پاندو؛ درخت باستانی و بزرگترین موجود زنده روی زمین با ۴۰ هزار تنه و ۶۰۰۰ تن وزن که زمینی ۴۳ هکتاری را اشغال کرده است

راز بقا: در اعماق جنگل ملی فیش‌لیک در ایالت یوتای آمریکا، یکی از شگفت‌انگیزترین موجودات زنده‌ی زمین زندگی می‌کند؛ پاندو (Pando)، توده‌ای عظیم از درختان صنوبر لرزان که همگی دارای یک ساختار ژنتیکی واحد هستند. 

به گزارش راز بقا، اگرچه در ظاهر شبیه جنگلی از هزاران درخت مستقل است، اما در حقیقت پاندو تنها یک موجود زنده‌ی واحد است که همگی تنه‌هایش از طریق شبکه‌ای گسترده از ریشه‌های زیرزمینی به هم متصل‌اند. این موجود عظیم‌الجثه که با نام «غول لرزان» شناخته می‌شود، بیش از ۴۳ هکتار مساحت و حدود ۶ هزار تُن وزن دارد و تخمین زده می‌شود که هزاران یا حتی ده‌ها هزار سال عمر کرده باشد.

جنگلی که در واقع یک درخت است

به گزارش راز بقا، آنچه پاندو را چنین شگفت‌انگیز می‌کند، این است که مرز میان «فرد» و «اجتماع» را از بین می‌برد. هر یک از حدود ۴۰ هزار تنه‌ی آن از نظر ژنتیکی یکسان‌اند و همگی از یک شبکه‌ی ریشه‌ای مشترک روییده‌اند؛ بنابراین پاندو مجموعه‌ای از درختان جداگانه نیست، بلکه یک موجود زنده‌ی واحد است که در سراسر چشم‌انداز گسترش یافته است. 

صنوبر لرزان هم به‌صورت جنسی (از طریق بذر) و هم غیرجنسی (از طریق ریشه) تکثیر می‌شود. اما در مورد پاندو، کل جنگل از طریق تکثیر غیرجنسی رشد کرده است؛ یعنی گسترش آن از طریق ریشه‌ها بوده، نه بذر. دانشمندان با آزمایش DNA درختان متوجه شدند که تمام آنها ژن‌های کاملاً یکسانی دارند. نتیجه، موجودی زنده است که آن‌قدر بزرگ و به‌هم‌پیوسته است که تعریف ما از «فردیت در طبیعت» را به چالش می‌کشد.

غولی باستانی در معرض خطر

به گزارش راز بقا، اگرچه پاندو هزاران سال از تغییرات طبیعی جان سالم به در برده، اما امروز با تهدیدات جدی روبه‌روست. مهم‌ترین خطر‌ها از فعالیت‌های انسانی و برهم خوردن تعادل طبیعی ناشی می‌شوند. چرای بیش‌ازحد گوزن‌ها و دام‌ها، و همچنین جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی‌های طبیعی، از جمله عواملی هستند که رشد طبیعی پاندو را مختل کرده‌اند.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

درخت بطری؛ منبع طبیعی و زنده ذخیره آب در دل بیابان با ۲ متر قطر و ۳ متر ارتفاع که شیره‌ای فوق‌العاده سمی دارد

بلوط‌چوب‌پنبه‌ای؛ درخت معروف به «زره طبیعت» و تولیدکننده چوب‌پنبه که در دمای ۱۰۰۰ درجه هم نمی‌سوزد!

در گذشته، آتش‌سوزی‌های طبیعی باعث از بین رفتن درختان پیر و ایجاد فضا برای جوانه‌های تازه می‌شدند. اما امروز نبود آتش‌سوزی، سبب شده که درختان کهنه‌تر بر فضا مسلط شوند و مانع رشد نسل‌های جدید گردند. از طرفی چرا توسط گوزن‌ها و احشام باعث می‌شود که شاخه‌های تازه هرگز به مرحله‌ی بلوغ نرسند.

