساختند.