گور تبتی؛ بزرگترین الاغ وحشی دنیا با ۴۰۰ کیلو وزن که صدایش شبیه شیپور است و ۶۰ کیلومتر در ساعت سرعت دارد

راز بقا: گور تبتی یا کیانگ (kiang) یا همان الاغ وحشی تبتی، بزرگ‌ترین و شگفت‌انگیزترین عضو زیرسرده‌ی Asinus (الاغ‌ها) است. این جانور بومی مناطق مرتفع فلات تبت بوده و در یکی از سخت‌ترین زیستگاه‌های زمین زندگی می‌کند. 

به گزارش راز بقا، گور تبتی با جثه‌ای عضلانی، پوششی قهوه‌ای - قرمز، و توانایی تحمل سرما و کمبود اکسیژن، کیانگ یکی از خارق‌العاده‌ترین نمونه‌های تکامل و سازگاری در میان اسب‌سانان است. 

ویژگی‌های ظاهری و رفتار

به گزارش راز بقا، گور تبتی حیوانی بزرگ و نیرومند است که در ارتفاع شانه حدود ۱٫۳ تا ۱٫۴ متر ارتفاع دارد و وزنش بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم است. بدن آن در تابستان با پوششی براق و قهوه‌ای - قرمز و در زمستان با مویی ضخیم و رنگ‌پریده پوشیده می‌شود تا در برابر باد‌های سرد محافظت شود. بخش‌های زیرین بدن، پوزه و درون پا‌ها معمولاً سفیدند و یک نوار تیره از یال تا دم امتداد دارد.

گور‌های تبتی به استقامت و سرعت فوق‌العاده‌شان معروف‌اند. آنها می‌توانند در دشت‌های پهناور تبت با سرعتی بیش از ۶۰ کیلومتر در ساعت بدوند تا از شکارچیانی، چون گرگ‌ها بگریزند. از نظر اجتماعی، بیشتر در گله‌های ماده‌ها و کره‌ها زندگی می‌کنند، در حالی که نر‌های بالغ معمولاً تنها و قلمروطلب‌اند. در فصل جفت‌گیری، نر‌ها با سر و صدای زیاد و حرکات نمایشی از قلمرو خود دفاع کرده و ماده‌ها را جذب می‌کنند.

زایمان در اواخر تابستان انجام می‌شود و دوره بارداری حدود ۱۲ ماه است. ماده‌ها یک کره به دنیا می‌آورند که ظرف چند ساعت می‌تواند بایستد و بدود؛ مهارتی حیاتی برای زنده ماندن در دشت‌های باز و پرخطر.

زیستگاه و سازگاری‌ها

به گزارش راز بقا، زیستگاه اصلی گور تبتی در سراسر تبت، لداخ (هند)، غرب چین و بخش‌هایی از نپال گسترده است. این مناطق از مرتفع‌ترین زیست‌بوم‌های جهان به شمار می‌آیند، با ارتفاعی بین ۲۷۰۰ تا ۵۳۰۰ متر از سطح دریا. چشم‌انداز این مناطق بیشتر شامل چمنزار‌های کوهستانی، استپ‌های سرد و بیابان‌های کم‌گیاه است.

برای مطالعه بیشتر بخوانید: 

قاطر جنگی؛ قاطری قوی حاصل جفتگیری الاغ نر آمریکایی و اسب ماده پرچرون که مثل یک تانک جنگی در ارتش کار می‌کند

قاطر سواری؛ حیوانی قدرتمند و وفادار که از جفت‌گیری الاغ نر و اسب عرب ماده به وجود می‌آید و مناسب سفر‌های طولانی‌ست

سازگاری گور تبتی یا کیانگ با این شرایط دشوار واقعاً حیرت‌انگیز است. او ریه‌های بزرگ و سیستم گردش خون کارآمدی دارد که به او امکان می‌دهد در هوای کم‌اکسیژن زنده بماند. پوشش ضخیم زمستانی از او در برابر سرمای زیر صفر محافظت می‌کند و سم‌های نیرومندش برای حرکت بر زمین‌های سنگی و ناهموار ساخته شده‌اند. 

