یهودی سرگردان یا برگ بیدی؛ گیاهی مهاجم و خطرناک که بعد از حمله به جنگل‌ها، به خانه‌های مردم رسیده است!

راز بقا: در دل جنگل‌های بومی و سرسبز نیوزیلند، موجودی ساکت و بی‌صدا مشغول تسخیر زمین است؛ نه حیوانی درنده و نه آفتی آشکار، بلکه گیاهی سبز و به ظاهر بی‌خطر به نام علمی Tradescantia fluminensis، که با نام رایج «یهودی سرگردان» یا Wandering Jew شناخته می‌شود. این گیاه که بومی آمریکای جنوبی است، در ابتدا به‌عنوان یک گیاه زینتی به نقاط مختلف جهان برده شد، اما در برخی کشور‌ها از جمله نیوزیلند به گونه‌ای مهاجم و دردسرساز تبدیل شده است.

مهاجری از آمریکای جنوبی

به گزارش راز بقا، «یهودی سرگردان» گیاهی خزنده، همیشه‌سبز و مقاوم است که ساقه‌های آن به سرعت روی زمین می‌خزند و با ریشه‌زایی در هر بند ساقه، شبکه‌ای متراکم ایجاد می‌کنند. این گیاه به نور مستقیم نیاز چندانی ندارد و همین ویژگی باعث شده بتواند در زیر سایه‌بان انبوه جنگل‌های بومی به‌راحتی رشد کند. مشکل زمانی آغاز می‌شود که این پوشش متراکم، زمین را به‌طور کامل می‌پوشاند و مانع دسترسی نور، آب و مواد غذایی به بذر‌ها و نهال‌های گیاهان بومی می‌شود.

تهدیدی برای احیای جنگل‌های بومی

در اکوسیستم‌های طبیعی، تجدید حیات جنگل یا همان احیای طبیعی فرآیندی است که طی آن بذر‌های درختان و گیاهان بومی جوانه می‌زنند و جایگزین نسل قدیمی می‌شوند. اما حضور Tradescantia fluminensis این روند را مختل می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این گیاه می‌تواند با ایجاد یک لایه ضخیم بر روی خاک، مانع جوانه‌زنی و رشد گونه‌های بومی شود، به‌ویژه سرخس‌ها و گیاهان بلند که برای رشد اولیه به نور و فضای آزاد نیاز دارند.

به گزارش راز بقا علاوه بر این، لایه انبوه این گیاه بر بستر برگ‌ها، سرعت تجزیه مواد آلی را کاهش می‌دهد و چرخه مواد غذایی خاک را تغییر می‌دهد. این تغییرات به مرور، کیفیت خاک را پایین آورده و تنوع زیستی جنگل را کاهش می‌دهد.

شواهد علمی از یک مطالعه مهم

در سال ۲۰۰۱، گروهی از پژوهشگران نیوزیلندی تصمیم گرفتند تأثیر حذف این گیاه مهاجم را بررسی کنند. آنها بخشی از جنگل را که به شدت تحت سلطه Tradescantia fluminensis قرار داشت، پاکسازی کردند و نتایج را با مناطق آلوده مقایسه نمودند. یافته‌ها بسیار روشن بود:

تعداد و تراکم نهال‌های بومی در مناطق پاکسازی‌شده به‌طور چشمگیری افزایش یافت.

سرخس‌ها و گیاهان بومی بلند توانستند دوباره رشد کنند.

سرعت تجزیه برگ‌ها و بقایای گیاهی در بستر خاک بیشتر شد و در نتیجه چرخه مواد غذایی خاک فعال‌تر گردید.

این نتایج نشان داد که حضور این گیاه مهاجم نه تنها رشد گیاهان بومی را متوقف می‌کند، بلکه کل پویایی اکوسیستم جنگل را تغییر می‌دهد.

چرا در نیوزیلند این‌قدر موفق است؟

به گزارش راز بقا در زیستگاه اصلی‌اش در آمریکای جنوبی، این گیاه با رقبای طبیعی، آفات و شرایط اقلیمی خاص کنترل می‌شود. اما در نیوزیلند، بسیاری از این محدودکننده‌های طبیعی وجود ندارند. نبود دشمنان طبیعی باعث شده که Tradescantia fluminensis بدون مانع رشد کند و هر سال قلمرو بیشتری را تحت پوشش خود بگیرد.

از سوی دیگر، تغییرات انسانی در جنگل‌ها مانند باز شدن بخش‌هایی از پوشش درختی برای ساخت جاده یا مناطق مسکونی فضای مناسبی برای گسترش این گیاه فراهم کرده است.

روش‌های کنترل و چالش‌ها

مقابله با این گیاه مهاجم کار آسانی نیست. روش‌های مختلفی برای کنترل آن به کار رفته است:

حذف دستی و مکانیکی: کندن و جمع‌آوری کامل گیاه از روی زمین، که نیازمند نیروی کار زیاد و تکرار در فواصل زمانی کوتاه است.

استفاده از علف‌کش‌ها: در برخی مناطق از علف‌کش‌های انتخابی استفاده می‌شود، اما این روش باید با دقت انجام شود تا به گیاهان بومی آسیب نرساند.

کنترل زیستی: پژوهشگران به دنبال یافتن آفات یا عوامل بیماری‌زای طبیعی از زیستگاه اصلی گیاه هستند که بتواند جمعیت آن را در نیوزیلند کاهش دهد.

هرچند هیچ روشی به تنهایی کافی نیست و معمولاً ترکیبی از روش‌های مکانیکی و شیمیایی، همراه با پایش مداوم، بهترین نتیجه را می‌دهد.

درس بزرگ از یک مهاجم سبز

به گزارش راز بقا ماجرای Tradescantia fluminensis نمونه‌ای روشن از این حقیقت است که همه گونه‌های زیبا و بی‌خطر در نگاه اول، در اکوسیستم‌های جدید بی‌ضرر باقی نمی‌مانند. انتقال یک گونه به منطقه‌ای که دشمنان طبیعی‌اش وجود ندارند، می‌تواند به تهدیدی جدی برای طبیعت محلی تبدیل شود.

جنگل‌های نیوزیلند هنوز در حال مبارزه با این مهاجم سبز هستند، اما این تجربه هشداری برای تمام کشورهاست: پیشگیری از ورود گونه‌های مهاجم، بسیار آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از تلاش برای حذف آنها پس از استقرار است.