رُخ‌کَرکَس و کرکس آمریکایی؛ بزرگ‌ترین پرندگان جهان با بال‌هایی به طول ۳.۵ که روباه، گرگ و حتی انسان را شکار می‌کنند

راز بقا: رُخ‌کَرکَس و کرکس آمریکایی (انگلیسی: Condor) نام‌هایی هستند که به دو گونه از کرکس‌های دنیای جدید داده شده است و هر گونه در یک جنس تک‌نمونه‌ای قرار دارد. این نام‌ها از زبان مردم کیچوا، به معنی «kuntur»، گرفته شده است. این پرندگان بزرگ‌ترین پرندگان پروازگر در نیمکره غربی به شمار می‌روند و با بال‌های پهن و جسیم خود، نمادی از قدرت، صبر و عظمت طبیعت هستند.

زیستگاه و پراکندگی

به گزارش راز بقا، رُخ‌کَرکَس (Vultur gryphus) در رشته‌کوه‌های آند در آمریکای جنوبی زندگی می‌کند و بیشتر در ارتفاعات بالا و مناطق صخره‌ای یافت می‌شود. این پرنده به ویژه در مناطق پرو و شیلی بسیار شناخته شده است. از سوی دیگر، کرکس آمریکایی (Gymnogyps californianus) امروزه محدود به کوه‌های ساحلی غربی ایالات متحده و مکزیک و همچنین کوهستان‌های شمالی صحرای آریزونا شده است. این گونه یکی از بزرگ‌ترین پرندگان پروازگر آمریکای شمالی به شمار می‌رود و زیستگاهش اغلب شامل صخره‌ها، دره‌ها و گاهی حفره‌های درختان سرخ‌چوب است.

ویژگی‌های ظاهری

رُخ‌کَرکَس و کرکس آمریکایی پرندگانی بسیار بزرگ با بال‌های پهن و گسترده هستند. رُخ‌کَرکَس به طور متوسط کمی کوتاه‌تر از کرکس آمریکایی است، اما از نظر وزن و طول بال بزرگ‌تر است. بال‌های رُخ‌کَرکَس می‌توانند تا ۳.۲۰ متر برسند و وزن آن بین ۸ تا ۱۵ کیلوگرم است. کرکس آمریکایی نیز وزنی بین ۸ تا ۱۴ کیلوگرم دارد و طول بال‌هایش حدود ۲.۷۷ متر است.

به گزارش راز بقا پر‌های رُخ‌کَرکَس به طور یکنواخت سیاه هستند و در پایه گردن یک حلقه سفید دارند که به دقت تمیز نگه داشته می‌شود. این پرندگان به دلیل زندگی در ارتفاعات بالا، پوست سر و گردنشان کم‌پر است تا با قرار گرفتن در معرض نور خورشید و خشکی هوا، استریل بماند. در نر‌های رُخ‌کَرکَس، پوست سر می‌تواند دارای چین و چروک و یا ترکیبی شبیه به برجستگی باشد و گاهی رنگ پوست گردن با وضعیت هیجانی پرنده تغییر می‌کند.

کرکس آمریکایی معمولاً گردنی بلند دارد و رنگ پوست آن بسته به سن و فصل جفت‌گیری متغیر است؛ رنگ‌هایی مانند کرم، صورتی، زرد یا نارنجی مشاهده می‌شود. پا‌های این پرندگان برای راه رفتن مناسب‌ترند و توانایی شکار فعال مانند پرندگان شکاری دیگر را ندارند.

رفتار و زندگی اجتماعی

رُخ‌کَرکَس و کرکس آمریکایی پرندگانی اجتماعی هستند و اغلب در گروه‌های کوچک کنار هم استراحت و پرواز می‌کنند. به گزارش راز بقا آنها تا سن پنج یا شش سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند و پس از آن یک جفت مادام‌العمر تشکیل می‌دهند. هر بار فقط یک تخم می‌گذارند و فرزند خود را با مراقبت کامل پرورش می‌دهند. جوان‌ها تا دو سالگی همراه والدین خود باقی می‌مانند و پس از آن جای خود را به جوجه‌های جدید می‌دهند.