دستگاه گوارش گور تبتی نیز بسیار کارآمد است و می‌تواند از گیاهان خشک و کم‌ارزش مانند جگن‌ها و علف‌های سخت تغذیه کند.

در زمستان‌های طولانی تبت، وقتی غذا کمیاب است، گور‌های تبتی با سم‌های خود برف را کنار می‌زنند تا به علف‌های زیرین دست یابند. سبک زندگی کوچ‌نشینی به آنها اجازه می‌دهد تا برای یافتن چراگاه و آب به مسافت‌های طولانی مهاجرت کنند. 

حفاظت و اهمیت فرهنگی

به گزارش راز بقا، اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در حال حاضر وضعیت گور تبتی را «در معرض کمترین نگرانی» اعلام کرده است، به این معنا که جمعیت آن نسبتاً پایدار است. با این حال، تهدید‌های محلی همچنان وجود دارند؛ از جمله رقابت با دام‌های اهلی، تصرف زیستگاه‌ها و تقسیم شدن مناطق چرا. 

در فرهنگ تبت، گور تبتی یا کیانگ جایگاه ویژه‌ای دارد. او نمادی از آزادی، استقامت و نجابت است؛ موجودی که آزادانه در «بام جهان» می‌تازد. برخی اسطوره‌شناسان بر این باورند که ظاهر باشکوه و رفتار انفرادی گور تبتی، الهام‌بخش افسانه‌ی تک‌شاخ در اسطوره‌های باستانی تبت بوده است. 

امروزه طرح‌های حفاظتی در چین، هند و نپال برای حفظ کیانگ و اکوسیستم شکننده فلات تبت در جریان‌اند. مناطقی، چون «ذخیره‌گاه طبیعی چانگ‌تَنگ» در تبت و «پارک ملی همیس» در لداخ به عنوان زیستگاه‌های مهم این گونه شناخته می‌شوند.

عجیب‌ترین ویژگی‌های گور تبتی

به گزارش راز بقا، گور تبتی از جنبه‌های گوناگون رفتاری و زیستی، ویژگی‌های عجیبی دارد. برای مثال، رکورددار زندگی در بالاترین ارتفاع در میان تمام اسب‌سانان است؛ در ارتفاع بیش از ۵۴۰۰ متر، جایی که سطح اکسیژن کمتر از نصف میزان معمول است. با این حال، گور‌های تبتی هیچ نشانه‌ای از خستگی یا کمبود اکسیژن نشان نمی‌دهند. 

روش ارتباطی آنها نیز خاص است؛ صدایی بلند و شبیه به شیپور تولید می‌کنند که در فلات‌های خالی از درخت تا کیلومتر‌ها دورتر شنیده می‌شود. این صدا‌ها هم برای اعلام قلمرو و هم برای برقراری ارتباط میان اعضای گله کاربرد دارند.

یکی از عجیب‌ترین سازگاری‌هایشان توانایی بقا بدون آب آزاد است؛ آنها بیشتر رطوبت مورد نیازشان را از برف یا گیاهان می‌گیرند، ویژگی‌ای حیاتی برای زندگی در دشت‌های خشک.  وقتی گله‌ای از گور‌های تبتی مورد تهدید قرار می‌گیرد، پراکنده نمی‌شوند؛ بلکه دایره‌ای دفاعی تشکیل می‌دهند و بزرگ‌تر‌ها در بیرون می‌ایستند تا با لگد زدن، شکارچیان را دور کنند.

جالب آن‌که برخی مسافران علاقه‌مند به جهان باستان در تبت گزارش داده‌اند که «اسب‌های وحشی تک‌شاخ» دیده‌اند؛ احتمالاً آنها با دیدن یال راست و درخشان گور تبتی دچار اشتباه شده‌اند، و همین توصیف بعد‌ها به افسانه‌ی تک‌شاخ دامن زد.