درخت «شِبا»؛ زنده کردن دوباره درخت معروف کتاب مقدس ۱۰۰۰ سال پس از انقراض!

راز بقا: دانشمندان بذری هزار ساله متعلق به گیاهی ناشناخته را که در دهه ۱۹۸۰ میلادی در غاری در بیابانی واقع در سرزمین‌های اشغالی فلسطین کشف شده بود، احیا کردند.

به گزارش راز بقا، بر اساس تاریخ‌گذاری رادیوکربن، این بذر بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت دارد و بررسی‌های «دی‌ای‌ان» نیز نشان داد که متعلق به گونه‌ای از درختان بوده که اگرچه امروز دیگر اثری از این درخت نیست، اما در کتاب مقدس از آن یاد شده است.

این گونۀ ناشناخته «شِبا» (Sheba) نامگذاری شده و تحقیقات نشان داده که درخت «شِبا» از نظر مورفولوژیکی نزدیک به درختان خانوادۀ «بلسان» (Commiphora) است؛ چیزی که از مسیر توالی‌یابی «دی‌ان‌ای» و تجزیه و تحلیل‌های فیلوژنتیک نیز تأیید شده است.

گفته می‌شود امروزه تنها حدود ۲۰۰ گونه گیاهی زنده از این خانواده وجود دارد که معمولاً در آفریقا، ماداگاسکار و شبه‌جزیره عربستان رشد می‌کنند و به دلیل صمغ معطرشان همچنین کاربرد‌های گیاه شناسی، ارزشمند هستند.

با این حال درخت «شِبا» از سایر گونه‌های نمونه‌برداری شده از این خانواده متمایز است.

قدمت دانه‌ای که درخت «شِبا» از آن رشد کرده، به سال‌های ۹۹۳ تا ۱۲۰۲ پس از میلاد مسیح برمی‌گردد و دانشمندان موفق شدند در طول ۱۴ سال گذشته، بذر گیاه «شِبا» را به درختی حدودا ۳ متری تبدیل و ویژگی‌های آن را برای اولین بار توصیف کنند.

دانشمندان بر این باورند که احتمالاً «شِبا» بازمانده‌ای از جمعیتی از درختان منقرض شده در منطقه شام ​​جنوبی است که فلسطین امروزی و اردن را در بر می‌گیرد.

دکتر سارا سالون، مدیر این تحقیق در سازمان پزشکی هداسا، اسرائیل، این فرضیه را مطرح کرده بود که «شِبا» ممکن است نمونه‌ای از بلسم یهودی یا همان «مرهم یهودی» باشد؛ درختی که در دوران باستان به خاطر عطرش ارزشمند بوده است. این درخت بطور گسترده توسط نویسندگان هلنیستی، رومی-بیزانسی همچنین توسط نویسندگان از قرن چهارم قبل از میلاد تا قرن هشتم پس از میلاد توصیف شده است.

اما واقعیت این است که درخت احیا شدۀ «شِبا» هیچ ترکیب معطری ندارد و به همین دلیل این فرضیه که «شبا» همان مرهم تاریخی است که در دوران باستان در این منطقه کشت می‌شد، رد شد.

دانشمندان اکنون فرضیه دومی را برای توضیح هویت نهال باستانیِ جوانه‌زده مد نظر دارند؛ اینکه این درخت می‌تواند نمونه‌ای از گیاهی باشد که صمغ «تسوری» که در کتاب مقدس از آن یاد شده (tsori) از آن استخراج شده است.

گمان می‌رود که صمغ «تسوری» کتاب مقدس، محصول یک گونه محلی در منطقه تاریخی گیلاد در نزدیکی دریای مرده باشد؛ یک منطقه کوهستانی و جنگلیِ غنی در دوران باستان.

این ایده که «شبا» احتمالا نمونه‌ای زنده از یک درخت گمشده، اما ارزشمند است، با این واقعیت تقویت شده که خود دانه نیز در غاری در منطقه‌ای نزدیک به دریای مرده پیدا شده است.

تجزیه و تحلیل فیتوشیمیایی برگ‌ها و صمغ درخت نشان می‌دهد که این گیاه غنی از «تری‌ترپنوئیدهای» پنج حلقه‌ای است؛ ترکیبی که با التیام زخم و خواص ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضد سرطانی مرتبط است.

دانشمندان همچنین سطح بالایی (۳۰ درصد) از اسکوالن را در برگ‌های «شبا» یافتند که یک ترکیب آلی مورد استفاده برای مراقبت از پوست است.

وجود این بذر در این غار نیز برای دانشمندان همچنان یک پرسش است. پیش‌فرض آن‌ها این است که احتمالا یک حیوان آن را به داخل غار برده؛ در غیر این صورت احتمالا یک انسان بصورت عمدی آن را در آنجا ذخیره کرده است.