درخت عروس دریایی؛ کمیاب‌ترین درخت جهان با میوه‌هایی شبیه عروس‌های دریایی که دیگر تکثیر نمی‌شود
درخت عروس دریایی (jellyfish tree) یکی از نادرترین گونه‌های گیاهی جهان در جزیره مائه سیشل است که به دلیل میوه‌های عجیب و شبیه عروس دریایی شهرت دارد. این گونه به‌شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد و تلاش‌های حفاظتی برای نجات آخرین بازماندگان آن ادامه دارد.
راز بقا: درخت عروس دریایی که با نام علمی Medusagyne oppositifolia شناخته می‌شود، یکی از نادرترین و شگفت‌انگیزترین گونه‌های گیاهی روی زمین است. این درخت تنها در جزیره‌ی مائه در کشور سیشل یافت می‌شود و به دلیل میوه‌های شکافته‌اش که پس از رسیدن شکلی شبیه به عروس دریایی پیدا می‌کنند، این نام را به خود گرفته است.
به گزارش راز بقا، جالب اینکه این گونه تا چند دهه پیش منقرض‌شده تصور می‌شد تا اینکه در دهه‌ی ۱۹۷۰ دوباره چند نمونه از آن کشف شد. اکنون این درخت در فهرست گونه‌های «به‌شدت در معرض خطر» قرار دارد و بقای آن نیازمند تلاش‌های جدی حفاظتی است.
ظاهر و ویژگی‌های گیاهی
درخت عروس دریایی معمولاً یک درخت کوچک تا متوسط است و می‌تواند تا حدود ۱۵ متر رشد کند. این درخت تاجی گرد و انبوه از شاخ‌وبرگ دارد و تنه‌ی آن پوستی تیره با شیار‌های عمیق و مشخص دارد که به‌راحتی می‌توان آن را از سایر درختان منطقه تشخیص داد.
برگ‌های آن براق، چرمی و دارای لبه‌های کمی موج‌دار هستند و با افزایش سن، رنگ آنها به قرمز روشن تغییر می‌کند؛ تغییری که ظاهری بسیار چشمگیر و زیبا به درخت می‌بخشد. طول برگ‌ها تقریباً تا ۸ سانتی‌متر می‌رسد.
گل‌های این درخت کوچک و سفید هستند و اغلب در میان شاخ‌وبرگ انبوه به سختی دیده می‌شوند. به گزارش راز بقا نکته‌ی جالب‌تر آنکه هم گل‌های نر و هم گل‌های دوجنسی روی یک درخت دیده می‌شوند. اما جذاب‌ترین بخش زندگی این گیاه، میوه‌های آن هستند؛ میوه‌هایی سبز و کروی که با رسیدن، به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز درمی‌آیند و سپس باز شده، دانه‌ها را آزاد می‌کنند. این حالت بازشدگی همان چیزی است که میوه را شبیه به یک عروس دریایی با بازو‌های گسترده نشان می‌دهد و نام این درخت نیز از همین ویژگی آمده است.
زیستگاه
درخت عروس دریایی تنها در جزیره‌ی کوچک مائه در سیشل رشد می‌کند؛ یعنی زیستگاهی به‌شدت محدود و حساس. این درخت معمولاً در دامنه‌های گرانیتی، شیب‌های رو به باد و ارتفاعات نزدیک به ساحل دیده می‌شود. تمام جمعیت فعلی این گونه در فاصله‌ای کمتر از دو کیلومتر از دریا قرار دارند.
با اینکه سیشل منطقه‌ای مرطوب محسوب می‌شود، اما این درخت ویژگی‌های جالبی دارد که نشان می‌دهد به خوبی می‌تواند با شرایط خشکی نیز سازگار شود. برگ‌های چرمی، کم‌آب‌خواه بودن و توانایی تحمل تابش شدید خورشید، نمونه‌هایی از این سازگاری‌ها هستند. همین ویژگی‌ها باعث شده برخی پژوهشگران باور داشته باشند که این گونه شاید بازمانده‌ای از دوران بسیار قدیم زمین‌شناختی و قاره‌ی گوندوانا باشد.
عجیب‌ترین بخش داستان: چرا تکثیر نمی‌شود؟
یکی از اسرار بزرگ درخت عروس دریایی این است که دانه‌های آن تقریباً در طبیعت جوانه نمی‌زنند. یعنی این درخت در محیط طبیعی خود موفق به تولید نسل جدید نمی‌شود و فقط درختان بالغ دیده می‌شوند.
دلایل احتمالی این موضوع عبارتند از:
تغییرات اقلیمی نسبت به گذشته
خشک‌تر شدن زیستگاه‌های مناسب‌تر اصلی
رقابت با گونه‌های گیاهی جدیدتر
بادخیزی شدید و خاک کم‌عمق مناطق رویشی
شرایط رطوبتی نامنظم در محل رویش
گرچه در برخی باغ‌های گیاه‌شناسی در جهان، بذر‌ها با رطوبت مناسب جوانه زده‌اند، اما در محل طبیعی چنین موفقیتی گزارش نشده است. همین مسئله باعث شده که آینده‌ی زیستی این درخت به‌شدت آسیب‌پذیر باشد.
