مرغ مگس‌ نوک‌شمشیری؛ پرنده‌ای که نوکش از بدنش بلندتر است و پرهایش را با پاهایش مرتب می‌کند

راز بقا: مرغ مگس نوک‌شمشیری (The sword-billed hummingbird) یکی از شگفت‌انگیزترین پرندگان جهان است. این پرنده بومی نواحی آندی در آمریکای جنوبی است و بیش از هر چیز به خاطر منقار خارق‌العاده‌اش شناخته می‌شود؛ منقاری که می‌تواند حتی از طول کل بدن او هم بلندتر باشد. 

به گزارش راز بقا، این سازگاری منحصر‌به‌فرد، آن را در میان پرندگان بی‌همتا کرده و نقشی اساسی در بقای آن و تعاملات بوم‌شناختی‌اش دارد. فراتر از ظاهر چشمگیر، مگس‌مرغ نوک‌شمشیری نمونه‌ای جذاب از هم‌تکاملی، تغذیه تخصصی و خلاقیت بدنی است. 

مرغ مگس و منقاری بلندتر از بدن

به گزارش راز بقا، برجسته‌ترین ویژگی مرغ مگس نوک‌شمشیری بی‌تردید منقار کشیده آن است که می‌تواند تا ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر طول داشته باشد و اغلب از طول بدن ۱۰ تا ۱۱ سانتی‌متری‌اش بلندتر است. این سازگاری شگفت‌انگیز به پرنده اجازه می‌دهد از گل‌های لوله‌ای و کشیده مانند Passiflora mixta و سایر گل‌های شیپوری تغذیه کند؛ گل‌هایی که دیگر مرغ‌های مگس‌خوار قادر به دسترسی به آنها نیستند. 

بدین ترتیب، او یک جایگاه بوم‌شناختی حیاتی را پر کرده و گرده‌افشانی گل‌هایی را انجام می‌دهد که تقریباً به‌طور کامل به بازدید‌های او وابسته‌اند. با این حال، این منقار بلند چالش‌هایی نیز ایجاد می‌کند. برای نمونه، پرنده مجبور است برای مرتب کردن پرهایش از پاهایش استفاده کند، نه منقار؛ رفتاری که به ندرت در میان دیگر مرغ‌های مگس‌خوار دیده می‌شود. 

زیستگاه و پراکندگی مرغ مگس

به گزارش راز بقا، مرغ مگس نوک‌شمشیری معمولاً در نواحی مرتفع رشته‌کوه‌های آند یافت می‌شود و گستره زیست آن از ونزوئلا و کلمبیا تا اکوادور، پرو و بولیوی امتداد دارد. این پرندگان در جنگل‌های کوهستانی و جنگل‌های مه‌آلود، در ارتفاعی بین ۱۷۰۰ تا ۳۵۰۰ متر از سطح دریا زندگی می‌کنند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

موسیقار؛ پرنده‌ای افسانه‌ای با منقار دراز و هفت سوراخ که اسکندر عاشق آن بود و ساز «فلوت» با الهام از صدای آن ساخته شد

خروس کولی سینه‌سیاه؛ پرنده زیبا و ارزشمند تالاب‌های ایران که بسیار جسور است و با چاقو از خودش دفاع می‌کند!

آب‌وهوای خنک و مرطوب این زیستگاه‌ها منابع گل فراوانی را فراهم می‌کند که با نیاز‌های تغذیه‌ای ویژه آنها سازگار است. اگرچه در حال حاضر این گونه در معرض خطر انقراض نیست، جمعیت آن به شدت به گل‌های بومی منطقه وابسته است. 

به همین دلیل، نابودی زیستگاه و تغییرات اقلیمی می‌تواند تهدیدی جدی برای بقای آنها باشد، زیرا تغییر پوشش گیاهی به معنای کاهش منابع غذایی خواهد بود.

رفتار و بوم‌شناسی مرغ مگس

به گزارش راز بقا، با وجود ساختار بدنی غیرمعمول، مگس‌مرغ نوک‌شمشیری رفتار‌هایی مشابه دیگر مرغ‌های مگس‌خوار دارد؛ از جمله بال‌زدن سریع و پرواز درجا. آنها بسیار قلمروطلب هستند و اغلب از گل‌های مورد استفاده‌شان در برابر پرندگان دیگر دفاع می‌کنند. 

منقار بلند، هرچند در برخی جنبه‌ها دست‌وپاگیر است، اما به آنها اجازه می‌دهد نقش گرده‌افشان کلیدی را ایفا کنند. برخی گل‌ها همراه با این پرندگان تکامل یافته‌اند و بقای هر یک به دیگری وابسته است. برای مثال، گل چشمگیر Passiflora mixta یا گل ساعتی، به شدت به گرده‌افشانی این پرنده وابسته است. 

رژیم غذایی آنها عمدتاً از شهد گل تشکیل می‌شود، اما حشرات و عنکبوت‌های کوچک نیز برای تکمیل مواد مغذی مصرف می‌شوند. در زمینه تولیدمثل، نر‌ها با پرواز‌های نمایشی ماده‌ها را جذب می‌کنند، در حالی که ساخت آشیانه و پرورش جوجه‌ها تنها بر عهده ماده‌هاست. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های مرغ مگس نوک‌شمشیری

به گزارش راز بقا، در میان تمام مرغ‌های مگس‌خوار، مگس‌مرغ نوک‌شمشیری یک شگفتی تکاملی با برخی از عجیب‌ترین سازگاری‌هاست. عجیب‌ترین واقعیت این است که منقار بلندتر از بدنش باعث می‌شود نتواند مانند دیگر پرندگان به روش معمول پرهایش را مرتب کند. او به جای منقار، از پا‌های کوچک خود برای تمیز کردن و آراستن پر‌ها استفاده می‌کند؛ رفتاری که در دنیای پرندگان بسیار نادر است.

نکته شگفت‌انگیز دیگر شیوه نوشیدن شهد است. بیشتر مرغ‌های مگس‌خوار منقار کوتاه خود را مستقیماً داخل گل‌ها فرو می‌برند، اما مگس‌مرغ نوک‌شمشیری مجبور است منقار بلند خود را در عمق گل‌های شیپوری فرو کند و سرش را در فاصله‌ای دور نگه دارد؛ صحنه‌ای که شبیه شمشیربازی کوچک در حال حمله به نظر می‌رسد. 

پرواز با منقاری نامتناسب نیز به تعادلی خارق‌العاده نیاز دارد. این پرنده ماهیچه‌های گردنی ویژه‌ای پرورش داده تا منقار خود را در پرواز تثبیت کند و مانع کشیده شدن بدن به سمت پایین شود. حتی شیوه تغذیه‌اش نیز عجیب به نظر می‌رسد؛ او هنگام خوردن شهد، در وضعیتی تقریباً عمودی در هوا معلق می‌ماند تا کنترل کافی داشته باشد. 

وجود او همچنین نمونه‌ای کلاسیک از هم‌تکاملی است - برخی گل‌های آندی آن‌قدر عمق دارند که تنها این پرنده می‌تواند آنها را گرده‌افشانی کند. بدون این پرنده، آن گل‌ها ممکن است منقرض شوند. همین ویژگی‌ها باعث شده مگس‌مرغ نوک‌شمشیری نه تنها یکی از عجیب‌ترین، بلکه یکی از ضروری‌ترین پرندگان اکوسیستم آند باشد.