داستان اوماچا؛ «دلفینی» که به یک «انسان» تغییر شکل داد!

راز بقا: دریانورد کلمبیایی «فرناندو تروخیلو» در سال ۲۰۲۴ نشان رولکس کاوشگر نشنال جئوگرافیک را دریافت کرد و این نام توسط انجمن نشنال جئوگرافیک به وی اعطا شد به دلیل نقش مهمی که در حیات وحش و حفاظت از سیاره زمین داشته است.

به گزارش راز بقا، تروخیلو زندگی‌اش را وقف نجات بسیاری از موجودات سیاره زمین کرده و الهام‌بخش بسیاری در این زمینه بوده است. مدیرعامل انجمن نشنال جئوگرافیک در سخنانی به مناسبت اعطای این جایزه به این دریانورد کلمبیایی گفت: کار او در آمریکای جنوبی حفاظت از حیات وحش در خطر انقراض است و از شیوه‌های پایدار برای بهبود جوامع محلی حمایت می‌کند». وی البته یک شهرت دیگر هم دارد. 

«فرناندو تروخیلو» زندگی خود را وقف نجات دلفین‌های رودخانه آمازون کرده است و بومیان «تیکونا» که در کناره رودخانه آمازون کلمبیا زندگی می‌کنند نام دیگری به او داده اند: «اوماچا». وی اول متوجه نبود که چرا این نام را از این بومیان دریافت کرده، اما پس از اینکه تروخیلو دلیل را فهمید، متوجه شد این نام بسیار مناسب است و آن را برای سازمان حفاظت از محیط زیست خود پذیرفت. در حال حاضر سازمان محیط زیست تروخیلو «اوماچا» نام دارد. «اوماچا در فرهنگ تیکونا، نام دیگر دلفین صورتی است که می‌تواند به یک انسان تبدیل شود». از نظر این بومیان رودخانه تروخیلو در واقع دلفینی است که به یک مرد تبدیل شده است. 

وی در همین راستا می‌گوید: «برای من، یافتن دلفین‌ها در جنگل نوعی جادو است. اما این پستانداران آب شیرین توسط ماهیگیری بیش از حد، استخراج معادن و جنگل زدایی تهدید می‌شوند. تروخیلو، که عضوی از نشنال جئوگرافیک و رولکس (سفر‌های اکتشافی مادام‌العمر آمازون) - یک اکتشاف علمی دو ساله در حوضه رودخانه است – است با ساکنان آمازون همکاری می‌کند تا شیوه‌های دلفین پسندی را ایجاد کند که در ماهیگیری مبتنی بر معیشت تداخلی ایجاد نکند. او همچنین به ایجاد سیاست‌هایی مانند اعلامیه جهانی ۲۰۲۳ برای دلفین‌های رودخانه کمک کرده که هدف آن حفظ گونه‌های دریایی در رودخانه‌های سراسر جهان است.

دلفین رودخانه آمازون، که به عنوان «دلفین رودخانه صورتی» یا «بوتو» شناخته می‌شود، تنها در آب‌های شیرین زندگی می‌کند. در بسیاری از حوضه‌های رودخانه آمازون و اورینوکو در بولیوی، برزیل، کلمبیا، اکوادور، گویان، پرو و ونزوئلا یافت می‌شود. این یک سیتاس آب شیرین نسبتاً فراوان با جمعیت تخمین زده شده در ده‌ها هزار است. با این حال، در مناطق خاصی به دلیل سد‌هایی که جمعیت خاصی را از هم جدا می‌کند و تهدید می‌کنند و همچنین به دلیل تهدیدات دیگری مانند آلودگی رودخانه‌ها و دریاچه‌ها به عنوان گونه «آسیب پذیر» طبقه بندی شده است.

فرناندو تروخیلو بیش از ۳۰ سال را صرف مطالعه دلفین رودخانه گریز آمازون کرده که توسط تجارت ماهیگیری تهدید می‌شود. ۱۲ سال پیش، مردم محلی شروع به کشتن دلفین‌های رودخانه‌ای کردند تا یک ماهی پرسود را به لاشه‌های این دلفین‌ها جذب کنند و همین باعث شد که این حیوانات در معرض خطر انقراض قرار گیرند.

ماجرای کشتار دلفین‌های آمازون

داستان از ۱۲ سال پیش آغاز شد و قضیه مربوط به یک نوع ماهی بود که غذایی لذیذ و بسیار محبوب در کلمبیا است این ماهی «کاپاز» نام دارد. در آن زمان، «کاپاز» به سرعت در حال صید بیش از حد توسط ماهیگیران بود (در سال ۲۰۱۶ سازمان حفاظت از طبیعت IUCN آن را به عنوان «در معرض خطر جدی» طبقه بندی کرد). کاپاز کمیاب شد، بنابراین تاجران مخفیانه شروع به تعویض کاپاز با «پیراکاتینگا» کردند، یک ماهی لاشخور که از گوشت پوسیده و لاشه تغذیه می‌کند.

برای مدت طولانی، مصرف کنندگان این موضوع را نمی‌دانستند که اکنون آن‌ها ماهی کاپاز مصرف نمی‌کنند بلکه «پیراکاتینگا» می‌خورند. این ماهی اغلب در غذا‌های برزیلی خرد شده و پخته می‌شود. رستوران‌ها قادر به شناسایی «پیراکاتینگا» از طریق چشم نیستند، و تنها در صورت انجام آزمایش «دی ان ای» می‌توانند بفهمند که چه نوع ماهی می‌خورند. این امر باعث شد که ماهیگیران در برزیل شروع به شکار و کشتن دلفین‌های رودخانه آمازون کنند و از لاشه آن‌ها به عنوان طعمه برای «پیراکاتینگا» استفاده کنند. دلفین‌های مرده به‌خاطر چروک‌هایشان، طعمه‌های خوبی برای «پیراکاتینگا» هستند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ که با همکاری «فرناندو تروخیلو» انجام شد و در Biological Conservation منتشر شد، نشان می‌دهد که تعداد دلفین‌های رودخانه آمازون در چندین منطقه احتمالاً به دلیل شکار در حال کاهش است. برزیل از سال ۲۰۱۵ ممنوعیتی ۵ ساله برای ماهیگیری پیراکاتینگا وضع کرد، اما تروخیلو با توجه به حجم گسترده تجارت غیرقانونی فعلی، در موفقیت آن تردید دارد.