جمعیت و پراکندگی
امروزه تنها چهار جمعیت کوچک از این گونه در مائه شناخته شده است. این جمعیت‌ها در مناطقی مانند برنیکا، مونت کوپولیا و مونت جزمین قرار دارند. جالب اینکه اکثر این نواحی داخل پارک ملی مورنه سیشل قرار گرفته‌اند و تحت حفاظت رسمی هستند، اما همین نیز برای تضمین بقایش کافی نیست.
همچنین بررسی‌های ژنتیکی نشان داده است که هر جمعیت ویژگی‌های ژنتیکی منحصربه‌فردی دارد؛ بنابراین حتی از بین رفتن تنها چند درخت هم می‌تواند موجب نابودی ژن‌های ارزشمند شود.
برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:
پالونیا؛ درختی خطرناک و سریع‌الرشد که در ایران کاشته می‌شود و هکتاری ۲۲۰ میلیارد تومان سود دارد!
تهدید‌ها
درخت عروس دریایی امروز با چالش‌های متعددی روبه‌روست، از جمله:
ناتوانی دانه‌ها در جوانه‌زنی طبیعی و فقدان نهال در طبیعت
محدود بودن شدید زیستگاه و خطر نابودی آن
اثرات تغییر اقلیم و خشکسالی
توسعه‌ی فعالیت‌های انسانی مانند ساخت‌وساز و پروژه‌های آب‌رسانی
آسیب‌پذیری نسبت به حوادث طبیعی مانند طوفان
ترکیب تمام این عوامل سبب شده که این گونه در لب مرز انقراض کامل قرار گیرد.
تلاش‌های حفاظتی و آینده‌ی آن
امروزه، تلاش‌هایی برای حفظ این گونه شگفت‌انگیز انجام می‌شود. کاشت بذر در باغ‌های گیاه‌شناسی، حفاظت از زیستگاه‌های موجود و انجام مطالعات علمی گسترده دربارهٔ چرخه‌ی تولیدمثل و نیاز‌های زیستی آن در جریان است.
هدف اصلی دانشمندان این است که راهی پیدا کنند تا درخت عروس دریایی دوباره بتواند در زیستگاه طبیعی خود تکثیر شود و نسل جدیدی از آن شکل بگیرد.
اهمیت درخت عروس دریایی
این درخت تنها یک گونه گیاهی نیست بلکه نمونه‌ای از تاریخ زندهٔ زمین است. بازمانده‌ای از میلیون‌ها سال پیش که هنوز زنده مانده و در برابر انقراض مقاومت می‌کند. حفاظت از آن یعنی حفاظت از بخشی از راز‌های تکامل و طبیعت. در جهانی که بسیاری از گونه‌ها بی‌صدا ناپدید می‌شوند، داستان درخت عروس دریایی برای ما یادآور این حقیقت است که حتی کوچک‌ترین و دورافتاده‌ترین بخش‌های طبیعت نیز ارزش حفظ شدن دارند. اگر تلاش‌ها ادامه داشته باشد، شاید بتوانیم شاهد برگشت قدرت تولیدمثل و رشد جمعیت این درخت کمیاب باشیم و از تماشای بقای یکی از عجیب‌ترین فرزندان طبیعت لذت ببریم.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
انجیلی یا درخت چوبآهنی؛ جواهر هزار رنگ جنگلهای شمال ایران که می‌شود آن در حیاط خانه یا فضای شهری کاشت
کوکو دُمِر یا نارگیل دریایی؛ بزرگترین و کمیاب‌ترین بذر دنیا که شبیه اندام انسان است، ۳۰ کیلوگرم وزن دارد و ۸۰۰ سال عمر می‌کند
جنگلهای حرا؛ باارزشترین جنگل ایران که در یونسکو ثبت شده است و روزی دوبار در آب غرق می‌شود
«لوبیای تونکا»؛ بدجنسترین درخت جهان که با استفاده از صاعقه رقبای خود را نابود می‌کند!
درخت آناتو؛ گیاه رنگی با خواص دارویی شگفت‌انگیز که عجیب‌ترین میوه و دانه جهان را دارد و بسیار سمیست
هلیله کابلی؛ گیاهی شفابخش برای درمان یبوست و تصفیه خون که به «ملکه گیاهان دارویی» مشهور است
درخت سنجد یا زیتون روسی؛ درختی با رشد بسیار سریع معروف به «درخت عشق» که نماد ایرانیان باستان است
گیاه خودکشی؛ خواهرِ گیاه گزنه که انسان را نیش می‌زند و می‌تواند دردی طولانی و طاقتفرسا در انسان ایجاد کند
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان