خرچنگ یِتی؛ خرچنگ نابینایی که غذایش را خودش می‌پزد و ریاضی‌دانان را متحیر کرده است

راز بقا: «کیوا» سرده‌ای از دهپایان دریایی است که در روزنه‌های گرمابی دریا‌های عمیق زندگی می‌کنند. آن‌ها سه نام مستعار دارند که اغلب به جای نام واقعی آن‌ها استفاده می‌شود - خرچنگ یتی، لابستر یتی یا خرچنگ خزدار. این نام‌ها از ظاهر پرمو که شبیه هیولای برفی افسانه‌ای یتی است، گرفته شده‌اند.

به گزارش راز بقا، در مجموع پنج گونه شناخته شده که در چهار مکان مختلف دریایی وجود دارند: مرز اقیانوس آرام و قطب جنوب، اقیانوس آرام شرقی، خط الراس اسکاتلند شرقی و مرز استرالیا و قطب جنوب. دو گونه مشابه در چرخند حاره‌ای جنوب غربی اقیانوس هند و گالاپاگوس وجود دارند.

هر یک از گونه‌های مختلف کمی با یکدیگر متفاوت است. عمق و دمای آب نیز یکی از عوامل موثر در تفاوت بین گونه‌ها است. از آنجایی که همه ساکنان اعماق دریا هستند، شرایط عمدتاً تاریک و بسیار سرد است و آب گرمتر از دریچه‌های گرمابی می‌آید که زیستگاهی را برای زندگی این موجودات ایجاد می‌کند.

ویژگی‌های خرچنگ یِتی

طول متوسط خرچنگ یتی ۱۵ سانتی متر است. اگرچه به نظر می‌رسد که یک گوشتخوار است، اما این موجود باکتری‌هایی را می‌خورد که روی پا‌های خود بارور می‌شوند.

دستگاه گوارش در قسمت فوقانی بدن قرار دارد و لوله‌ای که تا آخرین بند دم خرچنگ امتداد دارد به عنوان روده عمل می‌کند. غدد آنتنی مسطح هستند و در سئوهالوتوراکس قرار دارند و لوب کیسه آنتن مقدار زیادی از هپاتوپانکراس را می‌پوشاند.

از آنجایی که اطلاعات زیادی در مورد این موجودات اعماق دریا وجود ندارد، وضعیت حفاظت از آن‌ها ناشناخته است. آن‌ها گسترده نیستند، زیرا زیستگاه آن‌ها در اطراف روزنه‌های هیدروترمال است که به طور طبیعی در کف دریا وجود دارد.

به نظر می‌رسد که آن‌ها هیچ تهدید آشکار دیگری به جز موجودات بزرگتر در اعماق دریا ندارند که ممکن است آن‌ها را به عنوان منبع غذایی ثانویه شکار کنند. اگر آلودگی آب به نحوی به دریچه‌های گرمابی آسیب برساند، اختلاف دما بر جمعیت تأثیر می‌گذارد.

حقایق جالب خرچنگ یِتی

خرچنگ یتی غذای خود را روی بازوهایش پرورش می‌دهد. 

بازو‌های مودار این خرچنگ کوچک انواع باکتری‌هایی را که روی خرچنگ زندگی و رشد می‌کنند را جذب می‌کند. برای رشد باکتری‌ها، دیده شده که خرچنگ‌های یِتی دست‌های خود را به جلو و عقب در دریچه‌های تراوش تکان می‌دهند. در نتیجه، باکتری‌ها منبع اصلی غذای خرچنگ یتی هستند.

زیستگاه خرچنگ یتی در اعماق دریا بر رشد این موجود تأثیر داشته است.

از آنجایی که فقط در تاریکی زندگی می‌کند، هیچ رنگدانه‌ای وجود ندارد که خرچنگ یتی را سفید نشان دهد. همچنین چشمان این موجود کاملاً رشد نکرده است که عملاً نابیناست.

خرچنگ یتی اولین بار توسط گروهی از دانشمندان در سال ۲۰۰۵ کشف شد. 

