تاتوره یا گل دیوانه؛ سمی‌ترین گیاه دارویی جهان با خواص دارویی، توهم‌زا و مرگ‌آور که باندهای خلافکار از آن استفاده می‌کنند!

راز بقا: داتورا استرومونیوم یا تاتوره، که در ایران بیشتر با نام‌هایی، چون «تاتوره»، «داتوره»، یا «گل دیوانه» شناخته می‌شود، یکی از مرموزترین و در عین حال خطرناک‌ترین گیاهان دارویی در طبیعت است. این گیاه، که از خانواده Solanaceae یا همان خانواده سیب‌زمینی و فلفل است، ترکیبی است از زیبایی اغواگر، بوی خاص، خواص درمانی سنتی، و البته توهمات مرگبار. در ادامه، سفری خواهیم داشت به دنیای عجیب و غریب داتورا؛ از زیستگاه‌ها و کاربرد‌های بومی گرفته تا خطرات و افسانه‌هایی که پیرامون آن شکل گرفته‌اند.

معرفی کلی گیاه تاتوره

به گزارش راز بقا، داتورا یا تاتوره گیاهی یک‌ساله یا دوساله با ارتفاعی بین ۳۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر است که ساقه‌ای منشعب، برگ‌هایی پهن و دندانه‌دار، و گل‌هایی بزرگ و شیپوری‌شکل به رنگ سفید، بنفش یا ارغوانی دارد. بوی این گل‌ها اغلب برای انسان‌ها ناخوشایند است. میوه‌اش به‌صورت کپسولی پوشیده از خار است که در هنگام رسیدن باز می‌شود و دانه‌های سیاه رنگ و سمی آن آزاد می‌گردند.

زیستگاه و پراکندگی گیاه تاتوره

داتورا بومی مناطق گرم و معتدل آمریکای شمالی و مرکزی است، اما امروزه در بسیاری از نقاط جهان از جمله آسیا، آفریقا و اروپا نیز به‌صورت خودرو یا کشت‌شده دیده می‌شود. در ایران نیز به‌ویژه در حاشیه زمین‌های کشاورزی، باغات متروکه، و حاشیه جاده‌ها در استان‌هایی، چون کرمان، فارس، اصفهان، یزد، تهران و خراسان می‌روید.

ترکیبات شیمیایی اصلی گیاه تاتوره

راز اثرات داتورا در ترکیبات آلکالوئیدی بسیار فعال آن نهفته است که هم خاصیت دارویی دارند و هم سمی‌اند:

آتروپین (Atropine)

اسکوپولامین (Scopolamine)

هیوس‌یامین (Hyoscyamine)

این ترکیبات تأثیر مستقیمی بر سیستم عصبی پاراسمپاتیک دارند و در دوز‌های پایین باعث تسکین، کاهش ترشحات بدن و شل شدن عضلات می‌شوند؛ اما در دوز بالا منجر به توهم، جنون، بی‌هوشی و حتی مرگ.

خواص دارویی سنتی گیاه تاتوره

به گزارش راز بقا در طب سنتی بومیان آمریکا و همچنین طب آیورودای هند، داتورا کاربرد‌های مختلفی داشته و دارد. در ایران نیز بعضی از حکمای قدیم مانند بوعلی سینا در موارد خاص به آن اشاره کرده‌اند.

کاربرد‌های سنتی گیاه تاتوره یا داتورا

تسکین درد‌های عصبی و مفصلی

درمان آسم و سرفه‌های خشک (از طریق دود برگ‌ها)

ضد درد‌های موضعی در قالب ضماد یا روغن

کاهش ترشحات بزاق و مجاری تنفسی پیش از جراحی (در طب مدرن با آتروپین استخراجی)

نکته مهم آن است که تقریباً در همه منابع سنتی، تاکید شده که مصرف خوراکی داتورا باید با احتیاط و توسط فرد متخصص صورت گیرد، چرا که «مرز میان دارو و سم در آن بسیار باریک است.»

استفاده‌های جادویی و آیینی تاتوره

داتورا در بسیاری از فرهنگ‌ها، نه‌فقط یک گیاه دارویی، بلکه گیاهی مقدس یا شیطانی تلقی می‌شده است.

در آمریکای مرکزی، شامان‌ها از آن برای سفر‌های روحی، احضار ارواح و ورود به حالت‌های خلسه استفاده می‌کردند.

در آیین وودو (به‌ویژه در هائیتی)، داتورا در ساخت ترکیباتی برای ایجاد حالت «زامبی‌وار» در افراد استفاده می‌شده است.

در هند، گاه داتورا به شیوا تقدیم می‌شود؛ چون اعتقاد بر این است که قدرت آن از نیرو‌های ماورایی نشأت می‌گیرد.

استفاده مجرمانه از گیاه داتوره

یکی از جنبه‌های وحشتناک اسکوپولامین، استفاده آن در جرایم است. به گزارش راز بقا گزارش‌هایی، به ویژه از کلمبیا، نشان می‌دهند که مجرمان از پودر اسکوپولامین برای بیهوش کردن قربانیان استفاده می‌کنند. این ماده به روش‌های مختلفی وارد بدن قربانی می‌شود:

دمیدن پودر به صورت قربانی

حل کردن آن در نوشیدنی یا غذا

آغشته کردن آن به اشیایی مانند کارت ویزیت یا پول

جرایم مرتبط با گیاه داتوره یا گل دیوانه

سرقت: قربانیان بدون مقاومت، پول و اشیای ارزشمند خود را تحویل می‌دهند.

