گیلانشاه ابروسفید؛ پرنده مهاجر ایران با منقار خمیده که ۴۰۰۰ کیلومتر پرواز می‌کند و به جای آواز خواندن سوت می‌زند

راز بقا: گیلانشاه ابروسفید یا همان Numenius phaeopus، یکی از پرندگان مهاجر و شکاری خانواده تیرپایان (Scolopacidae) است که به‌دلیل ظاهر خاص، منقار بلند و خمیده و رفتار‌های مهاجرتی‌اش، توجه پرنده‌شناسان و طبیعت‌دوستان را به خود جلب کرده است. این پرنده که بیشتر در سواحل، تالاب‌ها و مناطق باز ساحلی دیده می‌شود، هر ساله مسیر‌های طولانی از اروپا و سیبری تا آفریقا و جنوب آسیا را طی می‌کند و بخشی از این مسیر شامل گذر از ایران نیز می‌شود. در ادامه، با زندگی، رفتار، زیستگاه و اهمیت حفاظت از این پرنده شگفت‌انگیز آشنا می‌شویم.

مشخصات ظاهری

به گزارش راز بقا، گیلانشاه ابروسفید یک پرنده متوسط تا بزرگ از خانواده تیرپایان است که طول بدن آن حدود ۳۷ تا ۴۷ سانتی‌متر و فاصله بال‌هایش بین ۷۶ تا ۸۹ سانتی‌متر است. یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های آن، منقار بلند و خمیده به سمت پایین است که آن را از سایر تیرپایان متمایز می‌کند. این منقار خمیده به گیلانشاه ابروسفید کمک می‌کند تا در شن‌ها و گل‌ها به جستجوی غذای خود بپردازد و از عمق خاک و گل لارو‌ها و سخت‌پوستان کوچک را بیرون بیاورد.

پرنده بالغ دارای رنگ‌بندی خاکستری مایل به قهوه‌ای با خطوط تیره در سطح بال‌ها و پشت بدن است. زیر بدن آن روشن‌تر و تقریباً سفید است و در برخی گونه‌ها، خطوط راه‌راه باریکی روی سینه دیده می‌شود. چشم‌های گیلانشاه ابروسفید تیره و بزرگ است و به آن ظاهری هوشیار و کمی جدی می‌بخشد. پا‌های آن بلند و خاکستری مایل به سبز است که برای راه رفتن در گل و شن‌های مرطوب مناسب است.

زیستگاه و پراکندگی

به گزارش راز بقا گیلانشاه ابروسفید پرنده‌ای مهاجر است و بیشتر سال را در مناطق شمالی اروپا و سیبری سپری می‌کند، جایی که در فصل تابستان برای جوجه‌آوری حضور دارد. با آغاز پاییز، این پرنده مسیر‌های طولانی مهاجرت خود را آغاز می‌کند و ایران یکی از کشور‌هایی است که به‌عنوان مسیر گذری یا مکان توقف موقت آن شناخته می‌شود. این پرنده معمولاً در سواحل دریای خزر، تالاب‌های جنوبی ایران و کرانه‌های خلیج فارس دیده می‌شود، جایی که منابع غذایی فراوان و شرایط امن برای استراحت و تغذیه فراهم است.

در ایران، تالاب‌های مشهور مانند انزلی، بختگان، هامون و هورالعظیم می‌توانند مکان‌های مناسب برای مشاهده گیلانشاه ابروسفید باشند. این پرنده معمولاً در گروه‌های کوچک دیده می‌شود، اما در برخی مناطق مهاجرتی، تجمعات بزرگ‌تر چند صد تایی نیز گزارش شده است.

رفتار و عادات غذایی

گیلانشاه ابروسفید پرنده‌ای اجتماعی و مهاجر است و رفتار‌های تغذیه‌ای و مهاجرتی خاصی دارد که آن را از دیگر تیرپایان متمایز می‌کند. این پرنده عمدتاً در هنگام جزر و مد خوراکی پیدا می‌کند و از موجودات کوچک سواحل و گل‌ها تغذیه می‌کند. رژیم غذایی آن شامل لارو حشرات، سخت‌پوستان کوچک، کرم‌ها، صدف‌ها و گاهی گیاهان آبزی است. توانایی منقار خمیده آن برای بیرون کشیدن غذا از عمق گل و شن، یک مزیت بزرگ برای بقا در زیستگاه‌های ساحلی و مرطوب است.

در طول مهاجرت، گیلانشاه ابروسفید‌ها معمولاً در گروه‌های کوچک حرکت می‌کنند و سرعت پرواز متوسطی دارند. این پرندگان قادرند مسافت‌های طولانی را بدون توقف پرواز کنند و اغلب مسیر‌های بین‌قاره‌ای را طی می‌کنند. توانایی تشخیص منابع غذایی و زیستگاه‌های امن در طول مسیر مهاجرت یکی از عوامل موفقیت آنها در زنده ماندن است.

