راز بقا: دانشمندان گونهای تازه از خزندگان دریایی باستانی را کشف کردهاند که میتواند راز یکی از مهمترین دگرگونیهای تکاملی در دوران ژوراسیک را آشکار کند. این گونه جدید که Xiphodracon goldencapsis نام گرفته، در سواحل جنوبی بریتانیا و در منطقهای موسوم به ساحل ژوراسیک (Jurassic Coast) پیدا شده است.
به گزارش راز بقا، این خزندهی دریایی، که به دستهی ایکتیوسورها (Ichthyosaur) تعلق دارد، حدود ۳ متر طول داشته و دارای پوزهای باریک و کشیده به شکل شمشیر بوده است. به همین دلیل دانشمندان نام «اژدهای شمشیری» را برای آن برگزیدهاند.
بر اساس پژوهشی که در تاریخ ۱۰ اکتبر در مجله علمی Papers in Palaeontology منتشر شد، این فسیل به دورهی پلیِنسباخیان (Pliensbachian) از ژوراسیک اولیه تعلق دارد؛ دورهای که بین ۱۹۳ تا ۱۸۴ میلیون سال پیش ادامه داشته است. بررسی این نمونه میتواند به دانشمندان کمک کند تا مرحلهای کلیدی از تکامل جانوران دریایی را درک کنند؛ مرحلهای که در آن تغییرات عمدهای در گونههای آبزی به وقوع پیوست.
این فسیل ارزشمند در سال ۲۰۰۱ توسط «کریس مور» (Chris Moore)، یکی از مجموعهداران فسیل، در منطقهی دورست واقع در ساحل ژوراسیک کشف شد؛ منطقهای ۱۵۴ کیلومتری که از غنیترین نواحی فسیلی جهان بهشمار میرود. به گزارش راز بقا مور پس از مدت کوتاهی فسیل را به موزه سلطنتی اونتاریو (Royal Ontario Museum) در کانادا فروخت. هرچند در همان زمان مشخص شد که این استخوانها متعلق به یک ایکتیوسور هستند، اما مطالعات دقیق روی آن تا سالهای اخیر انجام نشده بود.

«دین لومکس» (Dean Lomax)، دیرینهشناس دانشگاههای منچستر و بریستول، دربارهی این کشف گفت: «وقتی در سال ۲۰۱۶ برای نخستین بار اسکلت را دیدم، میدانستم با نمونهای متفاوت روبهرو هستم. اما هرگز فکر نمیکردم این فسیل بتواند نقشی کلیدی در درک یکی از مهمترین تغییرات جانوری در دوران پلیِنسباخیان داشته باشد.»
نام سردهی جدید Xiphodracon از واژههای یونانی xiphos (شمشیر) و dracon (اژدها) گرفته شده و به لقب معروف ایکتیوسورها یعنی «اژدهایان دریایی» اشاره دارد. نام گونهی goldencapsis نیز از محل کشف فسیل یعنی گلدنکپ (Golden Cap) الهام گرفته است.
بررسی دقیق اسکلت نشان میدهد این جانور در زمان حیات خود با بیماری یا جراحتی شدید روبهرو بوده است. به گفتهی «ارین مکسول» (Erin Maxwell)، دیرینهشناس موزه تاریخ طبیعی اشتوتگارت آلمان:
«دندانها و استخوانهای اندامها نشانههایی از آسیب یا بیماری دارند و جمجمهی آن نیز احتمالاً توسط شکارگری بزرگتر گاز گرفته شده است. بهاحتمال زیاد، این حمله علت مرگ جانور بوده است. اقیانوسهای دوران مزوزوئیک جای امنی نبودند!»
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
تکشاخ سیبری؛ کرگدن ماقبل تاریخ با ۴.۵ تن وزن و تکشاخ ۲ متری که با نئاندرتالها زندگی میکرد
برای نخستین بار در دنیا؛ بقایای چند یوزپلنگ مومیایی در عربستان کشف شد
راز کشف منشا اسبهای پشمالوی یاقوتی در سیبری: سفری ژنتیکی به «دروازه دنیای زیرین»

به گزارش راز بقا فسیل X. goldencapsis میتواند به روشن شدن یکی از نقاط مبهم در تکامل ایکتیوسورها کمک کند. پیشتر دانشمندان فسیلهای زیادی از دوران قبل و بعد از پلیِنسباخیان یافته بودند، اما این دورهی خاص فسیلهای اندکی در بر دارد. کشف این گونهی جدید نشان میدهد تغییر عمده در گونهزایی ایکتیوسورها احتمالاً در اوایل دوره پلیِنسباخیان رخ داده است، زودتر از آنچه تاکنون تصور میشد. هرچند دلیل دقیق این دگرگونی هنوز مشخص نیست، اما پژوهشگران امیدوارند با کشف فسیلهای بیشتر بتوانند راز این تحول را کشف کنند.
به گزارش راز بقا در حال حاضر، فسیل این «اژدهای شمشیری» در موزه سلطنتی اونتاریو به نمایش درآمده است تا علاقهمندان به دنیای باستان و جانوران ماقبل تاریخ بتوانند از نزدیک شاهد یکی از مهمترین کشفیات دیرینهشناسی سالهای اخیر باشند.