سوءاستفاده جنسی: افراد در حالت بی‌دفاع مورد تعرض قرار می‌گیرند.

آدم‌ربایی: افراد تحت تأثیر این ماده به راحتی به مکان‌های موردنظر مهاجمان هدایت می‌شوند.

شبکه‌های جنایت سازمان‌یافته: استفاده از این ماده در قاچاق انسان و سوءاستفاده‌های مختلف گزارش شده است.

خطرات و مسمومیت

داتورا یکی از سمی‌ترین گیاهان دارویی دنیاست. حتی مقدار کمی از برگ، بذر یا عصاره آن می‌تواند باعث مسمومیت شدید شود.

علائم مسمومیت با داتورا

به گزارش راز بقا خشکی شدید دهان و پوست، تاری دید و بزرگ‌شدن مردمک چشم، گیجی، پرحرفی، رفتار‌های غیرمنطقی، توهمات دیداری و شنیداری، تپش قلب، تب، تشنج و در موارد شدید کما و مرگ.

در ایران، سالانه مواردی از مسمومیت تصادفی کودکان با دانه‌های این گیاه گزارش می‌شود که گاه به مرگ نیز منتهی شده است.

داتورا در داروسازی مدرن

امروزه علم داروسازی، ترکیبات داتورا را استخراج و خالص‌سازی می‌کند تا در مقادیر بسیار دقیق در دارو‌های پزشکی استفاده شود. به‌عنوان مثال:

آتروپین: در قطره‌های چشمی برای گشاد کردن مردمک

اسکوپولامین: در چسب‌های ضد تهوع مخصوص مسافرت

هیوس‌یامین: در دارو‌های گوارشی ضد اسپاسم

نکته مهم این است که استفاده مستقیم از خود گیاه به‌هیچ‌وجه جایگزین داروی کنترل‌شده نیست.

تاتوره و توهمات مرگ‌آور

داتورا برخلاف بسیاری از گیاهان روانگردان، توهماتی ایجاد می‌کند که فرد آنها را واقعی تصور می‌کند (Delirium). افراد پس از مصرف، اغلب دچار: دیدن افراد مرده یا خیالی، مکالمه با اشیای بی‌جان، راه رفتن‌های بی‌هدف و خطرناک و عدم آگاهی کامل از محیط پیرامون می‌شوند. به گزارش راز بقا گزارش‌هایی از کشور‌های مختلف حاکی از آن است که برخی افراد پس از مصرف داتورا، برهنه در خیابان راه رفته، خود را از ساختمان پرت کرده یا به افراد دیگر حمله کرده‌اند؛ بدون آنکه چیزی از آن را به یاد آورند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

مریم نخودی؛ گیاهی که در کرمانشاه رشد می‌کند، رماتیسم را درمان می‌کند و بز‌ها و گوسفند‌ها از آن متنفرند

کاهوی تریاکی؛ کاهوی وحشی خارداری که خواب‌آور است، خاصیت تریاک دارد و می‌تواند نقش قطب‌نما را بازی کند

خار پیرزن یا گنج گوهر؛ گیاه بومی ایران که با خارمریم اشتباه گرفته می‌شود و کاشت آن درآمد بالایی دارد

افسانه‌ها و روایت‌های محلی

در فرهنگ شفاهی ایران نیز روایت‌هایی از داتورا وجود دارد:

در برخی مناطق، آن را «گل دیوانه» می‌نامند و معتقدند که اگر کسی از آن بو بکشد یا بخورد، دیوانه می‌شود.

در کرمان و سیستان، داتورا را در گذشته برای خواباندن دزدان یا مهاجمان به باغ‌ها استفاده می‌کردند؛ بدین صورت که مقداری از آن را در خوراک حیوان یا غذا پنهان می‌کردند.

نکات کلیدی در مواجهه با داتورا یا تاتوره

اگر این گیاه را در حیاط یا باغ خود مشاهده کردید، با دست برهنه آن را لمس نکنید.

هرگز دانه‌ها یا گل آن را به کودکان نشان ندهید یا اجازه بازی با آن ندهید.

حتی مصرف موضعی آن نیز باید زیر نظر فرد متخصص باشد.

هیچ‌گاه به‌خاطر افسانه‌ها یا توصیه‌های غیرعلمی، آن را امتحان نکنید.

به گزارش راز بقا داتورا گیاهی است با دو چهره؛ از یک سو، گنجینه‌ای دارویی با هزاران سال سابقه کاربرد در طب سنتی، و از سوی دیگر، یکی از سمی‌ترین و خطرناک‌ترین گیاهان طبیعت. اگرچه ترکیبات آن امروزه در صنایع داروسازی مدرن جایگاه مهمی دارند، اما خود گیاه، به‌ویژه در حالت خام، چیزی نیست که بشود با آن شوخی کرد.