جفت‌گیری و تولید مثل

به گزارش راز بقا در زیستگاه‌های تابستانی خود، گیلانشاه ابروسفید‌ها جفت‌گیری کرده و لانه‌سازی می‌کنند. لانه معمولاً در زمین‌های باز و نزدیک به آب ساخته می‌شود و از گیاهان خشک و مواد نرم ساخته شده است. ماده‌ها معمولاً بین ۳ تا ۴ تخم می‌گذارند و هر دو والد در نگهداری و محافظت از تخم‌ها و جوجه‌ها شرکت دارند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

عقاب مارخور؛ پرنده شکاری خطرناک که عاشق مار‌های سمی است و به مدت طولانی در هوا ثابت می‌ماند

جغد نارنجی؛ مشاهده یک پدیده نادر در دنیای پرندگان که دانشمندان را شگفت‌زده کرده است

داستان تلخ یک غیبت ۳۰ ساله؛ گیلان‌شاه خالدار منقرض شد

دوره جوجه‌آوری حدود ۲۴ تا ۲۸ روز طول می‌کشد و پس از آن، جوجه‌ها قادر به دنبال کردن والدین و یادگیری تغذیه می‌شوند. رفتار والدین در محافظت از جوجه‌ها و آموزش مهارت‌های لازم برای بقا اهمیت ویژه‌ای دارد و کمک می‌کند نسل جدید برای مهاجرت‌های طولانی آماده شود.

اهمیت زیست‌محیطی و اکولوژیکی

گیلانشاه ابروسفید نقش مهمی در اکوسیستم‌های ساحلی و تالابی دارد. به گزارش راز بقا این پرنده با تغذیه از حشرات و موجودات کوچک خاک و آب، باعث کنترل جمعیت آنها می‌شود و به حفظ تعادل زیست‌محیطی کمک می‌کند. همچنین، حضور گیلانشاه ابروسفید در تالاب‌ها و سواحل می‌تواند نشانگر سلامت محیط زیست باشد، زیرا این پرنده نیازمند زیستگاه‌های سالم و منابع غذایی کافی است.

از طرف دیگر، مهاجرت گیلانشاه ابروسفید‌ها به همراه دیگر پرندگان مهاجر باعث انتقال مواد مغذی و تخمک‌های گیاهان آبزی می‌شود و به تنوع زیستی و پایداری اکوسیستم‌ها کمک می‌کند. به همین دلیل، حفاظت از این پرنده و زیستگاه‌هایش اهمیت ویژه‌ای دارد.

تهدیدات و چالش‌ها

با وجود توانایی‌های فوق‌العاده برای بقا، گیلانشاه ابروسفید‌ها با تهدیدات متعددی مواجه هستند. تخریب زیستگاه‌ها، آلودگی تالاب‌ها، شکار غیرمجاز و تغییرات اقلیمی از جمله مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده این پرنده هستند. کاهش سطح آب و خشک شدن تالاب‌ها در ایران و کشور‌های مسیر مهاجرت می‌تواند منابع غذایی گیلانشاه ابروسفید را محدود کند و موجب کاهش جمعیت آن شود.

علاوه بر این، برخورد با انسان‌ها و فعالیت‌های صنعتی در سواحل و تالاب‌ها باعث ایجاد اضطراب و کاهش موفقیت در تغذیه و جوجه‌آوری گیلانشاه ابروسفید می‌شود. این تهدیدات به مرور زمان می‌توانند تاثیرات جدی بر جمعیت جهانی این پرنده داشته باشند.

حفاظت و اقدامات پیشنهادی

برای حفاظت از گیلانشاه ابروسفید‌ها و سایر پرندگان مهاجر، اقدامات متعددی می‌توان انجام داد:

حفاظت از تالاب‌ها و سواحل: حفظ کیفیت آب، جلوگیری از آلوده‌سازی و جلوگیری از تخریب طبیعی زیستگاه‌ها برای تامین امنیت پرندگان مهاجر حیاتی است.

کنترل شکار غیرمجاز: اجرای قوانین منع شکار و آموزش جوامع محلی برای حفاظت از پرندگان.

پایش جمعیت و تحقیقات علمی: ثبت مشاهدات و تحقیقات در مورد جمعیت و مسیر‌های مهاجرت گیلانشاه ابروسفید، کمک می‌کند اقدامات حفاظتی هدفمندتری انجام شود.

آموزش و آگاهی‌بخشی: افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت پرندگان مهاجر و نقش آنها در اکوسیستم‌ها.

ایجاد مناطق حفاظت‌شده در سواحل و تالاب‌ها و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی نیز می‌تواند تاثیر قابل توجهی در کاهش تهدیدات و افزایش جمعیت گیلانشاه ابروسفید داشته باشد.

به گزارش راز بقا گیلانشاه ابروسفید یا Numenius phaeopus، با منقار خمیده و رفتار‌های مهاجرتی خاص، یکی از پرندگان برجسته و جذاب ایران و جهان است. این پرنده نه تنها بخشی از تنوع زیستی کشور را تشکیل می‌دهد، بلکه نقش اکولوژیکی مهمی در حفظ تعادل زیستگاه‌های ساحلی و تالابی ایفا می‌کند. حفاظت از گیلانشاه ابروسفید و محیط زیست آن، مسئولیتی مشترک برای طبیعت‌دوستان، سازمان‌های محیط زیست و جامعه محلی است تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از دیدن این پرندگان شگفت‌انگیز لذت ببرند.

ایران، با داشتن تالاب‌ها و سواحل متنوع، نقش مهمی در مسیر مهاجرت این پرندگان ایفا می‌کند. هر مشاهده گیلانشاه ابروسفید در تالاب‌های کشور، فرصتی برای شناخت بهتر طبیعت و افزایش آگاهی در مورد اهمیت حفظ زیستگاه‌هاست. با رعایت اصول حفاظت محیط زیست و حمایت از پرندگان مهاجر، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که گیلانشاه ابروسفید‌ها همچنان بخش زنده و زیبای تالاب‌ها و سواحل ایران خواهند بود.