شیر مُرغ یا علف تگرگی؛ گل معروف به «ستاره بیت‌لحم» که نماد تسکین و درمان غم است و در استان مازندران می‌روید

راز بقا: شیر مرغ یا علف تگرگی (Ornithogalum) که به نام رایج «ستاره بیت‌لحم» (star-of-Bethlehem) شناخته می‌شود، یک جنس از گیاهان دائمی از خانواده Asparagaceae است. این گیاهان عمدتاً بومی مناطق مدیترانه، بخشی از آفریقا و غرب آسیا هستند و به‌خاطر گل‌های کوچک ستاره‌ای شکل سفید یا زردشان شناخته شده‌اند. 

به گزارش راز بقا، شیر مُرغ هم به‌عنوان گیاه زینتی در باغ‌ها و گل‌آرایی‌ها پرورش می‌یابد و هم در برخی گونه‌ها کاربرد دارویی دارد، در حالی که برخی دیگر ممکن است گونه‌های مهاجم باشند. 

نام Ornithogalum از زبان یونانی گرفته شده و به معنای «شیر مرغ» است، عبارتی شاعرانه که نماد کمیابی و زیبایی است. این گل در طول قرن‌ها به‌خاطر زیبایی و همچنین افسانه‌ها و کاربرد‌های درمانی‌اش شهرت یافته است. 

زیستگاه و ویژگی‌های گیاهی

به گزارش راز بقا، شیر مُرغ بیش از ۱۵۰ گونه دارد که هر کدام تفاوت‌های جزئی در رنگ، اندازه و دوره گل‌دهی دارند. بیشتر گونه‌ها از پیاز رشد می‌کنند و همین ویژگی باعث مقاومت و امکان رشد در انواع خاک‌ها می‌شود. این گیاهان معمولاً در مناطق آفتابی تا نیمه‌سایه رشد می‌کنند و در بهار یا اوایل تابستان گل می‌دهند. 

گل‌های کوچک و ستاره‌ای شکل آنها معمولاً سفید با نوار سبز در زیر گلبرگ هستند و ظاهری متمایز دارند. برگ‌ها باریک و شبیه علف بوده و اغلب به شکل دسته‌ای در پایه گیاه دیده می‌شوند. 

برخی گونه‌ها، مانند Ornithogalum umbellatum، در اروپا و آمریکای شمالی گسترش یافته و به‌صورت طبیعی در مزارع، باغ‌ها و کنار جاده‌ها یافت می‌شوند. همچنین در ایران نیز حدود ۱۳ گونه شیر مرغ یافت می‌شود و عمدتا در استان مازندران رشد می‌کند. برخی نمونه‌های که در ایران نیز یافت می‌شود عبارتند از: شیر مرغ عربی، شیر مرغ زرد، پیاز باردار، شیر مرغ فرانسوی، شیر مرغ سر به زیر، شیری مرغ پر گل، شیر مرغ بزرگ، شیر مرغ چتری، شیر مرغ کمانی، شیر مرغ ارمنی و.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

نرگس شاعرانه؛ اولین گل نرگس کشت‌شده در دنیا که عطر بسیار دل‌انگیزی دارد و نماد ایران باستان است

ویلوچیا؛ گیاهی نامیرا معروف به «شیطان صحرا» که فقط دو برگ ۱۰۰۰ ساله دارد و در خشک‌ترین بیابان جهان زندگی می‌کند

 این گیاه با انتشار پیاز‌های کوچک و بذر‌ها به راحتی گسترش می‌یابد و گاهی در محیط‌های جدید مهاجم می‌شود، اما ظاهر زیبا و پرورش آسان آن، محبوبیتش در باغبانی را تضمین می‌کند.

اهمیت فرهنگی و نمادین

شیر مُرغ قرن‌ها در فرهنگ‌ها، افسانه‌ها و درمان‌های سنتی جایگاه داشته است. در فرهنگ مسیحی، این گل با «ستاره بیت‌لحم» پیوند خورده و نماد پاکی، امید و هدایت معنوی است.

در سنت‌های اروپایی، گل نماد پاکی، بخشش و تولد دوباره است و اغلب در مراسم مذهبی یا قبرستان‌ها کاشته می‌شود. در آفریقای جنوبی، گونه‌هایی مانند Ornithogalum thyrsoides (chincherinchee) به دلیل طول عمر گل‌ها و ظاهر جذاب در دسته‌بندی‌های گل استفاده می‌شوند. 

با وجود زیبایی، بخش‌هایی از گیاه سمی است و مصرف آن می‌تواند خطرناک باشد. در طب سنتی و گیاه‌درمانی، از عصاره‌های شیر مُرغ برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده می‌شد، اما احتیاط لازم بود. 

استفاده‌های زینتی و دارویی

به گزارش راز بقا، باغبانان شیر مُرغ یا همان علف تگرگی را به‌خاطر مراقبت آسان و قابلیت طبیعی شدن سریع دوست دارند. این گیاه معمولاً در باغ‌های صخره‌ای، حاشیه‌ها و گلدان‌ها کاشته می‌شود و گل‌های ظریف آن با رنگ سبز برگ‌ها تضاد زیبایی ایجاد می‌کند. عمر طولانی گل‌های برخی گونه‌ها نیز آنها را برای گل‌آرایی مناسب می‌کند.

از نظر دارویی، عصاره برخی گونه‌ها مورد مطالعه قرار گرفته است و ممکن است کاربرد‌های قلبی مشابه دیجیتالیس داشته باشد، هرچند سمیت گیاه استفاده شخصی را خطرناک می‌کند. در طب گل‌های باخ، شیر مُرغ نماد تسکین و درمان از غم یا ضربه روانی محسوب می‌شود. این ترکیب زیبایی و خطر، جذابیت شیر مُرغ را افزایش می‌دهد. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های شیر مرغ یا علف تگرگی

به گزارش راز بقا، یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های علف تگرگی، منشأ نام آن است که به معنای «شیر مرغ» است. این عبارت نماد چیزی بسیار کمیاب و شگفت‌انگیز است، درست مانند این گل. دیگر نکته عجیب، ماهیت دوگانه آن است: زیبایی خیره‌کننده دارد، اما تمام بخش‌های گیاه شامل گلیکوزید‌های قلبی سمی هستند که در صورت مصرف می‌توانند مشکلات جدی ایجاد کنند. این تضاد میان زیبایی و خطر، شیر مُرغ را قرن‌ها جذاب کرده است. 

ویژگی عجیب دیگر، توانایی آن در گسترش سریع و طبیعی است. برخی گونه‌ها، به ویژه Ornithogalum umbellatum، در برخی مناطق آمریکا مهاجم شده و مقاومت بالایی در برابر حذف دارند، زیرا پیاز‌های زیرزمینی می‌توانند زمستان‌های سخت را پشت سر بگذارند و دوباره در بهار سبز شوند.

این گیاه همچنین دارای ویژگی‌های فرهنگی عجیب است: در آفریقای جنوبی، گونه Ornithogalum thyrsoides به نام chincherinchee شناخته می‌شود، زیرا ساقه‌های آن هنگام مالیده شدن صدا‌های جیرجیرکی ایجاد می‌کنند. همچنین در برخی سنت‌ها، این گل با مراسم عزاداری مرتبط است و نماد آرامش و تسلی در غم محسوب می‌شود. این ترکیب مقاومت، سمیت، نمادگرایی و افسانه‌ها شیر مرغ را به یکی از گیاهان عجیب و جذاب جهان تبدیل کرده است.