سیارک چیکسولوب؛ شهاب‌سنگی به اندازه ۳۶۰ هزار استخر المپیک و وزنی معادل ۴ میلیون برابر وزن کل انسان‌ها که در مکزیک به زمین خورد و دایناسور‌ها را منقرض کرد

راز بقا: حدود ۶۶ میلیون سال پیش، زمین یکی از فاجعه‌بارترین رویداد‌های تاریخ خود را تجربه کرد. یک سیارک عظیم با سیاره برخورد کرد و به‌طور ناگهانی به سلطه دایناسور‌ها پایان داد و مسیر تکامل حیات را برای همیشه تغییر داد. 

به گزارش راز بقا، این برخورد زنجیره‌ای از فروپاشی‌های زیست‌محیطی در مقیاس جهانی را به‌دنبال داشت و بخش بزرگی از حیات زمین را نابود کرد. امروزه این رویداد با نام برخورد چیکسولوب (Chicxulub Impact) شناخته می‌شود؛ نامی که از دهانه مدفون‌شده‌ای در شبه‌جزیره یوکاتان مکزیک گرفته شده است. 

سیارک چیکسولوب: منشأ و قدرت ویرانگر

به گزارش راز بقا، سیارکی که عامل این انقراض بزرگ بود، با نام برخوردگر چیکسولوب شناخته می‌شود. دانشمندان برآورد می‌کنند قطر آن بین ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر بوده است؛ اندازه‌ای که برای ایجاد فاجعه‌ای در مقیاس سیاره‌ای کافی است. بر اساس امضا‌های شیمیایی لایه جهانی ایریدیوم، این سیارک احتمالاً از نوع کندریت کربن‌دار بوده؛ نوعی سنگ فضایی ابتدایی که سرشار از کربن، گوگرد و عناصر فرّار است. 

این سیارک با سرعتی حدود ۲۰ کیلومتر بر ثانیه به زمین برخورد کرد و انرژی‌ای معادل میلیارد‌ها بمب اتمی آزاد ساخت. در لحظه برخورد، هم خود سیارک و هم حجم عظیمی از سنگ‌های پوسته زمین و آب دریا فوراً تبخیر شدند. دما در نقطه برخورد در عرض چند ثانیه به هزاران درجه سانتی‌گراد رسید. 

موج ضربه‌ای حاصل، پوسته زمین را شکست و زمین‌لرزه‌هایی با قدرتی فراتر از بزرگای ۱۰ ایجاد کرد. این رویداد یک انقراض تدریجی نبود، بلکه فاجعه‌ای ناگهانی و خشونت‌بار در مقیاس سیاره‌ای بود.

محل برخورد: دهانه چیکسولوب و نقطه صفر

به گزارش راز بقا، سیارک در منطقه‌ای که امروزه لبه شمالی شبه‌جزیره یوکاتان در مکزیک است، به درون دریایی کم‌عمق برخورد کرد. این برخورد باعث شکل‌گیری دهانه چیکسولوب شد؛ ساختاری دایره‌ای با قطری حدود ۱۸۰ کیلومتر که در زمان شکل‌گیری بیش از ۲۰ کیلومتر عمق داشت. طی میلیون‌ها سال، این دهانه زیر لایه‌های ضخیم سنگ آهک و رسوبات مدفون شد و از دید سطحی پنهان ماند.

نقطه دقیق برخورد در نزدیکی شهر چیکسولوب پوئبلو قرار دارد و زیر لایه‌هایی از سنگ و رسوبات دریایی پنهان است. برخورد با سنگ‌های کربناته غنی از گوگرد، باعث آزاد شدن حجم عظیمی از دی‌اکسید گوگرد شد که نقشی کلیدی در آشفتگی اقلیمی ایفا کرد. 

حفاری‌های زمین‌شناسی و تصویربرداری لرزه‌ای، شواهدی، چون کوارتز شوکه‌شده، سنگ‌های ذوب‌شده و برآمدگی مرکزی دهانه را آشکار کرده‌اند؛ نشانه‌هایی قطعی از برخوردی فرازمینی با انرژی بسیار بالا.

سیارک چیکسولوب: غولی با جرم و سرعتی غیرقابل باور

به گزارش راز بقا، سیارک چیکسولوب، عامل انقراض دایناسورها، از نظر جرم و حجم یکی از بزرگ‌ترین اجرام آسمانی است که سیاره زمین در تاریخ خود تجربه کرده است. قطر این سیارک حدود ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر برآورد شده و حجم آن تقریبا ۹۰۰ کیلومتر مکعب است. برای تصور این حجم، کافی است بدانید که معادل حدود ۳۶۰ هزار استخر المپیک است، یا تقریبا ۲ درصد حجم دریاچه سوپریور. 

