سسک چیف‌چاف؛ پرنده‌ای کوچک و پرجنب‌وجوش با آواز «چیف-چاف» دلنشین که متفاوت‌ترین پرنده ایران است

راز بقا: سسک چیف‌چاف یکی از کوچک‌ترین پرندگان خانواده سسک‌های برگی است که با جثه کوچک، آواز خاص و رفتار‌های جالب خود، توجه علاقه‌مندان به پرندگان و طبیعت‌گردان را به خود جلب می‌کند. این پرنده در ایران به ویژه در نوار شمالی کشور و برخی مناطق جنوبی زمستان‌گذرانی، مشاهده می‌شود و به دلیل آواز خاصش به «چیف‌چاف» مشهور شده است.

نام فارسی: سسک چیف‌چاف

نام انگلیسی: Common Chiffchaff

نام علمی: Phylloscopus collybita

صدا و آواز

به گزارش راز بقا، آواز سسک چیف‌چاف یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های شناسایی آن است. برخلاف شباهت ظاهری با سسک بیدی، تشخیص این گونه بر اساس آواز بسیار ساده‌تر است. در صدای این پرنده چیزی شبیه به «چیف-چاف» شنیده می‌شود و همین نامگذاری انگلیسی و بین‌المللی آن نیز از همین صدا نشأت گرفته است.

در دوره‌های غیر از زادآوری، پرنده بیشتر به صورت منزوی یا در دسته‌های کوچک مشاهده می‌شود و صدای آن به ندرت به گوش می‌رسد. اما در فصل بهار و شروع تشکیل قلمرو، آواز پرنده نقش مهمی در ارتباط با هم‌نوعان و تعیین قلمرو ایفا می‌کند.

نام‌های دیگر

در زبان‌ها و گویش‌های مختلف، این پرنده نام‌های متفاوتی دارد:

کردی: چوله که‌ی په‌رچه‌ی چیف‌چاف

ترکی: جیت جیت

این تفاوت نام‌ها نشان‌دهنده اهمیت سسک چیف‌چاف در فرهنگ‌ها و طبیعت مناطق مختلف است.

ویژگی‌های ظاهری و شناسایی

طول بدن: ۱۰ تا ۱۱ سانتی‌متر

گستردگی بال‌ها: ۱۵ تا ۲۱ سانتی‌متر

به گزارش راز بقا سسک چیف‌چاف پرنده‌ای کوچک، تپل با سر گرد و منقار کوتاه و ضخیم است. شباهت زیادی به سسک بیدی دارد، اما تفاوت‌هایی نیز وجود دارد:

نوار ابرویی آن نامشخص‌تر است

بال‌های کوتاه‌تر و دم نسبتا بلندتر دارد

پا‌ها قهوه‌ای تیره هستند

در پرنده نابالغ، روتنه و زیرتنه قهوه‌ای‌تر است

پرنده بالغ دارای تارک سر، پشت گردن و روتنه قهوه‌ای زیتونی و زیرتنه سفید چرک است که در گلو و سینه به زرد نخودی می‌گراید. جالب است که نر و ماده شبیه هم هستند و تغییر فصل ظاهری در آنها ایجاد نمی‌کند.

عکس‌های این پرنده که توسط عکاس طبیعت، سید حامد موسوی ثبت شده، جزو بهترین نمونه‌های تصویری برای شناسایی آن هستند.

رژیم غذایی

سسک چیف‌چاف عمدتاً حشره‌خوار است و از حشرات کوچک و عنکبوت‌ها تغذیه می‌کند. شکار این پرنده اغلب روی برگ‌ها و بخش‌های بالایی درختان انجام می‌شود.

در پاییز و زمستان، وقتی منابع حشره‌ای کمتر است، سسک چیف‌چاف از شهد گل‌ها و میوه‌های کوچک نیز استفاده می‌کند. این انعطاف غذایی باعث می‌شود پرنده بتواند در مناطق مختلف و در شرایط محیطی متفاوت زنده بماند.

