راز‌های نهفته در تالاب میانکاله؛ بهشتی برای حیات وحش یا تهدیدی جدی برای آینده؟

راز بقا: تالاب‌ها از جمله اکوسیستم‌های حساس و مهم در طبیعت هستند که علاوه بر حمایت از تنوع زیستی، نقش حیاتی در حفظ تعادل محیط زیست ایفا می‌کنند. تالاب میانکاله در شمال ایران، یکی از این زیستگاه‌های ارزشمند است که با دارا بودن ویژگی‌های منحصر به فرد خود، به یکی از مهم‌ترین نقاط جذب پرندگان مهاجر و همچنین زیستگاه انواع مختلفی از حیوانات و آبزیان تبدیل شده است.

به گزارش راز بقا، این تالاب نه تنها به عنوان یک پناهگاه طبیعی برای موجودات مختلف شناخته می‌شود، بلکه در جلوگیری از تغییرات اقلیمی، حفظ منابع آب و کاهش تهدیدات زیست‌محیطی نیز نقشی اساسی دارد. در کنار این ویژگی‌ها، پروژه‌های توسعه‌ای مختلف در منطقه، نظیر احداث پتروشیمی میانکاله، تهدیدات جدی برای این اکوسیستم به شمار می‌روند.

معرفی کنوانسیون رامسر و نقش ایران

اسکندر فیروز، بنیان‌گذار سازمان حفاظت محیط زیست ایران، با تلاش‌های خود در حفظ محیط زیست ایران به ویژه تالاب‌ها نقش ویژه‌ای ایفا کرد. یکی از دستاورد‌های او، تصویب کنوانسیون رامسر در ۱۳ بهمن ۱۳۴۹ بود که هدف آن حفاظت از تالاب‌ها و اکوسیستم‌های وابسته به آن‌ها بود. به گزارش راز بقا این کنوانسیون به ویژه در حفاظت از تالاب‌های ایران اهمیت زیادی دارد. در ایران، ۲۵ تالاب به عنوان تالاب‌های بین‌المللی رامسر شناخته شدند که برخی از آن‌ها همچنان به عنوان زیستگاه‌های حیات وحش و مناطق حفاظت‌شده مورد توجه قرار دارند.

اهمیت تالاب‌ها در محیط زیست

تالاب‌ها، به‌ویژه تالاب میانکاله، از اهمیت زیست‌محیطی بالایی برخوردار هستند. این تالاب به عنوان یکی از زیستگاه‌های حیاتی پرندگان مهاجر شناخته می‌شود. هر ساله در فصل زمستان، انواع مختلفی از پرندگان مهاجر مانند فلامینگو، اگرت، پلیکان و غاز خاکستری به این تالاب می‌آیند. به گزارش راز بقا تالاب میانکاله به دلیل موقعیت جغرافیایی و آب و هوای مناسب خود، به یکی از بهترین مکان‌ها برای پرنده‌نگری در ایران تبدیل شده است.

گونه‌های جانوری تالاب میانکاله

پرندگان مهاجر تالاب میانکاله

تالاب میانکاله بیشتر به پرندگان مهاجر خود شناخته می‌شود. موقعیت جغرافیایی و آب و هوای این تالاب به صورتی است که بسیاری از انواع پرندگان مهاجر در فصل‌های سرد سال به آن جا مهاجرت می‌کنند. همین موضوع هم باعث شده تا این مکان به بهشت پرنده‌نگری معروف شود. برخی از مهم‌ترین گونه‌های پرندگانی که در فصل زمستان به این تالاب مهاجرت می‌کنند شامل فلامینگو، اگرت، پلیکان، غاز خاکستری و بسیاری پرندگان دیگر می‌شوند.

وجود زیستگاه‌های متنوع و مناسب برای پرندگان مانند شن زارها، سواحل و محیط‌های سرسبز در اطراف این تالاب، سالیان سال پرندگان را به خود جذب کرده است. اما اخیراً بروز مشکلاتی از جمله تغییرات زیست‌محیطی، باعث شده تا پرندگانی که به تالاب مهاجرت می‌کنند با خطرات متعددی روبه‌رو شوند. به گزارش راز بقا این مشکل باعث می‌شود تا زندگی این پرندگان مهم و نادر در خطر قرار بگیرد.

اسب‌های وحشی تالاب میانکاله

تالاب میانکاله علاوه بر پرندگان مهاجر، زیستگاه حیوانات دیگری نیز است. یکی از ویژگی‌های خاص این تالاب، وجود اسب‌های وحشی در آن است که در محیط‌های بکر و طبیعی این تالاب زندگی می‌کنند. این اسب‌ها به عنوان یکی از جاذبه‌های منحصر به فرد تالاب میانکاله شناخته می‌شوند و نشان‌دهنده بکر بودن اکوسیستم این منطقه هستند.