اکنون دانشمندان و محیط‌بانان برای حفظ پاندو اقداماتی انجام داده‌اند؛ از جمله نصب فنس برای جلوگیری از ورود حیوانات چراکننده و اجرای آتش‌سوزی‌های کنترل‌شده. با این حال، بخش‌هایی از پاندو همچنان در حال نابودی است. بقای این موجود به توانایی ما در بازگرداندن تعادل طبیعی وابسته است.

نمادی زنده از پیوستگی در طبیعت

فراتر از جنبه‌ی علمی، پاندو دارای معنایی نمادین و فلسفی است. این موجود نمونه‌ای زنده از «پیوستگی و هم‌زیستی» در طبیعت است؛ سامانه‌ای که در آن هر بخش وابسته به کلیت ساختار است. هر تنه در واقع بخشی از کل است، همان‌طور که هر انسان یا جاندار بخشی از شبکه‌ی حیات روی زمین به شمار می‌رود. 

بسیاری از بوم‌شناسان پاندو را نوعی «کپسول زمانی زیستی» می‌دانند؛ زیرا پایداری ژنتیکی آن اطلاعات ارزشمندی درباره‌ی شرایط زیست‌محیطی هزاران سال گذشته در اختیار ما می‌گذارد. مطالعه‌ی الگو‌های رشد آن، دیدگاه‌های تازه‌ای درباره‌ی تغییرات اقلیمی، خشکسالی و تأثیر انسان بر اکوسیستم‌های دیرپا ارائه می‌دهد.

برای بازدیدکنندگان، قدم زدن در پاندو احساسی شبیه ورود به سرزمینی باستانی و رازآلود دارد جایی که هر برگ لرزان صدای تپش زندگی را در خود دارد. درخشش نقره‌ای و سبز برگ‌هایش در باد، یادآور استقامت طبیعت و مسئولیت ما در حفاظت از آن است.

عجیب‌ترین ویژگی‌های درخت پاندو

به گزارش راز بقا، پاندو یکی از شگفت‌انگیزترین و غیرعادی‌ترین موجودات زنده روی زمین است. در حالی که شبیه جنگلی از هزاران درخت است، در واقع تنها یک موجود زنده واحد محسوب می‌شود که از یک ریشه و یک ساختار ژنتیکی مشترک تشکیل شده است. 

وزن پاندو بیش از ۶ هزار تُن است و به همین دلیل یکی از بزرگ‌ترین موجودات زنده روی زمین از نظر جرم زیستی به شمار می‌رود. سن آن بین ۱۰ هزار تا ۸۰ هزار سال تخمین زده می‌شود. 

نام «پاندو» از واژه‌ی لاتین I spread به‌معنای «من گسترش می‌یابم» گرفته شده، که دقیقاً به روش رشد آن اشاره دارد. برخلاف بیشتر درختان، پاندو از بذر رشد نمی‌کند؛ بلکه خودش را از زیر زمین تکثیر می‌کند و نسل‌های متوالی از تنه‌های همسان را پدید می‌آورد.

نکته‌ی عجیب‌تر اینکه ممکن است تمام بخش‌های قابل‌مشاهده‌ی پاندو (تنه‌ها) بمیرند، اما سیستم ریشه‌ای زیرزمینی‌اش زنده بماند و در آینده دوباره رشد کند. به همین دلیل، پاندو هم فانی است و هم جاودانه. برخی دانشمندان از آن به عنوان «تپش جنگل» یاد می‌کنند؛ سامانه‌ای زنده که هر نسل از تنه‌ها مانند ضربان زندگی در طول قرون ظهور و افول می‌یابد.

امروزه، پاندو را بزرگ‌ترین موجود زنده‌ی جهان می‌دانند؛ موجودی که برخلاف قارچ‌ها یا صخره‌های مرجانی، زنده، تنفس‌کننده و لرزان است.