این پرندگان فوق‌العاده‌ای در پرواز هستند. آنها با بال‌های بزرگ خود می‌توانند مدت طولانی بدون تکان دادن بال‌ها پرواز کنند و از جریان‌های حرارتی برای اوج گرفتن استفاده می‌کنند. یک رُخ‌کَرکَس برای پرواز بیش از ۱۷۱ کیلومتر و بیش از پنج ساعت ثبت شده است. این پرندگان روزانه ممکن است تا ۲۵۰ کیلومتر در جستجوی لاشه پرواز کنند و اغلب به سراغ حیوانات بزرگ مانند گاو و گوزن می‌روند.

رژیم غذایی

رُخ‌کَرکَس و کرکس آمریکایی لاشخور هستند و عمدتاً از حیوانات مرده تغذیه می‌کنند. آنها به علت اندازه بزرگ خود، توانایی پاره کردن پوست حیوانات بزرگ را دارند که سایر پرندگان نمی‌توانند. این پرندگان گهگاه چند روز بدون غذا می‌مانند و سپس مقدار زیادی گوشت می‌خورند تا انرژی مورد نیاز خود را تأمین کنند.

سوابق فسیلی

به گزارش راز بقا فسیل‌های دوره پلیستوسن نشان می‌دهند که رُخ‌کَرکَس‌ها و کرکس‌های گذشته در آمریکای شمالی پراکندگی گسترده‌ای داشتند و حتی تا شرق ایالات متحده می‌رسیدند. یکی از جالب‌ترین اعضای خانواده رُخ‌کَرکَس Argentavis magnificens است که در آرژانتین کشف شد و طول بال آن تا ۷.۳ متر می‌رسیده است، که می‌تواند بزرگ‌ترین پرنده پروازگر تاریخ زمین باشد.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

دال؛ کرکسی آدم‌خوار با اسید معده قوی‌تر از اسید باتری که طاعون و سیاه‌زخم را نابود می‌کند

کرکس بوقلمونی؛ پرنده‌ای که با استفراغ به جنگ دشمن می‌رود و با مدفوع حمام می‌کند!

تهدیدات و حفاظت

رُخ‌کَرکَس و کرکس آمریکایی با تهدیدات جدی روبه‌رو هستند. رُخ‌کَرکَس در لیست گونه‌های نزدیک به تهدید قرار دارد، در حالی که کرکس آمریکایی در خطر انقراض است. تهدیدات انسانی شامل شکار، مسمومیت، و استفاده از سرب در مهمات است که باعث کاهش جمعیت این پرندگان شده است. برنامه‌های پرورش و بازگرداندن به طبیعت برای کرکس آمریکایی انجام شده و تعداد آنها افزایش یافته است. در آمریکای جنوبی نیز برنامه‌های مشابه برای رُخ‌کَرکَس آغاز شده‌اند، اگرچه موفقیت آنها برای حفظ جمعیت حیاتی است.

اهمیت فرهنگی

رُخ‌کَرکَس در فرهنگ و اساطیر مردم آمریکای جنوبی جایگاه ویژه‌ای دارد. به گزارش راز بقا مردم مچه در پرو با طبیعت پرستش می‌کردند و رُخ‌کَرکَس را نماد قدرت و خورشید می‌دانستند. حتی امروزه این پرنده همچنان به عنوان نمادی از قدرت، سلامتی و شکوه طبیعت شناخته می‌شود و در هنر و فرهنگ مردم منطقه حضور دارد.

رُخ‌کَرکَس و کرکس آمریکایی پرندگان عظیمی هستند که نه تنها با جثه و بال‌های گسترده خود توجه همگان را جلب می‌کنند، بلکه نقش مهمی در اکوسیستم به عنوان لاشخور دارند. زندگی اجتماعی پیچیده، پرواز مهیج و اهمیت فرهنگی آنها، این پرندگان را به یکی از شگفت‌انگیزترین موجودات جهان تبدیل کرده است. حفاظت از این گونه‌ها، نه تنها به دلیل اهمیت زیست‌محیطی، بلکه به عنوان نمادی از قدرت و شکوه طبیعت، ضروری است.