فک‌های خزری در تالاب میانکاله

در گذشته‌های نه چندان دور، تالاب میانکاله محل زندگی فک‌های خزری نیز بوده است. این گونه از فک‌ها که در حال حاضر به دلیل تغییرات زیست‌محیطی و تهدیدات انسانی ناپدید شده‌اند، زمانی در این منطقه زندگی می‌کردند. حضور این جانوران نشان‌دهنده غنای زیستی و تنوع جانوری تالاب میانکاله بود که اکنون تنها یادگار‌هایی از آن‌ها باقی مانده است.

آبزیان تالاب میانکاله

این تالاب علاوه بر این که یکی از زیستگاه‌ها و پناهگاه‌های مهم برای پرندگان مهاجر است، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های ماهی‌ها و آبزیان مختلف هم شناخته می‌شود. به گزارش راز بقا انواع متنوعی از ماهی‌های مختلف مانند کپور، کفال ماهی کاراس، ماهی کلمه، ماهی سفید، ماهی سوف و ماهی ماش از جمله گونه‌های آبزیانی هستند که برای تخم‌ریزی به این تالاب می‌آیند

به دلیل محافظت شدیدی که از این تالاب می‌شود، افراد اجازه ماهیگیری نداشته و همین موضوع باعث می‌شود تا این گونه از ماهیان در این تالاب به خوبی رشد کنند. علاوه بر گونه‌هایی که در این بخش به آن‌ها اشاره شد، در برخی از نقاط این تالاب می‌توانید ماهی‌های خاویاری دریای خزر را هم مشاهده کنید که برای تخم‌ریزی به آن جا می‌آیند. البته تعداد این ماهی‌ها به نسبت بسیار کم بوده و اجازه صید آن‌ها هم صادر نمی‌شود.

نقش تالاب‌ها در کاهش تغییرات اقلیمی

تالاب‌ها نه تنها از نظر تنوع زیستی بی‌نظیر هستند، بلکه نقش مهمی در جلوگیری از سیل، تصفیه آب و حفظ تعادل محیط زیست ایفا می‌کنند. تالاب میانکاله به ویژه در جذب دی‌اکسید کربن و تبدیل آن به اکسیژن بسیار کارآمد است. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که تالاب‌ها از مهم‌ترین بخش‌های اکوسیستم طبیعی ایران و جهان باشند.

پروژه پتروشیمی میانکاله

پروژه پتروشیمی میانکاله پروژه احداث پتروشیمی در منطقه حسین‌آباد شهرستان بهشهر، حدود ۲۰ کیلومتری تالاب میانکاله است. به گزارش راز بقا طرح این پروژه به قبل از انقلاب ۵۷ بر میگردد که به دلیل مشکلات زیست‌محیطی متوقف شد. بعد از انقلاب، طرح این پروژه دوباره مطرح و در دولت حسن روحانی تصویب شد. اجرای پروژه در زمستان ۱۴۰۰ و در دولت سید ابراهیم رئیسی آغاز شد، اما به دلیل اعتراض فعالان محیط‌زیست متوقف گردید. فعالان محیط زیست احداث این پتروشیمی را به دلیل تولید پساب‌های صنعتی، آسیب‌رسان جدی به محیط زیست و پناهگاه حیات وحش میانکاله می‌دانند.

اعتراضات به پروژه پتروشیمی

به گزارش راز بقا در ۳ تیر ۱۴۰۲ اخباری مبنی بر فنس‌کشی محدوده و ازسرگیری فعالیت ساختمانی در مراتع حسین‌آباد بهشهر منتشر شد. این در حالی‌ست که بر اساس بند غ مادۀ ۳۸ قانون برنامۀ ششم توسعه، هر فعالیت کوچک از قبیل فنس‌کشی نیز مصداق شروع عملیات اجرایی پروژه و مغایر با ضوابط محیط زیستی اعلام شده است و سازمان حفاظت محیط زیست نیز مخالفت خود را با ساخت پتروشیمی در این محوطه اعلام کرده و بر اساس آخرین مکاتبات قوۀ قضاییه حتی زمین مورد ادعا باید مسترد شود.

تالاب‌ها نقش بسیار حیاتی در اکوسیستم طبیعی دارند و باید از آن‌ها به‌طور ویژه محافظت کرد. تالاب میانکاله با ویژگی‌های منحصر به فرد خود یکی از مهم‌ترین ذخایر زیستی ایران است که باید برای حفاظت از آن تلاش کنیم. توسعه‌های نادرست مانند ساخت پروژه‌های صنعتی مانند پتروشیمی می‌تواند تهدیدی جدی برای این زیستگاه‌ها باشد. بنابراین، باید به جای توسعه مخرب، به سمت توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی حرکت کنیم. تالاب‌ها میراثی از طبیعت هستند که برای نسل‌های آینده باید حفظ شوند.