زیستگاه

سسک چیف‌چاف بیشتر در درختزار‌های پهن‌برگ یا مخلوط مناطق پست با درختان بالغ مشاهده می‌شود. پارک‌ها و باغ‌های بزرگ نیز می‌توانند زیستگاه مناسبی برای این پرنده باشند.

این گونه پرنده‌ای پرجنب و جوش است و بال زدن سریع و چابکی دارد. وقتی روی شاخه‌ها می‌نشیند، مرتباً بال‌ها و دم خود را تکان می‌دهد و به همین دلیل بسیار فعال به نظر می‌رسد.

عادات رفتاری و زیستی

به گزارش راز بقا در زمستان، سسک چیف‌چاف به صورت انفرادی یا در گروه‌های کوچک دیده می‌شود و گاهی قلمرو‌های جداگانه تشکیل می‌دهد. این پرنده بسیار پرجنب و جوش است و پرواز سریعی دارد که باعث می‌شود شناسایی آن از نظر حرکتی نیز آسان باشد.

زادآوری و تولید مثل

دوره تولید مثل سسک چیف‌چاف از اردیبهشت ماه آغاز می‌شود. پرنده در این دوره قلمرو خود را تشکیل داده و به ساخت لانه می‌پردازد. لانه سسک چیف‌چاف به شکل کروی و از ساقه‌ها، خزه‌ها و برگ‌ها ساخته می‌شود و داخل آن با پر نرم پوشانده می‌شود.

تعداد تخم‌ها: ۴ تا ۹ تخم

مدت زمان تفریخ: ۱۳ تا ۱۵ روز

نوع زادآوری: تک‌همسری و در برخی موارد چند همسری

آشیانه معمولاً روی زمین، زیر برگ‌ها، یا در ارتفاع کم روی پوشش گیاهی متراکم ساخته می‌شود و در برخی مناطق پیچک‌های روی دیوار‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

سهره قناری؛ پرنده زیبا و عقیمی که حاصل جفت‌گیری سهره نر و قناری ماده است و آوازی جادویی دارد

سسک چشم‌سفید غربی؛ پرنده‌ای مهاجر با چشمانی سفید و آوازی جادویی که نشانه آمدن بهار در ایران است

پراکنش و فراوانی در ایران

سسک چیف‌چاف به طور معمول در نوار شمالی ایران، از آذربایجان تا جنگل‌های جنوبی دریای خزر و شمال خراسان تابستان‌گذرانی می‌کند.

زمستان‌ها، این پرنده به سمت جنوب مهاجرت می‌کند و در استان‌هایی مانند خوزستان، فارس و سیستان و بلوچستان دیده می‌شود. همچنین، سسک چیف‌چاف در اکثر مناطق کشور به صورت مهاجر عبوری در بهار و پاییز مشاهده می‌شود.

نکات جالب و شگفت‌انگیز

آواز خاص این پرنده باعث شده نام آن در سراسر جهان شناخته شود.

پرنده‌ای بسیار فعال و پرجنب و جوش است که در حرکات خود بسیار چابک است.

انعطاف غذایی و توانایی زندگی در زیستگاه‌های مختلف، باعث فراوانی آن در مناطق متنوع شده است.

به گزارش راز بقا سسک چیف‌چاف با جثه کوچک، آواز خاص و رفتار‌های جالب، یکی از پرندگان شاخص ایران و جهان است. علاقه‌مندان به پرنده‌نگری می‌توانند با گوش دادن به آواز و مشاهده رفتار‌های این پرنده در زیستگاه‌های طبیعی و شهری، تجربه‌ای لذت‌بخش از طبیعت داشته باشند.

این پرنده نمونه‌ای عالی از تنوع زیستی ایران است که اهمیت حفاظت از زیستگاه‌ها و توجه به محیط زیست را یادآوری می‌کند.