عنبر یا شاه‌بوی؛ توده ۹.۵ کیلویی «طلای شناور» که یک نهنگ ۱۵ تنی را از پا درآورد و ۶۰ میلیارد تومان قیمت دارد

راز بقا: در اواخر آوریل، سواحل لا پالما، یکی از جزایر قناری اسپانیا، شاهد رویدادی خارق‌العاده بود: ظاهر شدن غیرمنتظره یک نهنگ عنبر (sperm whale) عظیم‌الجثه، بی‌جان بر ساحل نوگالس. در ابتدا، علت مرگ این موجود غول‌پیکر برای مقامات و کارشناسان معما بود. اما پس از بررسی‌های دقیق، کشف ماده‌ای کمیاب و فوق‌العاده ارزشمند در بدن نهنگ، هم دلیل مرگ او را آشکار کرد و هم گنجی پنهان را نمایان ساخت. 

به گزارش راز بقا، این ماجرای عجیب به‌سرعت توجه جهانی را جلب کرد و بار دیگر نشان داد که چگونه اسرار طبیعت و شیفتگی انسان به گنجینه‌های کمیاب با هم تلاقی می‌کنند.

کشف در کالبدشکافی

به گزارش راز بقا، این نهنگ که حدود ۱۵ تُن وزن و ۱۳ متر طول داشت، توسط زیست‌شناسان دریایی دانشگاه «لاس پالماس د گران کاناریا» مورد بررسی قرار گرفت. در حالی که مردم محلی و مسئولان در این فکر بودند که چگونه چنین حیوان بزرگی به ساحل رانده شده، این آنتونیو فرناندز رودریگز، رئیس مؤسسه بهداشت حیوانی و امنیت غذایی، بود که توانست پرده از ماجرا بردارد.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

نهنگ اسپرم یا عنبر؛ نهنگی با مغز ۹ کیلویی که از استفراغش بهترین عطر دنیا تولید می‌شود

در حین کالبدشکافی، رودریگز توده‌ای سخت و سنگ‌مانند را از بدن نهنگ خارج کرد. برای تماشاگران، صحنه حیرت‌انگیز بود، اما برای این پژوهشگر باتجربه، کشف بلافاصله معنای روشنی داشت. آن توده چیزی نبود جز عنبر (ambergris) یا «شاه‌بوی»، ماده‌ای کمیاب و مومی‌شکل که در دستگاه گوارش نهنگ‌های عنبر تشکیل می‌شود. 

هرچند در بسیاری از موارد این ماده به‌طور طبیعی دفع می‌شود، اما انباشت حجم زیاد آن می‌تواند انسداد و عفونت ایجاد کند و همان‌طور که در این مورد رخ داد، به مرگ نهنگ بینجامد.

این کشف آمیزه‌ای از تراژدی و شگفتی را به همراه داشت: غولی از اقیانوس قربانی محصولی طبیعی شد که انسان آن را همچون گنج می‌پرستد.

عنبر یا شاه‌بوی: «طلای شناور» طبیعت

عنبر که گاهی «طلای شناور» یا به تعبیر فارسی آن «شاه‌بوی» نامیده می‌شود، قرن‌هاست که مردم را شیفته خود کرده است. برخلاف مروارید یا سنگ‌های قیمتی که استخراج می‌شوند، این ماده به‌طور طبیعی در معده نهنگ‌های عنبر شکل می‌گیرد. هرچند منشأ آن چندان پرزرق‌وبرق نیست - توده‌ای سخت از مواد غیرقابل هضم -، اما ارزش آن به خواص خاصش برمی‌گردد.

عنبر تازه بوی تند و ناخوشایندی دارد. اما با گذشت زمان و در معرض هوا و آب دریا قرار گرفتن، بویی شیرین و مُشکی پیدا می‌کند که مورد توجه عطرسازان است. قرن‌هاست که این ماده به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی عطر‌های لوکس به کار می‌رود و خاصیت تثبیت‌کنندگی آن ماندگاری رایحه را افزایش می‌دهد.

توده‌ای که در بدن نهنگ لا پالما یافت شد، ۹.۵ کیلوگرم وزن داشت. در بازار آزاد، چنین قطعه‌ای می‌تواند تا ۵۰۰ هزار یورو (۴۳۰ هزار پوند) معادل ۶۰ میلیارد تومان ارزش داشته باشد. همین ارزش خارق‌العاده است که عنبر سائل را به یکی از گران‌ترین مواد طبیعی جهان تبدیل کرده است. طنز تلخ ماجرا اینجاست که چیزی که نهنگ را کشت، در واقع گنجی به ارزش نیم میلیون یورو بود. 

آمیزه‌ای از تراژدی و شگفتی

به گزارش راز بقا، داستان نهنگ لا پالما یادآور نقطه تلاقی کنجکاوی انسانی و واقعیت‌های طبیعت است. برای دانشمندان و حامیان محیط زیست، این رویداد پیش از هر چیز تراژدی است؛ یادآوری اینکه حتی بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین موجودات اقیانوس هم در برابر عوارض طبیعی آسیب‌پذیرند. 

اما برای دیگران، این ماجرا جنبه‌ای شگفت‌انگیز دارد: چگونه چیزی که در دستگاه گوارش یک نهنگ شکل می‌گیرد، می‌تواند قرن‌ها به‌عنوان ماده‌ای کمیاب و گران‌بها در فرهنگ انسانی جایگاه داشته باشد؟

خود رودریگز هم به هر دو بُعد ماجرا اذعان کرد: اندوه از مرگ نابهنگام نهنگ و شگفتی از کشفی که راز‌هایی از زیست‌شناسی دریایی و فرآیند‌های ناشناخته طبیعت را آشکار می‌کند.

با انتشار خبر این کشف، بحث‌ها درباره حفاظت از محیط زیست، منابع اخلاقی برای تولید عطر‌های لوکس و شکنندگی زندگی دریایی دوباره زنده شد. شاید این قطعه عنبر سائل در نهایت فروخته یا حفظ شود، اما داستان پشت آن به‌عنوان نمادی از همزیستی تراژدی و گنجینه در طبیعت باقی خواهد ماند.

به گزارش راز بقا، نهنگ عنبری که که در ساحل لا پالما به گل نشست، در درون خود هم علت مرگش را پنهان کرده بود و هم گنجی بی‌نهایت ارزشمند را. کشف عنبر نه‌تنها راز مرگ او را روشن کرد، بلکه یکی از نادرترین و گران‌ترین مواد طبیعی جهان را به نمایش گذاشت. این ماجرا تنها درباره یک نهنگ یا یک کشف نیست؛ بلکه روایتی است از رابطه پیش‌بینی‌ناپذیر میان انسان و طبیعت، جایی که فقدان و شگفتی اغلب در کنار هم حضور دارند.