کشف این موجود برای اولین بار در خارج از جزیره ایستر در دریچه‌های هیدروترمال در امتداد مرز اقیانوس آرام و قطب جنوب در کف اقیانوس بود. گونه دوم در سال ۲۰۰۶ کشف شد و از آن زمان چهار گونه دیگر کشف شد و پنجمین گونه نیز در سال ۲۰۱۳ توسط محققان کشف شد.

نام رسمی خرچنگ یتی از اساطیر گرفته شده است. الهه صدف دریایی پُلینزی «کیوا» نام داشت. 

نام گونه یعنی hirsuta به پرمویی این موجود اشاره دارد.

خرچنگ یتی در دریچه‌های هیدروترمال بسیار کوچک زندگی می‌کند، با حداکثر ۶۰۰ خرچنگ در هر متر مربع. دمای بسیار سرد اعماق دریا خرچنگ یتی را می‌کشد، بنابراین منافذ گرمتر زیستگاهی را ایجاد می‌کنند که آن‌ها را حفظ می‌کند. اعتقاد بر این است که دمای آب‌های اطراف منافذ هیدروترمال ۳۲ درجه سانتیگراد گرم هستند.

دانشمندان بر این باورند که مو‌های پنجه این خرچنگ که به «ستای» (setae) معروفند، حسگر‌هایی هستند که به موجود تقریباً نابینا کمک می‌کنند تا غذا و جفت پیدا کند.

پنجه‌های خرچنگ یتی یک شگفتی ریاضی است

چنگال‌های خرچنگ یتی که به چله پا‌ها معروف هستند، متقارن هستند. آن‌ها همچنین به اندازه لاک خرچنگ بلند هستند و همه چنگال‌ها به جز انگشتان از مو‌های ظریف پوشیده شده است.

احتمالا رژیم غذایی این موجود بیشتر از باکتری‌های رشد شده روی مو‌های پنجه هایش باشد.

قسمت متحرک انگشتان پنجه اتفاقاً لبه برنده نسبتاً تیزی دارد. دانشمندان بر این باورند که از این لبه برنده برای جدا کردن گوشت طعمه استفاده می‌شود. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد خرچنگ‌های یتی موجودات دیگر را می‌خورند. 

گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه کیوا در حال خوردن صدف دیده شده است. اما پوست آن صدف‌ها را باز کردند تا گوشت آن مصرف شود. احتمالاً برای این کار از لبه برنده انگشت پنجه این خرچنگ استفاده شده است.

باکتری‌های موجود در پنجه‌های مودار خرچنگ یتی ممکن است هدف دیگری فراتر از عمل به عنوان منبع غذایی داشته باشند. دانشمندان به غلظت بالای باکتری‌ها روی پنجه‌های مویی اشاره می‌کنند که به طور بالقوه برای سَم زدایی از مواد سمی موجود در آب که از منافذ هیدروترمال می‌آید استفاده می‌شود.

بدنه اصلی خرچنگ یا کاراپاس یا همان لاک خرچنگ یتی دارای ویژگی‌های غیر معمول است.

بدنه اصلی خرچنگ یتی علاوه بر اینکه حدود ۱.۳ برابر عرض آن است، سطح صافی نیز دارد. با داشتن لبه جلویی کمی مورب، دندان‌های کوچکی وجود دارد که در آنجا قرار گرفته‌اند.

شرایط غیرمعمول زندگی خرچنگ یتی به سازگاری آن با محیط اطراف کمک کرده است. دانشمندان احساس می‌کنند که خرچنگ یتی راه‌هایی برای استفاده از مواد معدنی حاصل از دریچه‌های گرمابی پیدا کرده است. یکی از این مواد معدنی که خرچنگ یتی از آن استفاده کرده است گوگرد است.

هر چقدر این موجود غیرعادی است، شباهت‌هایی با دیگر حیوانات خرچنگ مانند دارد. ساختار کلی و سازماندهی سیستم‌های عضلانی خرچنگ یتی با همان پیکربندی سیستم عضلانی سایر بندپایان مطابقت دارد به این معنی که تفاوت چندانی با سایر خرچنگ‌ها ندارد.