جرم این سیارک نیز به مراتب شگفت‌انگیز است: حدود ۲.۲۵ میلیون میلیارد تن. اگر بخواهیم مقایسه کنیم، این جرم بیش از ۴ میلیون برابر وزن کل انسان‌های کره زمین است و تقریبا ۲۲۵ میلیون برابر جرم کوه اورست. هر کشتی بزرگ اقیانوس‌پیما حدود ۲۰۰،۰۰۰ تن وزن دارد. برای رسیدن به جرم سیارک، باید حدود ۱۱ میلیارد کشتی غول‌پیکر کنار هم قرار گیرد. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

اندازه شهاب‌سنگی که دایناسور‌ها را منقرض کرد چقدر بود؟

ابعاد هولناک و باورنکردنی برخورد سیارک قاتل دایناسور‌ها به زمین!

یافته جالب دانشمندان؛ سیارکی که دایناسور‌ها را منقرض کرد در چه فصلی به زمین برخورد کرد؟!

سرعت چیکسولوب هنگام برخورد با زمین حدود ۲۰ کیلومتر بر ثانیه بود؛ یعنی هر ثانیه به اندازه ۷۲۰۰۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کرد. چنین جرم عظیم و سرعتی، انرژی‌ای معادل میلیارد‌ها بمب اتمی آزاد کرد و فوران‌های آتش، زمین‌لرزه‌های مهیب، سونامی‌ها و زمستانی جهانی ایجاد نمود. 

این ترکیب جرم، حجم و سرعت باعث شد که اثرات این برخورد حتی میلیون‌ها سال بعد نیز در زمین به وضوح قابل مشاهده باشد و یکی از مهم‌ترین و مرموزترین رویداد‌های تاریخ زمین را رقم زند. 

پیامد‌های جهانی و انقراض دایناسور‌ها

به گزارش راز بقا، پیامد‌های فوری این برخورد، آخرالزمانی بود. گوی آتشین عظیمی باعث آتش‌سوزی‌های گسترده در قاره‌ها شد، در حالی که مواد مذابِ پرتاب‌شده دوباره از جو عبور کرده و بر سطح زمین باریدند. سونامی‌هایی با ارتفاع صد‌ها متر در اقیانوس‌ها شکل گرفتند و سواحل سراسر جهان را ویران کردند. گردوغبار، خاکستر و ذرات سولفاتی، لایه‌ای ضخیم در جو ایجاد کردند که نور خورشید را برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها مسدود کرد.

این وضعیت به افت شدید دمای جهانی انجامید؛ پدیده‌ای که اغلب با عنوان زمستان برخوردی شناخته می‌شود. فتوسنتز تقریباً متوقف شد و زنجیره‌های غذایی در خشکی و دریا فروپاشیدند. جانوران بزرگ، از جمله تمام دایناسور‌های غیرپرنده، نتوانستند خود را با این شرایط سازگار کنند. 

در مقابل، گونه‌های کوچک‌تر و سازگارتر مانند پستانداران، پرندگان و برخی خزندگان شانس بیشتری برای بقا داشتند. این انقراض حدود ۷۵ درصد از گونه‌های زمین را از بین برد و یکی از بزرگ‌ترین انقراض‌های تاریخ سیاره را رقم زد.

مهم‌ترین و عجیب‌ترین نکات درباره برخورد چیکسولوب

به گزارش راز بقا، یکی از عجیب‌ترین واقعیت‌های برخورد چیکسولوب این است که این فاجعه نه‌تنها حیات را نابود کرد، بلکه زمینه‌ساز شکل‌گیری مسیر‌های تازه تکامل نیز شد. بدون این رویداد، احتمالاً پستانداران هرگز به گونه غالب زمین تبدیل نمی‌شدند و شاید انسان نیز هرگز ظهور نمی‌کرد.

نکته شگفت‌انگیز دیگر، لایه جهانی ایریدیوم است؛ لایه‌ای نازک از خاک رس که در سراسر جهان یافت می‌شود و مانند «اثر انگشت سیاره‌ای» این برخورد عمل می‌کند. حتی عجیب‌تر اینکه برخی سنگ‌ها در نزدیکی دهانه، برای لحظاتی به دمایی بالاتر از سطح خورشید رسیده‌اند.

مطالعات جدید نشان می‌دهد این برخورد ممکن است زمین‌لرزه‌ها و فعالیت‌های آتشفشانی را حتی در سوی مقابل زمین نیز تحریک کرده باشد. همچنین این رویداد باعث شکل‌گیری بزرگ‌ترین سونامی‌های شناخته‌شده تاریخ زمین شد؛ موج‌هایی که با سرعتی نزدیک به جت‌های مسافربری در اقیانوس‌های باستانی حرکت می‌کردند. 

شاید عجیب‌ترین نکته این باشد که دهانه چیکسولوب میلیون‌ها سال پنهان مانده بود. این ساختار عظیم تنها در اواخر قرن بیستم و به‌طور اتفاقی، از طریق داده‌های اکتشاف نفت شناسایی شد؛ گویی یکی از مهم‌ترین زخم‌های تاریخ زمین، درست جلوی چشم بشر پنهان بوده است.